Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет97/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
197 
лашдыран Йарадыъыйа йарарлы олур, юзцндян гат-гат эцълц 
дцшмянля вурушуб гялябя чалыр вя с. Бир чох халгларын ми-
фолоэийасында (хцсусиля йунанларда вя гядим мисирлилярдя) 
мящсулдарлыг вя боллуг аллащларынын кечи иля ялагяси икили 
характеря маликдир: кечи бир тяряфдян танрыдыр, мцгяддясдир, 
тохунулмаздыр, диэяр тяряфдян инъиклик атрибутларындан бири-
дир, парчаланыб йейилмяйя лайигдир. Бу, ейни эерчяклийя ми-
фоложи призманын бир-бириня якс гцтбляриндян бахылмасыдыр. 
Мащиййят етибары иля Азярбайъан ритуалларында да юзцня йер 
тапыр.
Дионис (еляъя дя башга битки вя мящсулдарлыг аллащлары 
Деметр, Адонис, Аттис вя Осирис) ясасян юкцз вя кечи 
шяклиндя тясвир едилир. Лакин илкин мярщялядя буйнузлу 
юкцз кими гябул едилян Дионис «юкцзлцйцнц» юзцндя чох 
йашада билмир вя кечиляшир. О, кечи ъилдиндя ня гядяр зид-
диййятли тясвир едился дя, щятта дяфялярля «кечилик»дян 
бойун гачырмаьа тяшяббцс эюстярся дя, ондан йаха гуртара 
билмир. Мящсулдарлыг аллащынын юкцз ъилдиндя (гыш айларында, 
адамлар ещтийаъ ичиндя йашайанда) иъманын кюмяйиня 
эялмяси вя инсанлар аълыгдан гырылмасынлар дейя, юз эюстяри-
ши иля бядянинин парчаланыб йейилмяси Дионис култларында 
ритуал шяклиндя иъра едилирди. Бойну гырмызы-йашыл лентлярля 
бязядилмиш буйнузлу юкцзц (йахуд кечини) мейданын орта-
сына чякир, ятрафында дювря вуруб ойнайыр, охуйур, танры ки-
ми она ещтирам эюстярир, ахырда кясиб ятини мярасим иштирак-
чыларына пайлайырдылар. Ола билсин ки, сонракы даща 
мцкяммял динлярдя инсанларын бирлийи, аллаща тапынмасы вя 
рифащлары цчцн танры оьлунун юзцнц гурбан вермяси ща-
ггындакы тясяввцрлярин (Исус Христосун чармыха чякилмяси, 
юзц дя Дионис вя Осирис култларында олдуьу кими, бурада да 
сонрадан дирилмя щадисясиня раст эялирик) формалашмасына 
щямин миф тякан вермишдир. 
Дионисин кечи шякли алмасы мифлярдя даща эениш шярщ 
олунур. Беля ки, Зевс Щеранын азьынлыьындан горунмаг 


Бярпа, эенезис 
198 
мягсяди иля кюрпя Диониси кечи баласы шяклиня салыр. Сонра 
аллащлар титан Тифонун гязябиндян горхуб, Мисиря гачанда 
Дионис щямишялик кечийя дюнцр. Ъ.Фрезерин дедийи кими, 
«Дионис култунун иштиракчылары кечини дири-дири парчалайыб 
ятини чий щалда йейяндя, йягин еля зянн етмяли идиляр ки, 
аллащын ганы вя ъаны иля гидаланырлар. Щейван вя инсанын 
парчаланыб ятинин йейилмясиня ясасланан дини мярасимляр 
мцасир барбарлар - вящши инсан топлумлары (Австралийада 
йашайан абореэенляр нязярдя тутулур) тяряфиндян дя иъра 
олунур» [325, 367]. Гядим эюрцшлярдя мцгяддясляшдирилян 
щейванлар горунурду, язизлянирди («Няням, а халлы кечи, 
Мямяси баллы кечи...», йахуд «Няням, а татар кечи, Гайада 
йатар кечи...» шяклиндя). Ъ.Фрезер бу «уйьунсузлуьу» миф-
лярин мязмунундан иряли эялян дялиллярля ясасландырмаьа 
чалышыр, лакин эятирдийи аргументлярин эерчяклийиня шцбщя иля 
йанашыр. Ахы, кечинин (аллащын) онун юзцня гурбан эяти-
рилмясини неъя баша дцшмяк оларды? Мифдя эюстярилир ки, ке-
чи Дионисин салдыьы цзцмлцкляря зийан вурдуьу цчцн 
«ъязаландырылыр». Яслиндя гурбан кясилмяси Кечи-Дионисин 
танры фядакарлыьы иди.
Мящсулдарлыг вя боллуг аллащларына аид мифлярин 
щамысында юлцб-дирилмя мотиви (Хызрын дирилик суйуну ичиб 
ябядилик щяйат газанмасында да буна ишаря вар) юзцнц эю-
стярир. Осирисин юлцб-дирилмяси буьданын щяр ил якилиб-
беъярилмясинин мифик дярки сайылыр. Еля ися буьда да Осирис 
аллащын йер цзцндяки нишанясидир, ону йемямяк цчцн табу 
тятбиг олмалы иди. Лакин бу, тотемизмля баьлы эюрцш олма-
дыьы цчцн табудан сющбят эедя билмязди. Башга мейвяляр 
барядя дя ейни гянаяти сюйлямяк мцмкцндцр. Йунанлар 
«цзцм аллащын ганындан йаранмышдыр» гянаятини иряли сцрцр-
ляр, диэяр тяряфдян дя цзцмц ляззятля йейир вя ондан щазыр-
ланан шярабы щяр эцн ичирдиляр. Беляликля, аллащларла баьланан 
биткиляр гидайа чеврилдийи щалда, кечинин парчаланыб ятинин 
йейилмяси щеч бир тяяъъцб доьурмамалыдыр. Йалныз щейвана 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет