Әдебиет туралы жалпы түсінік әдебиет – араб сөзі, ол «үлгілі сөз»
жүктеу/скачать 1,83 Mb.
|
ШЫҢ. ӘДЕБИЕТ.
- Бұл бет үшін навигация:
- А.Байтұрсынов
| Қосымша мәлімет:
Қазақ әдебиеттану ғылымы мен әдебиет тарихы жөніндегі тұңғыш көлемді еңбегі – «Әдебиет танытқыш». Кітаптың 1-бөлімі «Сөз өнерінің ғылымы» деп аталады да, онда көркем сөздің толып жатқан қыры мен сыры, тараулар мен тармақтар, тіл әуезділігінің қыруар шарттары, «сөздің өлең болатын мәнісі», өлең айшықтары, «шумақ түрлері», «тармақ тұлғалары», «бунақ буындары», «ұйқастығы» т.б. сөз етіледі. Екінші бөлімі «Қара сөз бен дарынды сөз жүйесі» деп аталады да, көркем қара сөз табиғаты, оның тараулары - шежіре, заман хат, өмірбаян, «мінездеме», тарихи әңгіме, «әліптеме, әліптеу тәртібі - мәнді әліптеме, сәнді әліптеме, жол әліптемесі, байымдама, байымдау әдістері, түрлері - пән, сын, шешен сөз, оның түрлері, саясат шешен сөзі, білімді шешен сөзі, уағыз көркем сөз» деп жүйелеп келіп, әңгіме, романға сипаттама береді. Еңбектің «сындар дәуірі, онда шығарма түрлері» атты тарауы өте маныз-ды. Онда сыншыл реализм туралы алғашқы пікірлер нышанын кездестіруге болады. А.Байтұрсынов: «Біздің заманымыз – жазу заманы, жазумен сөйлесу, ауызбен сөйлесуден артық дәрежеге жеткен заман». ҚАЗАҚ ҚАЛПЫ Қалтылдақ қайық мініп еспесі жоқ, Теңізде жүрміз қалқып, көшпесі жоқ. Жел соқса, құйын қуса жылжи беру Болғандай табан тіреу еш нәрсе жоқ. Бұл күйге бүгін емес, көптен кірдік, Алды-артын аңдамаған бетпен кірдік. Шығармай бір жеңнен қол, бір жерден сөз, Алалық, алты бақан дертпен кірдік. Бейне бір құдіретті сынағандай, «Сақтар деп сақтар болса» сертпен жүрдік. Жат жақты жаратқанға күзеттіріп, Жақынмен ырылдастық, иттей үрдік. Білдірдік елдің сырын, ердің құнын, Еліріп ерегеске екі-үш күндік. Кіреді тентек есі түстен кейін, Мүшкілін халіміздің жаңа білдік. Әлі де саңылаусыз салтын бағып, Түрі жоқ іс ететін пәлен дерлік. «Ұлы той – көппен көрген» жалғыз мен бе, Деп отыр, – не болса да жұртпен көрдік. АНАМА ХАТ Қарағым, дұғагөйім, камқор анам! Арнап хат жазайын деп, алдым қалам. Сені онда, мені мұнда аман сақтап, Көруге жазғай еді хақ тағалам! Бара алмай, өтірікші болып әбден, Семейдің түрмесінде отыр балаң. Мал ұрлап, кісі өлтірген айыбы жоқ, Өкімет, өр зорлыққа не бар шараң! «Үмітсіз шайтан болсын» деген сөз бар, Жолдар көп жаннатқа да тарам-тарам. Оқ тиіп он үшімде, ой түсіріп, Бітпеген жүрегімде бар бір жарам. Алданып тамағыма, оны ұмытсам, Болғандай жегенімнің бәрі харам. Адамнан туып, адам ісін етпей, Ұялмай, не бетіммен көрге барам?! Көп айтпай, қысқасынан сездіретін- Балаңның мінезі бар сөзге сараң: Кетер деп «суға құлап, отқа түсіп», Қайғы жеп, менің үшін болма алаң! Мысалдары: жүктеу/скачать 1,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|