Бярпа, эенезис
182
нралар ясасян Азярбайъан тцркляринин ичярисиндя яримишдир);
ЦЧОХЛАР - Оьузун Йер гызындан (ону су вя аьаъла
ялагяляндирирляр) доьулан
оьланлары Эюй хан, Даь хан вя
Дяниз ханын дцнйа сяйащятиндя тапдыглары цч гызыл оху бил-
дирир. Оьузларын сол ганады да 12-дир, ейни иля 3-цн 4-я нис-
бяти иля артыб чохалыр:
Дюрдцнъц дюрдлцк Эюй ханын ювладла-
рыдыр: Байандур, Беченя (Печенег), Чавулдур, Чяпяни;
Бешинъи дюрдлцк Даь ханын ювладларыдыр: Салур, Еймур,
Алайуртлу, Цряэцр;
Алтынъы дюрдлцк Дяниз ханын ювладлары-
дыр: Игдыр, Бяэдцз, Йыва, Кынык. Бу бойлардан Байандур,
Бечяня, Чавулдур, Салур, Алайуртлу, Бяэдцз Азярбайъан
тцрклярини формалашдыран тайфалардандыр.
Оьузларын Байандур, Салур вя Яфшар сойу Азярбайъан
тарихинин мцхтялиф дюнямляриндя
иътимаи-сийаси щадисялярдя,
Байат ися тцрклярин мядяни щяйатында бюйцк рол ой-
намышдыр.
Беляъя каинатын оьуз-тцрк мифик моделиндя дцнйанын
вя оьуз ъямиййятинин формалашмасынын башланьыъ мярщяля-
синдя 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 12, 24 вя 33 сайлары иштирак едир;
щяр бири дцнйагурмада дашыдыьы мцяййян рола эюря ди-
эяриндян сечилиб сакраллашыр. Башга примитив мифоложи систем-
лярдян фяргли олараг Оьуз-тцрк
сакрал сай системиндя онлуг
рягямляр дя нязяря чарпыр. Сай етибары иля дя сакраллыг
функсийасыны юз цзяриня эютцрян рягямляр диэяр мифоложи
системлярля мцгайисядя даща чохдур, мцхтялиф йозумлу вя
фярглидир.
Оьуз-тцрк пантеонунда иштирак едян рягямляри вя онла-
рын функсийаларыны нязярдян кечиряк:
Бир (1) – Йарадыъынын
ишарясидир; мифдя яр/ОЬУЗу -
киши башланьыъы билдирир
. Ики
(2) – Оьузун арвадлары - гадын башланьыълардыр // Оьуз
сойунун голларыны вя йерля эюйцн бирлийини - вящдятини шярт-
ляндирир.
Цч (3) – [1 (Ващид –Танры; Оьуз - яр) + 2 (1-ъи
арвад - эюйдян йеря енян ишыг шцасы + 2-ъи арвад – аьаъ вя
су) = 3] Оьузун евлилийини вя мадди дцнйанын гурулмасыны