Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет4/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 

иътимаиййятини таныш едян елми мягаляляр йазмыш, еляъя дя 
яски эюрцшляря сюйкянян фолклор нцмуняляринин тарихи кю-
клярини мцяййянляшдирмяйя чалышмышдыр. Онун «Азяр-
байъан наьылларынын ящвал-рущиййяси» (1926), «Азяр-
байъанда Зярдцшти адятляри» (1927), «Халг ядябиййатында 
бяшяри тямайцлляр» (1928) вя б. мягаляляриндя илк дяфя 
олараг бир сыра ритуалларын вя фолклор жанрларынын эенезиси, ми-
фоложи эюрцшлярля ялагяси, сакрал рягямлярин мащиййяти, иш-
ляк даиряси, гядим мидийалыларын мифоложи эюрцшляринин бязи 
мягамлары 
мцгайисяли 
шякилдя 
тящлил 
едилмишдир. 
Й.В.Чямянзяминли Авропада йаранан миф нязяриййяляри-
нин мцддяаларыны ачыглайаркян, Гримм гардашларынын ари 
тайфаларыны «мядяни», гейрилярини «гейри-мядяни» адлан-
дырмасына, мифлярин арилярдян башга гювмляря щазыр шякилдя 
ютцрцлмяси идейасына тянгиди мцнасибят бясляйяряк йаз-
мышдыр: «Наьыл вя яфсаня кими мцряккяб мювзулу ясатирля-
рин бир-бириня бянзямяси ари нязяриййяси (Алим «Мифоложи 
мяктяб» нязяриййясини нязярдя тутурду) иля изащ олунмаз. 
Тарихдян яввял бир-бириндян айрылмыш халглар бу мювзулары 
бцтцн тяфсилаты иля сахлайа билмязди. Сонра мцяййян вя бир-
бириня бянзяр мювзуларын йалныз ари иргиня мянсуб гощум-
ларда дейил, башга иргляря мяхсус оланларда да эюрмяк 
олар» [33, 66].
Азярбайъанда мифоложи эюрцшлярин мювъудлуьу щаггын-
да В.Хулуфлу, Б.Чобанзадя, Щ.Ялизадя, Я.Ахундов, 
Щ.Араслы, Я.Дямирчизадя, Н.Сейидов вя М.Щ.Тящмасиб 
[113; 114] дя мараглы мцлащизяляр иряли сцрмцшляр. Лакин 
Мирзя Казымбяйля йандырылан «мифоложи мяшял» Й.В.Чя
-
мянзяминли вя башгалары тяряфиндян чох аьыр шяраитлярдя 
горунуб сахланса да, репрессийа илляриндя (1937-1940) та-
мам сюндцрцлмцш, халгын яски эюрцшляриндян данышанлара 
«пантцркист», «панисламист» дамьасы вурулуб щябсханалара 
салынмыш, Азярбайъан мифолоэийасынын юйрянилмясиня 


Бярпа, эенезис 
10 
гойулан «мядяни йасаь»ын нятиъяляриндян доьан горху 
хофу ися узун мцддят цряклярдян эетмямишдир.
Кечян ясрин 60-ъи илляринядяк Азярбайъанда мифоло-
эийа, яски ритуаллар вя инанълара тарих, ядябиййат вя мядя-
ниййят тарихиндян бящс ачан дярсликлярдя ютяри йанашылмыш, 
ян йахшы щалда бязи фолклор топлуларына бир-ики нцмуня са-
лынмышдыр. М.Сейидовун чап олунан мягаляляри вя «Азяр-
байъан мифик эюрцшляринин гайнаглары» (1983) адлы моно-
графийасы иля бу сащяйя йенидян бюйцк мараг ойанмышдыр. 
Онун тядгигатларында [88-92] Азярбайъан тцркляринин бязи 
мифоложи образларынын (Оьуз, юлянэ, гам, Хызыр, Коса, кечи, 
варсаг, Горгуд вя с.) мядяниййят тарихиндя йери вя ролу 
юйрянилмиш, даща чох сюз вя ифадялярин мифляр васитяси иля 
етимоложи аспекдя изащына йер айрылмышдыр. М.Сейидов мифо-
лоэийанын мцхтялиф проблемляриня аид зянэин йарадыъылыьы вя 
елми-педагожи фяалиййяти иля мяктяб йарадан алимлярдян 
биридир. О, онларла истедадлы эянъи бу сащянин арашдырылмасы-
на 
истигамятляндирмишдир. 
Тядгигатчылар 
(А.Аъалов, 
А.Шцкцров) онун фяалиййятини ики дювря айырараг эюстярирляр 
ки, биринъи дювр (1950-60-ъы илляр) конкрет мясяляляря щяср 
олунан мягалялярля тямсил олунур. Мцяллиф бу дюврдя юз 
ахтарышларыны бирбаша мифоложи системин бцтювлцкдя тясвири вя 
бярпасына йюнялтмиш, мифолоэийайа ядябиййат тарихинин 
мцхтялиф проблемляри иля ялагядар мцраъият етмишдир. Икинъи 
дювря (1970-80-ъы илляр) аид ясярляриндя ися М.Сейидов ми-
фолоэийа проблемлярини даща эениш контекстдя системли ола-
раг арашдырмышдыр. Онун сон иллярдя мейдана чыхан моно-
график тядгигатлары няинки Азярбайъанда, цмумиййятля, 
бцтцн тцрк дцнйасында мцщцм щадися кими гиймятлянди-
рилмялидир [2, 28; 101, 50]. 
Азярбайъанда мифик тяфяккцрцн гайнаглары ашкарла-
нандан сонра етнографийа вя фолклорун айры-айры мясяляляри 
иля баьлы апарылан арашдырмаларда [1-3; 23; 38; 40; 42-46; 
65; 881-82; 98-109; 113-119] мифоложи эюрцшлярин епос 




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет