Керей: - Бар қазақты біріктіретін уақыт кел- генін халық та түсінді, соңымыздан ереді деп  сенемін.  Жәнібек:  -

 
102 
     
 
 
VI. Ой қорыту 
І топ. Эссе жазу 
ІІ топ. Венн диаграммасы (Қазіргі Қазақстан 
мен Қазақ хандығы) 
ІІІ топ. Бес жол өлең 
Мұғалім  сөзі:  (Қазақстан  Республикасының 
Президенті Н.Ә.Назарбаевтың 2014 жылы 11 
қарашадағы «Нұрлы жол – болашаққа бастар 
жол») Біздің жалпыұлттық идеямыз – Мәңгі-
лік Елді басты бағдар етіп, тәуелсіздініміздің 
даму  даңғылын  Нұрлы  жолға  айналдырдық. 
Қажырлы  еңбекті  қажет  ететін,  келешегі  ке-
мел Нұрлы жолда бірлігімізді бекемдеп, аян-
бай  тер  төгуіміз  керек.  Мәңгілік  ел  –  елдің 
біріктіруші  күші,  ешқашан  таусылмас  қуат 
көзі.  Ол  «Қазақстан-2050»  стратегиясының 
ғана  емес  XXI  ғасырдағы  Қазақстан  мемле-
кетінің  мызғымас  идеялық  тұғыры.  Жаңа 
қазақстандық  патриотизм  дегеніміздің  өзі  – 
Мәңгілік  Ел.  «Мәңгілік  Ел»  идеясының 
бастауы  тым  тереңде  жатыр.  Осыдан  13  ға-
сыр  бұрын  Тоныкөк  абыз  «Түркі  жұртының 
мұраты – Мәңгілік Ел» деп өсиет қалдырған. 
Бұл біздің жалпыұлттық идеямыз мемлекеті-
гіміздің  тамыры  сияқты  көне  тарихтан  бас-
тау алатынын көрсетеді. Жалпыұлттық идея-
сы  өміршең  ететін  –  Елдің  бірлігі.  Елбасы 
Н.Ә.Назарбаевтың  Қазақ  хандығының  550 
жылдығын  атап  өту  туралы  берген  сұхбаты 
видео-ролик арқылы тыңдалады. 
VII. Бағалау 
Бағалау парағы 
№ 
Оқушының аты-жөні 
І тапсырма 
Ой қозғау 
ІІ тапсырма 
Мағынаны тану 
Ой қорыту  Қорытынды 
1 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
3 
 
 
 
 
 
4 
 
 
 
 
 
VIII.  Кері  байланыс.  «Екі  жұлдыз,  бір 
тілек» стратегиясы 
IX. 
Үйге  тапсырма.  Шығармашылық 
тапсырма. 
«Керей  мен  Жәнібек  тұсындағы  Қазақ  хан-
дығы»  тақырыбындағы  тірек-сызбаларын, 
тест тапсырмаларын дайындау. 
 
 
SCHOOLS IN GREAT BRITAIN 
 
Мамытова А.Х., 
Мұғалжар ауданы Құмжарған орта мектебінің ағылшын пәні мұғалімі 
 
The aims of the lesson: 
1.  Educational:  to  enlarge  the  pupils‘ 
knowledge  about  education  in  GB.  To  practice 
talking  on  the  theme,  working  in  pairs  and 
translating the sentences. 
2. 
Developing: 
to 
develop 
thinking, 
understanding  habits,  memory,  reading  and 
writing skills. 
3.  Bringing-up:  to bring up interest in learning 
English,  love  and  interest  to  the  education  of 
GB. 
The type of the lesson: mixed lesson 
The 
methods: 
presentation, 
group 
and 
individual 
work, 
questions 
and 
answer, 
proverbs, complete the diagram. 
The  visual  aids:  an  interactive  board,  a  text- 
book , cards. 
Waited  results:  to  be  able  to  compare  the 
educational systems of GB and Kazakhstan. 
The  connection  with  other  subjects:  Kazakh, 
Russian, Music. 
The procedure of the lesson 
I. Organization moment. 
1. Greetings 
2.Talking  with  a pupil on duty  about  date, day, 
season and weather. 
II. Warm-up 
-Look  at  the  interactive  board  .There  are 
proverbs  about  knowledge  .  Now  find  the 
missing  words  and  translate  them  into  Kazakh 
and Russian 
III. Checking-up the home task. 
Answer the questions.(T-P123) 
IV. Guess the theme of the new lesson. So the 
theme of our lesson is ‘‘Schools in GB’’ 

 
 
 
103 
     
 
Our  president  N.A.Nazarbayev  said:  'Every 
person  in  our  country  must  know  three 
languages: Kazakh as a state language, Russian 
as  a  language  of  international  communication 
and  English  as  a  widespread  language  in  the 
world’. 
Today  you’ll  show  us  your  knowledge  about 
schools . Open your notebooks . Write down the 
date  and  the  theme  of  our  lesson  and 
Nazarbaev’s words. 
V. Presentation of the lesson 
a)Vocabulary work 
T:Repeat  the  words  after  me  looking  at  the 
board. 
b)Types of schools 
c)Educational system age of pupils. 
There  are  2  kinds  of  school  in  GB  .They  are 
state  and  private  schools.  In  GB  children  start 
going to school at the age of 5. First they attend 
the  infant  school  from  5  to  7.  They  learn 
numbers and how to add them. 
Then they go to junior school from 7 to 11. 
They have classes, read, do mathematics, write. 
From  11  to  16  they  go  to  secondary  school 
.There  are  some  types  of  secondary  school  in 
GB. 
They 
are: 
grammar, 
modern 
and 
comprehensive  schools.  There  are  some  private 
schools  in  GB.  Now  they  are  called  public 
schools.  The  sons  and  daughters  of  the 
aristocracy go to these schools. 
d)School rules in GB. 
Let’s read the school rules. 
VI. Work with the text: Schools in GB. 
Open your books on p.115 Ex.1 
Let’s read the text one by one. The time is over. 
VII. Fixing the new material. 
a) working in groups. We’ll work with cards. 
1 group- complete the sentences. 
2 group- correct the sentences. 
b)work in pairs: ask and answer the questions. 
c) Make up sentences from these words! 
1)Primary education lasts for 6 years.9 
2)At  the  age  of  11  children  go  to  secondary 
school. 
3)There are some types of secondary school. 
4)There are some private schools in England. 
VIII. Let’s make a music pause! 
IX. Conclusion. Draw the diagram: 
X. Reflection. Make sentences. 
What school subjects you are … 
a) good at … 
b) bad at … 
c) interested in … 
d) bored with … 
e) keen on … 
XI.  Home  task:  to  write  a  short  essay  about 
school. 
XII. Evaluation. 
T:  You  were  very  active  today  .Thank  you. 
Your marks are… 
The lesson is over .Good-bye! 
 
 
ӘДЕБИЕТ ӘЛЕМІНДЕ 
 
Махатова А.Ж., 
Әйтеке би ауданы Белқопа орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
 
Мақсаты:  оқушылардың ойлау қаблетін, ой 
ұшқырлығын  арттыра  отырып  ұйымшыл-
дыққа, жауапкершілікке, жинақы болуға жә-
не  өз  ойларын  еркін  түрде  жеткізе  білуге 
тәрбиелеу, 
ұйымдасырушылық 
қаблетін 
дамыту. 
Көрнекілігі: плакаттар, суреттер, шарлар, 
слайд, ребус, сөзжұмбақтар 
Сабақтың барысы 
І. Ұйымдастыру бөлімі 
Мұғалім  сөзі:  Құрметті  ұстаздар  мен  оқу-
шылар! Әдебиет сүйер қауым! Бүгінгі  «Әде-
биет  әлемінде»  атты  сыныптан  тыс  топтық 
сайысымызға  қош  келіпсіздер!  Онда  уақыт-
ты созбай, сайыскерлерімізді таныстырайық.  
Бәйгеге түспей жарыспай,  
Жүйріктің бағы жанар ма?  
Сүйсіндірсін сөздерді,  
Шырқап салған әніміз,  
Біздің сайыс сабаққа,  
Қош келдіңіз бәріңіз.  
Жарыстар да озатын,  
Бәрінен алда болатын,  
Болашаққа бүгіннен,  
Білімге қол созатын  
«Ер Төстік» және «Қобыланды» топтарын  
Шақырамыз ортаға.  

 
104 
     
 
Мінекей, сайысқа қатысушы топтарымыз ор-
таға  келді.  Ендеше,  осы  сайыскерлеріміздің 
әділ  бағасын  беретін  әділ  қазы  алқаларымен 
таныс болыңыздар:  
Бүгінгі 
сайысымыз 
төмендегідей 
кезеңдерден тұрады: 
1. Таныстыру 
2. Кім зейінді? 
3. Жұмбақтар сыр шертеді 
4. Түрлі түсті конверттер 
5. Ойлан тап! 
6. Шығарманы таны 
Сайысымызды  бастамас  бұрын  8  класс 
оқушысы  Бақтыбаева  Жаннұрды  «Тек  алға» 
әнімен ортаға шақырамыз. 
ІІ.Негізгі бөлім 
І-кезең.  Таныстыру  кезеңінде  әр  топ  өзде-
рін ортаға шығып таныстырады. 
ІІ-кезең. «Кім зейінді?» кезеңінде «Жүйесін 
тап» ойыны ойналады. Оқу білім туралы ма-
қалдың  жүйесін  тауып,  екі  топты  қайсысы 
тез оқи алатындығын байқайлады. 
ІІІ-кезең  «Жұмбақтар  сыр  шертеді»  кезе-
ңінде  «Әдебиет»  сөзіне  құралған  сөзжұмбақ 
шешіледі. 
І топ: 
С  Ә  Б 
І 
З 
Д  О  П 
Т  Ү  Й  Е 
 
Қ  А  Р  Б  Ы  З 
 
 
Л  И  М  О  Н 
 
Е  Р 
І  Н 
К  І  Т  А  П 
 
1. Жер астында қызыл қыз отыр.(Сәбіз) 
2. Таяқ жеген сайын ойнақтайды. (Доп) 
3. Алабота тамағы, 
Шөлге шыдай алады (Түйе) 
4. Дөп дөңгелек доптай, 
Іші қызыл шоқтай. 
Дәмін татып көрсең, 
Одан дәмді жоқтай. (Қарбыз) 
5. Сырты сары , іші дәрі (Лимон) 
6. Ти десем, тимейді 
Тиме десем, тиеді (Ерін) 
7. Сансыз ойлар бетімде 
Сайрап жатыр әр тілде. 
Керекпін мен әр күнде, 
Өшпейді бір әркімде (Кітап) 
ІІ топ: 
С  Ә  Б 
І 
З 
 
Қ  Ұ  Д  Ы  Қ 
Е  С  Е  К 
 
 
Б  Ұ  Л  А  Қ 
Р  А  Д  И  О 
 
К  Ө  Л  Е  Ң  К  Е 
 
 
Т  Ұ  Қ  Ы  М 
1. Жаздай інге тығылып, 
Жатқан қызыл түлкіні. 
Құйрығынан суырып, 
Әкелді әжем бір күні. (Сәбіз) 
2. Өзі тоқ, көлеңкесі жоқ. (Құдық) 
3. Қоян құлақты, 
Жылқы тұяқты. 
Сұрғылт түсті,  
Көнбіс күшті. (Есек) 
4. Аяғы жоқ жүреді, 
Сылқ сылқ күледі. (Бұлақ) 
5. Әрі шешен, әрі әнші, әр күйші, 
Әр үйде бар, тапқышым қәне тапшы. (радио) 
6. Қашсам құтылмадым, 
Ұстасам қолыма тұрмады.(көлеңке) 
7. Біреуін бердім,  
Онын тердім. (тұқым) 
IV-  кезең  «Түрлі  -  түсті  конверттер» 
кезеңінде  конверттегі  сұрақтарға  жауап 
береміз. 
Қызыл конверт 
1.  Тұрмыс  салт  жырлары  дегеніміз  не? 
Түрлерін  ата.  (Күнделікті  тұрмыста  өлең 
айту  қазақтың  ең  қасиетті  салты  болған. 
Ондай  өлеңдерді  жырларды  сондықтан  да 
тұрмыс салт жырлары деп аталады. Түрлері: 
бесік жыры, тұсаукесер, жар жар, той бастар, 
беташер, жоқтау) 
2.  Ер  Төстіктің  достарын  ата.  (Таусоғар, 
Көлтауысар, Желаяқ, Саққұлақ) 
3.  Басты  тақырыбы  ерлік,  батырлық  елін 
сыртқы  жаудан  қорғау  болатын  жыр. 
(Батырлар жыры) 
4.  Қобландының  жары  мен  тұлпарын 
ата.(Құртқа, тайбуырыл) 
5. Қазыбек биге «Қаз дауысты» деген атақты 
берген кім. (Қоңтаж) 
Жасыл конверт 
1. Мақал мәтел дегеніміз не? Еңбек туралы 3 
мақал  айт  (мақалда  көбіне  нақыл  сөздер 
айтылады, жаманнан сақтандырып, жақсыны 
үлгі етеді) 
2.  Хан  жаманды  «Барса  келмеске»  не  үшін 
жұмсады? 
Оған 
кімдер 
ой 
салды? 
(Жаманның әйеліне үйлену үшін уәзірлері) 
3.  «Әсірелеу»  дегеніміз  не?  (Суреттеген 
затты  немесе  құбылысты  шамадан  тыс 
асырып айту) 

 
 
 
105 
     
 
4.  «Қозы  Көрпеш  Баян  сұлу»  жырындағы 
зұлымдық иесі кім? 
5.  Абайдың  өлеңдері  неше  саладан  тұрады? 
Түрлерін  ата  (үш  салаға  бөлуге  болады, 
өзінің шығарған өлеңдері, аудармалары, қара 
сөздері) 
Көк конверт 
1.  Ертегі  дегеніміз  не?  (өмірде  сирек 
кездесетін немесе мүлде кездеспейтін, ойдан 
шығарылған оқиғалар) 
2.  Кендебай  қандай  мақсатпен  ханның  еліне 
барады?  (Қойшы  баланың  ата  –анасын 
ханның зынданынан құтқару үшін) 
3.  «Шендестіру  дегеніміз  не?»(кереғар  екі 
затты  немесе  құбылыстықатар  қоя  отырып, 
келесі  бір  заттың  ұғымының  құбылыстың 
сипатын аңғартатын айшықтаудың бір түрі) 
4. Махаббат пен сүйіспеншілікті жырлайтын 
жыр қалай аталады? 
5. Ахмет Байтұрсынұлының мысалдарын ата. 
( «Қасқыр мен тырна», «Қасқыр мен мысық», 
«Өгіз бен бақа», «Ала қойлар») 
Сары конверт 
1.  Аңыз  әңгімелер  дегеніміз  не?  Аңыз 
кейіпкерлерін ата (Аңыз белгілі бір адамның 
атына  іс  әрекетіне  байланысты  туады.  Аңыз 
әңгімеде  көбіне  тарихта  болған  адамның 
басына  құралады.  Асан  қайғы,  Жиренше, 
Қорқыт, Жошы хан) 
2.  «Қырық  өтірік»  ертегісін  неше  оқиғаға 
бөлуге  болады?(Төрт  оқиға  бар  1.  ханның 
жарлығы.  2.  Жоғалған  құлын  оқиғасы.  3. 
Қоянның оқиғасы.4. Етіктің шатағы) 
3.  Өлең  дегеніміз  не?  Өлең  неден  тұрады? 
(Белгілі бір өлшеммен, қиыннан қиыстырып, 
үйлесімді ырғақпен ұйқасып келетін өрнекті 
сөз  жүйесі.  Шумақтардан,  тармақтардан, 
бунақтардан тұрады) 
4.«Дүниеде  не  өлмейді?»  (Жақсының  аты. 
Ғалымның хаты өлмейді) 
5. М.Жұмабаев қай жылдар аралығында өмір 
сүрді? (1893-1938жж) 
V-  кезең  «Ойлан  тап!»  кезеңінде  ребус 
шешу.  Оқушыларымыз  ребустарын  шешіп 
болғанша  «Арман»  дуэтының  орындауында 
«Бабалар жыры» әнін тыңдайық 
1-ші  ребус  жауабы:  «Кітапсыз  үй  -  қанатсыз 
құс» 
2-ші ребус жауабы: «Отан оттан да ыстық» 
VI-  кезең  «Шығарманы  таны»  белгілі  бір 
шығармадан  үзінді  оқылады,  соның  қандай 
шығарма екенін табу керек. 
І топ  
1.Оған разы болмасаң, 
Өріс тола жылқым бар, 
Не аяйтын сиқым бар 
О,да болсын сенікі 
Бір әділ жан менікі 
Жіберші мені шешеке – дейді (Ер Төстік) 
2. Тоқсан құлы бар еді 
Тоқсанының бастығы 
Естеміс деген ер еді 
Естемісті көргенде 
Жылқыға  бала  жөнелді.  Қай  шығармадан 
алынған («Қобыланды батыр» жыры) 
3. Ер жігіт ел жұрттың қаласындай, 
Жақсы әйел әмме жұрттың анасындай. 
Жақсыға ешкімнің де жаттығы жоқ, 
Көреді бәрінде өз баласындай. Қай ақынның 
өлеңі. (С.Аронұлы «Жақсы менен жаманның 
айырмасы») 
ІІ топ 
1.  Бүгін  қара  бие  құлындайды.  Бұл 
тоғызыншы  құлындауы.  Құлындаған  күні 
түнде  құлын  жоқ  болып  кетеді.  Бүгін  сол 
биені  өздерің  күзетіңдер.  Не  болғанын  өз 
көздеріңмен  көріндер  дейді.  («Керқұла  атты 
Кендебай»ертегісі) 
2. Арыстанмын айбатыма кім шыдар? 
Жолбарыспын, имаған қарсы кім тұрар? 
Көкте- бұлт, жерде -желмін гулеген, 
Жер  еркесі  -желдің  жөнін  кім  сұрар?  Қай 
ақынның өлеңі (М.Жұмабаев «Мен кім?») 
3. «Бұл титтей май қай бүйірімді бұлтитады? 
Онан  да  етігімді  майлап  алғаным  олжа 
шығар»  депті.  Қай ертегіден үзінді  оқылды? 
(«Қырық өтірік» ертегісі) 
ІІІ. Қорытынды бөлім. 
Осымен  бүгінгі  «Әдебиет  әлемінде»  атты 
топтық  сайысымыз  өз  мәресіне  жетті. 
Ендеше,  әділқазы  алқалары  дайын  боламын 
дегенше 
«Қызғалдақ» 
би 
тобының 
орындауында «Сүгір» биі. 
 
 
 
 
 

 
106 
     
 
ҚОЗЫ КӨРПЕШ-БАЯН СҰЛУ» ЖЫРЫ 
 
Мединаева Г.М., 
Ойыл ауданы Құрман орта мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі 
 
Жалпы мақсат: 
Көркем әдебиеттің негізгі жанрының бірі-эпостық поэмаға жататын 
лиро-эпостық жырлар жайында теориялық түсінік беру. Қозы Көрпеш-
Баян сұлу жырын түсініп оқу.
 
Сілтеме: 
Мұғалімдерге арналған нұсқаулық 
Қазақ тілі мен әдебиеті оқыту әдістемесі  
7-сыныпқа арналған әдебиет оқулығы  
Үлестірме материалдары 
Оқу нәтижесі:  Көшпелі қазақ елінің салт-санасын, кәсібін аңғарады. Жырдағы 
кейіпкерлердің іс-әрекетіне байланысты әрқайсысының басында болған 
күйініш-сүйініштерін пайымдайды, мінез ерекшеліктерін байқайды, ой-
өрісі, дүниетанымы кеңейеді. 
Топта бірлесіп жұмыс істеуге, қажетті іс-әрекетте оқушының өз бетінше 
белсене орындауына мүмкіншілік беріледі. 
Сабақта 
қолданылатын 
материалдар: 
«Түртіп алу» стратегиясына байланысты, сызба кесте, ватман, мәтін.
 
Оқыту әдістері:   Оқыту мен оқудағы жаңа әдіс-тәсілдер, оқытуда АКТ-ны пайдалану, 
сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау. 
Сабақ барысындағы мұғалім мен оқушының іс-әрекеті: 
І. Оқушыларға 
психологиялық 
ахуал туғызу 
Мұғалімнің іс-әрекеті 
Оқушының іс-
әрекеті 
Оқушылар назарына «Табиғат тамашалары» 
видеоролигін ұсынады. Түстер арқылы топтастырады. 
Орындарында оты-
рып видеоролик та-
машалайды Ортаға 
шығып берілген 
түстерді таңдап, сол 
бойынша топқа 
бөлінеді. 
ІІ. Қызығушы-
лықты ояту 
«Ой қозғау стратегиясы» 
1. Батырлар жыры туралы білетіндерін естеріне түсіріп, жырдың халықты-
ғын, жырдың басты кейіпкері ел қорғаушы батырдың күш-құдіреті, патрио-
тизмі, Отанды сүюі, еңбекшілдігі, зор адамгершіліктің иесі болатындығы 
жайлы, өзіне тән шарттылығын оқушылардың өздеріне дәлелдету. 
2. Кіріспе сөз (мұғалімнің). Көркем әдебиеттің негізгі жанры жайында, түр-
лері жайында айта келіп, авторы белгісіз халықтық мұра болатындығын, 
олардың туу негізінде шындық болмыс жатса да, шығарушылардың ой-
санасының әлі сәбилігімен байланысты қиял араласып отыратындығын және 
халықтың ауызша шығармашылығының негізінде туған зор оқиғаны жыр 
еткендігін, жыр өлеңмен жазылған ірі шығармалардан эпостық жырлар туа-
тындығын баяндай, отырып, осы эпостық жырлардың бір түрі- лиро-эпос-
тық жырлардың өзіндік ерекшеліктерін түсіндіру, теориялық анықтама беру. 
3. Дәптермен жұмыс. 
Теориялық түсініктерді әдебиет дәптеріне жаздыру. 
4. Оқулықпен жұмыс. Жырды оқыту. 
Мәнерлеп түсініп оқу. 
5. Сөздік жұмыс 

 
 
 
107 
     
 
Қосымша 
ақпарат 
Қозы Көрпеш — Баян Сұлу — XIII-XIV ғасырлардан 
бастап жырланып, XIX ғасырдың ортасында қағазға 
түскен қазақ халқының 
лиро-эпостық жыры
. Поэма 
Сыбанбай, Бекбау, 
Жанақ
, 
Шөже
 ақындардың 
орындауында ауызша таралған. 20-ға жуық нұсқасының ішінен ең белгілісі - 
Жанақтың нұсқасы. Алғаш ел арасынан жинап, хатқа түсіргендер: 
Г.Саблуков (
1830
), Ғ.Дербісалин (
1834
), А.Фролов (
1841
), 
Шоқан Уәлиханов
 
(
1856
). Жырдың мазмұнын М.Путинцев орыс тіліне аударып бастырды 
(
1856
), кейін В.Радлов "Түркі тайпаларының халық әдебиеті үлгілері" 
жинағының 3-томына еңгізді (
1870
).
 
ІІІ. Жаңа 
тақырып 
Жыр мәтінін құр оқумен шектелмей жырдағы білім мен 
мәдени құндылықтарды игеру ісін топтасып, 
ұжымдасып мұғалім көмегінсіз өздері дербес атқарады. 
Құр мәлімет алумен шектелмей, өз пікірлерін ашық 
айтып өзара сұхбат жүргізуге жағдай жасайды. 
а) Жеке жұмыс I.W.S.E.R.T-стр. ұсынамын, өйткені бұл 
ұтымды құрал, өздері оқыған «Қозы Көрпеш-Баян 
сұлу» жырынан түсінігін тексеруге, өз ойын айтуға 
басшылық жасайды. 
ә) Жұппен жұмыс. «Түртіп алу» стратегиясы бойынша 
кесте жасалынады және сол кестеге -жырды 
қаншалықты түсінгендерін әр түрлі белгілермен 
белгілейді. Топтың тақырып туралы ой қозғауы 
V – Олардың білетіндері. 
+ — Олардың үйренгендері. 
= — Менің ойлағаныма кері, келісе алмаймын. 
? – Мені жұмбақтандырады. 
Сабақты, үйренгендерін бекіту. 
Сабақты мұқият 
тыңдап, есте сақтау. 
Топпен 
ынтымақтастықта 
қарым- катынас 
жасау. Сұрақтарға 
жауап беру, өз 
ойларын айту, 
талқылау. 

жүктеу/скачать 3,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: