Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет8/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   133
АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
17 
Биринъи фясил 
МИФОЛОЭИЙАНЫН ЦМУМИ-НЯЗЯРИ 
 МЯСЯЛЯЛЯРИ ВЯ АЗЯРБАЙЪАН МИФЛЯРИНИН 
БЯРПАСЫ ЙОЛЛАРЫ 
Мифолоэийанын

  тядгигат тарихиндян 
йцзиллийин II йарысы вя XX ясрин яввяллярин-
дя халгларын адят-яняняляри, мяишят тярзи вя 
ибтидаи инанъ системляриня аид чохлу мялу-
матларын ялдя едилмяси мифоложи дцнйаэюрцшляринин арашды-
рылмасына мараг ойатмыш, нятиъядя миф-ритуал-дин ялагяляри-
ня мцнасибятдя фикирляр щачаланмыш, бир-бириня зидд бахышлар 
мейдана атылмышдыр. Тядгигатчылар чох щалларда мясяляйя 
комплекс шяклиндя йанашмамыш, йалныз гаршыйа чыхан суал-
лардан (ритуал-миф баьлылыьынын сябяби нядядир? Миф диндир-
ми? Онларын говушуьундан алынан нятиъя нядян ибарятдир? 
Щансы биринъи, ясасдыр, щансы тюрямя?) бириня ъаваб тап-
магла кифайятлянмишляр.
«Мифоложи мяктяб»ин нцмайяндяляри (Й.Грим, 
В.Грим) вя «игтибасчылар / тякамцлчцляр» (Е.Тайлор, 
Г.Спенсер, Й.Липперт) мифляри инаныш - илкин дини бахыш кими 
гябул едяряк, биринъи вя ясас саймышлар. Грим гардашлары 
миф вя наьыл материалларынын методик шякилдя топланмасына 
диггят йетирмякля бюйцк иш эюрмцшляр. Йаков Гримм щинд-
авропа дилляринин мцгайисяли юйрянилмясинин ясасыны гой-
магла йанашы, мифолоэийанын да ялагяли арашдырылмасына 

Йунанъа mуthos сюз, нитг, сюйлямя, нягл етмя, рявайят данышма мяналарында 
ишлянир. Мифолоэийа ися аллащлар вя гящряманларла баьлы ящвалатларын ъями ол-
магла йанашы, дцнйа щаггында фантастик эюрцшляр системидир. Мифляри юйрянян 
елм дя «мифолоэийа» адланыр.
XIX 


Бярпа, эенезис 
18 
тяшяббцс эюстярмишдир. О, беля щесаб етмишдир ки, бюйцк бир 
ъядвял тяртиб едиб йухарыдан ашаьыйа бцтцн етнослары, онла-
рын инандыглары танрылары вя онларын функсийаларыны эюстярмяк 
лазымдыр. Беляъя, мифлярин дцнйада эязяръилик хяритясини 
йаратмаг тяшяббцсц ортайа атылмышдыр. 
Ъ.Фрезерин
∗∗
арашдырмаларында мцхтялиф мянбялярдян 
эютцрцлмцш (гядим ялйазма мятнляриндян тутмуш етно-
графларын, миссионерлярин топладыгларынадяк) олдугъа зянэин 
материал саф-чцрцк едилмишдир. Онун дцнйа халгларынын (хри-
стиан динини гябул етмиш етнослар цстцнлцк тяшкил едир) гядим 
аграр миф системлярини бярпа етмяси етнографийа вя фолк-
лоршцнаслыгда бюйцк щадися иди. Алим яски Мисирдя Осирис (о 
бири дцнйада инсанлары бу дцнйадакы ямялляриня эюря 
мцщакимя едян аллащ) култу иля баьлы кечирилян ритуаллар 
ясасында мифин йаранма механизмини эюстярмиш, юлцб-
дирилян битки танрысы Осирисин тахылын якилиб йетишмяси просеси-
нин мификляшмяси олмасы фикрини иряли сцрмцшдцр.
Мифдян йазан йени тядгигатчылар чох щалларда яввялкиля-
ри инкар етмяйи юз гянаятляринин тясдиги кими баша дцшмцш 
вя башгасынын йазыларында мцтярягги, дцзэцн фикирляри эюр-
мязлийя вурмуш, еля билмишляр ки, инкар елмдя онун «йени-
синя» йер еляйяъяк. Лакин дайаг нюгтяси олмадыьы цчцн юз 
уьурлу гянаятлярини беля инкишаф етдирмяйя гцввяляри чат-
мамышдыр. Мифолоэийайа аид тядгигатларын бюйцк тяърцбяси-
ня архаланыб, индийядяк сюйлянянляря тянгиди (инкарсыз, 
гярязсиз) йанашылса, дцнйа халгларынын бир кюкя баьланан 
мифляри васитяси иля тарихин ян гаранлыг сящифяляриня ишыг тут-
маг мцмкцндцр. Бу мянада елми-нязяри фикирлярдя мифин 
хцсусиййятлярини цзя чыхармаьа хидмят едян мцлащизяляр 
∗∗
XIX ясрин орталарында авропалы олмайан тайфаларын да мифляринин системли 
шякилдя гейдя алынмасына башламышдыр. Бу сащядя апарылан арашдырмаларын зир-
вяси Ъ.Фрезерин «Гызыл будаг» ясяри сайылыр. Бу тядгигат иши илк дяфя 1890-ъу 
илдя ишыг цзц эюрмцш; он ики ъилдлик фундаментал няшри ися 1907-1015 иллярдя 
баша чатдырылмышдыр.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет