Әдебиет теориясы. 1-том

Жерұйықты іздеген Гошеннің халқы Мысырдағы «тозақты» тастап кетеді.
Ал сайтандар, керісінше, тозақты мəңгі мекендейді. Адамзаттың ата-анасы
болса жəннатты «жер тіршілігіне» айырбастайды. Оқиғалардың бұлай
қиылысуын
хиазм
(
chiasmus
)
 
деп атайды. Гошен жұрағаты сайтандардың
құлауы мен Адам Ата, Хауа Ананың жерге түсуінің бір-бірімен
сабақтасқанын бейнелейді. Бұл 
символизммен
байланысты.
Кейбіреулер Милтонның «Жұмақтың жандануы» (
Paradise Regained
)
поэмасы неліктен əйгілі бола алмады деп сұрауы мүмкін. Өйткені соңғы
поэмасында Милтон адамзат ата-анасының жаратылуын сипаттаған кезде
əдемі сөз өрнектері мен теңеулерді аз қолданды. Милтон алдыңғы
поэмасын христиандыққа дейінгі көзқараспен жазуы да мүмкін. Сол
себепті ол көне эпостық жырларға ұқсас болған. Ал «
Жұмақтың
жандануы
» кальвинистік (
сalvinist
) қағидаға көбірек сай келеді: таза, қатал,
артық сөзі жоқ, қиялға жұтаң классикалық сөз өрнектері. 
Француз
академиясы 
Милтонды 
оқытатын-оқытпайтынын 
білмеймін, 
бірақ
оқытатын болса, онда өзге авторлардан «
Жұмақтың жандануы
»,
«
Жоғалған жұмақ
» поэмаларындағыдай керемет теңеулер мен сөз
орамдарын кездестірмейтінін сенімді түрде айта аламын.
Оқуға ұсынылған əдебиеттер
Пьер Фонтанье. «
Les figures du discour
» (1977)
Джордж Путтенем. «
The Arte of English Poesie»
(XVI ғасыр)
Элизия
1
Поэзияның бұл түрі қысқа əрі жинақы келеді. Ақынның өз ойынан cəл
ғана хабар беріп, жарым-жартылай жеткізіп «жанына жақындатпауы»
кейбір оқырмандардың ашуына тиюі мүмкін. Эмили Дикинсонның келесі
жұмбақ өлеңіне (# 1489) назар аударайық:
Жоғалу жолы –
Дөңгелектерде жатқанмен,
Лап еткен жалын –
Асыл зүбəржаттармен.

Сəуленің алуан түстері –
Дөңгелектерге жетті де,
Тунистен шыққан хабаршы –
Таласып таңмен жетті ме?! (М.С.)
1879 жылы Дикинсон осы өлеңін Хелен Хант Джексонға жіберген кезде
ол алғы сөз ретінде былай деп жазған: «Сіз бір-біріне үйлесімді деген
оймен сары торғай мен колибридің (қанатын жылдам қағатын ең кішкене
торғай. – 
Ред.
) қанаттаса ұшуын ұсындыңыз».
4
Дикинсонның жыр жинағындағы өлеңдер тақырыпсыз. Редакторлар
адамдардың өлеңдердегі пауза – бос орындарды толтыратынын меңзеген
Дикинсонның ішкі бір емеурінін аңғармаған секілді. Бұл біршама негізсіз
көрінгенмен, ақын мұндай өлеңдерді біздің өздігімізден түсінетін жағдайда
болуымыз керектігіне үміт артқан. Бұл – Дикинсонның өзінің ортақтасуы
міндетті болмаса да, оның жырларымен қатар жүретін өлең оқу өнері. Ол
өлеңнің мазмұнын (алып тастау, тыю, ескермеу арқылы) ашады. «Жоғалу
жолында» (
A Route of Evanescence
) өлеңнің тақырыбы емес, тек
метафоралық, сондай-ақ метонимиялық мағынасы бар сипаты ғана
айтылады. Жоғалудың өзі колибридің ұшуымен сипатталған. Дикинсон
колибри де басқа құстар сияқты ұша ала ма деп сұрақ қойған сияқты. Ал
ұшу кезіндегі оның қанаттары дамылсыз айналған дөңгелектерге
(метафора) ұқсайды. Бірақ оның өзі жалпы құстың өзіне тəн (метонимия).
Зүбəржат пен қызыл түс (

жүктеу/скачать 5,33 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: