«Әдебиет теориясы»

«Әдебиет теориясы»

Ұйқас түрлері

Қазақ поэзиясында ұйқастардың түрі көп. Бірақ ең негізгі және көп қолданылатындары мыналар:

• 1. Қара өлең ұйқас
• 2.Шұбыртпалы ұйқас
• 3.Ерікті ұйқас
• 4.Кезекті ұйқас
• 5. Шалыс ұйқас
• 6. Егіз ұйқас
• 7. Аралас ұйқас

1. Қара өлең ұйқасы (а,а,б,а)

Оқыған білер әр сөзді, а

Надандай болмас ақ көзді. а

Надан жөндіге жөн келмес, б

Білер қайдағы шәргезді. а

2. Шұбыртпалы ұйқас (а,а,а,а,а,а,а,а,б,а,а,а,а,а,а, б)

• Ереулі атқа ер салмай, (а)
• Егеулі найза қолға алмай, (а)
• Еңку-еңку жер шалмай, (а)
• Қоңыр салқын төске алмай, (а)
• Тебіңгі терге шірімей, (а)
• Терлігі майдай ерімей, (а)
• Алты малта ас болмай, (а)
• Өзіңнен туған жас бала (б)
• Сақалы шығып жат болмай, (а)
• Ат үстінде күн көрмей, (а)
• Ашаршылық, шөл көрмей, (а)
• Ер төсектен безінбей, (а)
• Ұлы түске ұрынбай, (а)
• Түн қатып жүріп, түс қашпай, (а)
• Тебіңгі теріс тағынбай, (а)
• Темір қазық жастанбай, (а)
• Қу толағай бастанбай, (а)
• Ерлердің ісі бітер ме?! (б)

3. Ерікті ұйқас

• Сіздер кейін тұрыңыз, (а)
• Бірге туған ит еді, (б)
• Барайын жалғыз мен деді. (в )
• Жалғыз өзім барайын. (г)
• Әуелі алла анайым, (д)
• Мінген аты ала еді, (б)
• Хақ жаратқан құдайым, (д)
• Атасы әйел демесең (е)
• Мал шыдамас жауырға, (ж )
• Қарлыға қыз да ер еді. (б)
• Ер шыдамас бауырға, (ж)

4. Кезекті ұйқас

• Сәулең болса кеудеңде, (а)
• Мына сөзге көңіл бөл! (б)
• Егер сәулең болмаса, (в)
• Мейлің тіріл, мейлің өл! (б) (Абай)

5. Шалыс ұйқас

• Шаң шығармас жол дағы, (а)
• Сілкіне алмас жапырақ. (б)
• Тыншығарсың сен дағы, (а)
• Сабыр қылсаң азырақ. (б)

6. Егіз ұйқас

• Бойы бұлғаң,
• Сөзі жылмаң,
• Кімді көрсем, мен сонан -
• Бетті бастым,
• Қатты састым,
• Тұра қаштым жалма-жан (Абай)

7. Аралас келетін ұйқас

• Ата-анаға көз қуаныш -
• Алдына алған еркесі.
• Көкірегіне көп жұбаныш,
• Гүлденіп ой өлкесі.
• Еркелік кетті,
• Ержетті,
• Не бітті?

(Абай)