Бярпа, эенезис
66
рындан айырыб ярля говушдуран васитя судур - дяниздир. Бу
етносун адындакы икинъи щисся «ов», цчцнъц щисся ися
«ат»дыр. Бизъя скифлярин дилиндя
йени йаранан етносун ады
«суоват» // «сават» олмушдур. Ян мараглысы одур ки, «Кита-
би-Дядя Горгуд»да тясвир олунан гадынларла савроматларын
адятляри цст-цстя дцшцр. Скифли эянълярля ярбат гызларын йени
йурд йериня кючяндян сонракы щяйатындан бящс ачан Щеро-
дот билдирирди ки, «савроматлы гадынлар чох гядим адятлярини
горуйуб сахлайырдылар: кишиилярля бирликдя вя щятта онларсыз
ат цстцндя
ова чыхыр, йцрцшлярдя иштирак едир, ейниля киши пал-
тарлары эейинирдиляр» [168, 272].
Бу адятлярин Азярбайъан тцркляри арасында сон чаьлара-
дяк йашадыьы вя еик янянсинин ясас мотивляриндян бириня
чеврилдийи щейрят доьурур. Даьлы гызлар аталарынын вя гар-
дашларынын юлцмцня баис олан дцшмяндян гисас алмайынъа,
чох щалларда юлдцрмяйинъя, яря эетмир, гара яр либасы эей-
иниб евдя отурурлар. Низаминин «Хосров вя Ширин»ниндя
(1177-ъи илдя йазылмаьа башланмыш, 1180/81-ъи
иллярдя та-
мамланмышдыр) юзцнц Алп-Яр Тунганын (яфсаняви тцрк-
Туран дювлятинин башчысы) няслиндян щесаб едян бярдяли
(Бярдя - сакларын йаратдыьы дювлятин пайтахты олуб, щал-
щазырда Азярбайъанын мяркязиндя йашайыш мянтягясидир)
Ширин Иран щюкмдары иля ейни сявиййядя ат чапыр, ох атыр, гы-
лынъ ойнадыр. «Короьлу» епосунда (XVII яср) Ниэар вя Тел-
ли ханым кишилярля бир сырада дцшмянля вурушур. Ян дольун
дялилляр ися «Китаби-Дядя Горгуд»да (VII ясрдя мейдана
эялмиш, ялдя олан ялйазма нцсхяляриня
ясасян XIV-XVI
йцзилликлярдя йазыйа алынмышдыр) якс олунмушдур. VI бойун
ясас гящряманындан сорушурлар ки, «Сян нийя ел ичиндяки
гызлардан бирини сечиб евлянмирсян?» Гантуралы ъаваб верир:
мяня еля гыз лазымдыр ки, «йеримдян турмадын ол турмыш
ола! Мян гараъуг атыма бинмядин ол бинмиш ола! Мян ганлы
кафяр елиня вармадын ол вармыш, мана баш эятцрмцш ола!»
[58, 85]. Бурада Гантуралынын савроматлы гызларын нишаняля-