Ежегодной научно-практической конференции студентов и магистрантов
жүктеу/скачать 6,17 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Таблица 1 - Роль и удельный вес банковского сектора в экономике Республики Казахстан
- Таблица.2 Объем выпущенных нот за 2012-2014 гг. Источники
- Кесте 1 – 2008-2015 жылдар аралығындағы Қазақстанның мемлекеттік бюджетінен білім беруге кететін шығындары,млн теңге
- Кесте 2-Жалпы орта білім берудіқаржыландыруға арналған шығындар,млн.теңге 2012 2013 2014 2015
Источники: 1. http://www.afn.kz/attachments/105/0/publish0-1056687.pdf 2. http://www.nationalbank.kz/?docid=1055&switch=russian
133 Алматы
Менеджмент Университет В послании народу Казахстана Н.А. Назарбаев отметил, что важнейшая задача – это быстро стабилизировать финансовую систему, привести её в соответствие с новой глобальной реальностью [1]. Процесс стабилизации экономики - длительный и масштабный. Это решение комплекса проблем, итогом которого является замедление или полная остановка инфляционных действий, сбалансированность государственного бюджета, усиление налоговой и кредитной политики, достижение равновесия на рынке. Стабилизации денежной системы и экономики можно добиться благодаря верно разработанной денежно-кредитной политике (далее - ДКП). ДКП - это своего рода инструмент «тонкой настройки» экономической конъюнктуры [2]. Целью ДКП в Казахстане является поддержание низких темпов инфляции (на уровне 6-8%). В послании президент отметил, что в рамках инфляционного таргетирования Национальный банк должен снизить уровень инфляции до 4% в среднесрочной перспективе [1]. В целях достижения установленной цели, НБ РК регулирует денежную базу, используя все инструменты ДКП. В настоящее время положение мировой экономики и условия ее функционирования оцениваются как непостоянные и разнонаправленные. Еврозону ожидает новая волна экономической рецессии. В Китае и России снижаются темпы экономического роста [3]. Рост ВВП Китая, согласно оценкам, снизился до менее 7%, а экономика России, как ожидается, сократится на 3,8% в 2015 году [4]. О положении стран-экспортёров нефти и говорить не приходится. Ситуация в этих странах усугубляется с середины 2014 года, в результате снижения мировых цен на нефть. Кроме того, сохраняющаяся геополитическая неопределенность является еще одним фактором, способствующим ухудшению ситуации в глобальной экономике [3]. В результате экономической глобализации все вышеперечисленные события не могут не оказывать негативное влияние на развитие экономики Казахстана. Рост валового внутреннего продукта Казахстана (Таблица 2) снизился с 4,1% (по сравнению с периодом предыдущего года) в течение первых девяти месяцев 2014 год примерно до 1%, в течение соответствующего периода 2015 года [5]. На экономическую ситуацию в мире в 2014 году воздействие оказало сокращение антикризисных программ по поддержанию финансового сектора в США. Возросло давление на валюту развивающихся стран. Они были вынуждены девальвировать национальную валюту. Поскольку Казахстан относится к числу развивающихся стран, в экономике Казахстана усилились девальвационные ожидания, вырос объем Источник: [5] Примечание: Некоторые суммы могут быть неточными из-за округления. Рис. 1 Рост ВВП Казахстана за 1 полугод. 2012- 1 полугод. 2015 гг. Источник : автор на основе таблицы 2.
МТ, 3 курс Научный руководитель:
%
1 пол 2012 г.
2 пол. 2012 г.
1 пол 2013 г.
2 пол. 2013 г.
1 пол 2014 г.
2 пол. 2014 г.
1 пол 2015 г.
Рост ВВП 5,6
4,4 5,1
6,9 3,9
4,7 1,7
134 спекулятивных операций. В этой связи НБ осуществлял значительные валютные интервенции, снижался уровень золотовалютных резервов страны [3]. Для защиты фиксированного валютного курса, НБ потратил около 14 млрд. долл. США из своих валютных резервов во второй половине 2014 года [4]. Произошло ускорение инфляционных действий, вследствие повышения цен на импортируемые товары, а также девальвационных ожиданий, усилившихся в результате снижения мировых цен на нефть сорта Brent. По результатом 2014 года, уровень инфляции составил 7,5% в рамках целевого коридора 6-8%. В зависимости от реализации возможных вариантов развития экономики, НБ будет стараться обеспечивать баланс между основной целью денежно-кредитной политики по стабильности цен и содействием стабильности финансовой системы [4]. Рассмотрим более подробно инструменты ДКП, используемые НБ для стабилизации экономики. 1. Операции на открытом рынке. За 2014 год спрос со стороны банков на краткосрочные ноты НБ был невысоким. Общий объем выпущенных краткосрочных нот за 2014 год увеличился на 2,6% по сравнению с 2013 годом, составив 81,4 млрд. тенге по дисконтированной стоимости [5-7]. Рис.2 Динамика обменного курса тенге к доллару США Источник: [12] Рис.3 Уровень инфляции за 2013-2015 Источник: [12]
135 млрд.
2012
2013 2014
объем выпущенных нот 857,2
79,3 81,4
2. Минимальные резервные требования. В 2014 году они оставались неизменными: по внутренним краткосрочным обязательствам - 2,5%, по внутренним долгосрочным обязательствам - 0%, по внешним краткосрочным обязательствам - 6,0%, по внешним долгосрочным обязательствам - 2,5%. В 2014 году структура резервных активов изменилась: доля корреспондентских счетов банков в тенге снизилась с 55,4% на 30 декабря 2013 года до 44,5% на 29 декабря 2014 года [7]. 3. Кредитование БВУ. Осуществление сдерживающей ДКП и интервенции повлияли на темпы роста кредитования и на его структуру. Рост объемов кредитования замедлился с двухзначных цифр в первой половине 2014 года до 2,3 % к концу года и после этого остановился [4]. 2014 год ознаменовался существенным ростом внешних негативных факторов, приведших к повышению уязвимости финансового сектора и в целом к замедлению деловой активности субъектов реального сектора Казахстана. Учитывая нынешнюю ситуацию в мировой экономике, у нас есть ряд рекомендаций по совершенствованию денежно-кредитной политики страны с целью достижения макроэкономической стабильности: 1. Необходимо строго контролировать уровень денежной массы в стране. Фридман доказал на многочисленных примерах, что сокращение денежной массы ведет к рецессии. Исходя из этого, можно сказать, что увеличив денежную массу, можно выйти из кризиса. Но существует такое экономическое явление, как инфляция, которая не дает увеличить ВВП. Чтобы не допустить спада экономики и усугубления экономического кризиса, необходимо держать денежную массу в определенных границах. 2. При проведении расчетов необходимо учитывать показатели денежной массы с учетом ИПЦ. Тогда можно будет делать более точные прогнозы и расчеты. 3. Накопление валютных резервов – добро, валютные интервенции – зло. Потому что накопление валютных резервов ведет к росту денежной массы, а валютные интервенции сокращают денежную массу. Поэтому значение для страны имеет денежная масса в национальной валюте.
1. Послание народу Казахстана. 30 ноября 2015 г.http://www.akorda.kz/ru/addresses/poslanie-prezidenta-respubliki-kazahstan- nnazarbaeva-narodu-kazahstana-30-noyabrya-2015-g 2. Моисеев С.Р. ДКП: теория и практика. – М.: Экзамен, 2010. – 425 с. 3. Основные направления ДКП РК на 2015 год 4. Доклад Всемирного Банка «Казахстан: Адаптация к низким ценам на нефть, трудные времена впереди, осень» 2015 г. 5. Годовой отчет НБРК за 2012 год 6. Годовой отчет НБРК за 2013 год 7. Годовой отчет НБРК за 2014 год 8. ДКП РК до 2020 года. 9. М.Е. Дорошенко, Г.М. Куманин, И.Е. Рудакова и др.; Под ред. М.Е. Дорошенко. Введение в макроэкономику: Учеб.пособие для вузов/— М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2000. — 175 с 10. Жоламанова М.Т. Денежно-кредитное регулирование. Учебное пособие – Алматы, Қазақ университеті, 2014 – 341 с. 11. www.stat.gov.kz 12. www.nationalbank.kz
136 Алматы
Менеджмент Университеті Білім беру жүйесінде қаржыландыру мәселелері экономикалық ресурстарды тұтыну тұрғысынан да,экономикалық және әлеуметтік дамытуға қосқан үлесі тұрғысынан жалпы білім берудегі проблемалардың маңызды бөлімі болып табылады. Қазақстанда білім берудің жаңа сапасына көшуін дамыту үшін экономикалық үдерісті ынталандыру қажет. Білім берудегі қаржыландырудың бастапқы міндеттері:халықтың барлық санаты үшін сапалы білімге қол жеткізуді қамтамасыз ету,мемлекеттік даму қағидалары негізінде білім берудің жоспары мен құрылысын жаңарту,экономиканың жалпы салалары үшін жоғары білімді және бәсекеге қабілетті мамандарды дайындау,әлемдік білім беру кеңістігінеөту,білім беру деңгейін бағалаудың ұлттық жүйесін құру,білім берудің бірыңғай ақпараттық орталықтарын қалыптастыру,бірнеше деңгейлі білім беру жүйесінде мемлекеттің,қоғамның және жеке адамның мүдделерінің бірлестігін қамтамасыз ету. Білім беру мекемесінің ұйымдастырушылық және қаржылық мәселелерін басқарудың тиімділігі артады, білім беру үдерісінің нәтижелілігі артады. Қазақстан Республикасы білім беру мекемесі білім беретін оқу бағдарламасының үздіксіздік қағидасына қарай: 1) мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқытуды; 2) бастауыш білім беру; 3) арнайы орта білім беруді; 4) орта білім беруді (жалпы орта білім беруді, техникалық және кәсіптік білім беруді); 5) орта білімнен кейінгі білім беруді; 6) жоғары білім беруді; 7) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру деңгейлерін қамтиды. Жасөспірімдердің мектепке дейінге білім алу мекемелерде тәрбиелеу құқығын қамтамасыз ету мақсатында 5-6 жасар бөбектердің балабақшадағы екі жылдық міндетті,тегін мектепке дейінгі дайындығы енгізілді. Мектеп жасына дейінгі балалардың мектепке дейінгі сапалы білімге қол жететіндігін арттыру үлгілерінің бірі мектепке дейінгі балалар тобы болады. Мектепке дейінгідаярлау жұмысына мыналар жатады: - балалардың ақылды адам және тұлға ретіндегі дамуын қамтамасыз ету; - балалардың дамуындағы жетіспеушіліктерді түзету; - баланың толыққанды дамуын қамтамасыз ету үшін жанұясымен өзара әрекет ету. Үзіліссіз білім беру жүйесінің алдыңғы буыны Қазақстан Республикасы Конституцияның 30-бабына сәйкес барлық тұлғалар үшін міндетті болып саналатын орта білім жүйесінде біршама өзгерістер бар. Ескі үлгідегі кәсіби білім саласы арнаулы орта білім ретінде енгізілді. Осыған сәйкес колледждерге түсу жолдары өзгертілді. Колледжге қабылданған 11-сынып бітіргендердің оқу жылы олардың жалпы білім беретін және кәсіби мектептегі алған білімдеріне сәйкес азайтылады. Жалпы бұл деңгей жаңа модделде үш сатыдан: бастауыш мектеп (1 мен 4 сыныптар), арнаулы мектеп (5 мен 10 сыныптар) және орта мектеп (11 мен 12 сыныптар) сатыларынан тұрады. Орта білім мекемелерінің қаржыландыру көздерінереспубликалық жәнежергілікті бюджеттер жатады. Орта білім берудегі қаржыландыруды қосымша көздeр тарту арқылы іске асыруға болады. б ілім берУ жүйесіндегі ҚаржыландырУмәселелері Нұрділда Мөлдір Мақсұтқызы Есеп және аудит,2 курс Ғылыми жетекші:
Аты
2008 2009 2010 2011 тг үлесі, % тг үлесі, %
тг үлесі, %
тг үлесі, %
Жалпылай шығындар
3394 064
100 3746 840
100 4457 165
100 5423 235
100 Білім беру жүйесіне кеткені 572 403
16,9 660 917
17,6 755 295
16,9 986 773
18,2 137 * ҚР.Статистикалық бюллетень [3] 2008-2015 жылдар аралығында білім беру жүйесіне кеткен шығындар 572 403 млн. теңгеден 8 227 097 млн. теңгеге өсті.Ал білім беру жүйесін қаржыландыру аумағының шығындар үлес салмағы 16,9%-дан 16,6%-ға төмендеді. Білім беруге бөлінетін қаржылалар білім беру сапасымен және қолжетімділігін қамтамасыз етеді.”Білімтуралы” ҚР заңына байланысты білім беруге жұмсалатын мемлекеттік жалпылай шығындар республикалық және жергілікті бюджеттен,сондай-ақ басқа да қаржыландыру көздерінен тұрады. 2015 жылы жалпы орта білімге жұмсалатын қаржылардың көлемі мемлекеттің жалпы шығынның 43,2%-ын құрады.2013-2015 жылдармен салыстырғанда орта білім беруге жұмсалатын мемлекеттік шығындардың жыл сайын аздап өскені байқалады. Дереккөз:ҚР БҒМ деректері[3] 2013-2015 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беру шығындары 607 433 млн.теңгеден 705 445 млн.теңгеге өсті. Орта білім беру деңгейін қаржыландыру жергілікті бюджет шығындарының артқаны байқалады. Жергілікті бюджет қаражатынан орта білімді қаржыландыру Шығыс Қазақстан және Павлодар облысында жалпы бюджет шығындарының 66,9% құрайды. Жалпылай орта білім беруді әр адам басына шаққандағы қаржыландырудың мәні білім беру үдерісіне шығыстарды республикалық деңгейде біріктіруге және қаражатты әр жылда бір оқушыға есептеп бөлуге жағдай жасайды. Бөлінетін қаражаттың көлемі оқушылар санына байланысты. Орта білім беру ұйымын қаржыландыру мынандай бағыттар бойынша жүргізіледі: - қызметкерлердің жалақысы; - қызметкерлердің әр жыл сайынғы төленетін еңбек демалысына бір қызметтік жалақы көлемідегі денсаулығына арналған жәрдемақы шығындары; - оқулықтар, оқу-әдістемелік кешендері, оқытуға арнайы материалдар және құралдар сатысы енгізілуде; - білім беру үдерісін қаржыландыруда ынталандыру механизмдерін пайдалану – орта білім беру ұйымының қызметкерлеріне сыйақылар төлеуге және олардың жалақысын қызмет нәтижелеріне қарай саралау мақсатында ынталандыратын үстем ақылар белгілеуге, сондай-ақ орта білім беру ұйымдарының білім беру үдерісімен байланысты басқа да қажеттіліктерді төлеу үшін қарастырылған қаражаттар. Орта білім беру ұйымының шығындары әрбір оқушыға жекелей анықталады. Орта білім үдерісінің жан басына шаққандағы қаржыландыру мөлшері былай бөлінеді: іске асырылатын білім беру бағдарламаларының түрлеріне байланысты: жалпы білім беру, кәсіптендірілген, арнайы білім беру бағдарламалары, үйде қосымша оқыту; – іске асырылатын білім беру бағдарламасының деңгейіне байланысты: жалпылай орта білім беретін мектептер,бастауыш білім, негізгі орта, жалпы орта білім беру; – білім беру бағдарламасының іске асырылу орнына қарай: қала, ауыл болып табылады. Кітаптарды сатып алу,ғимаратты салу, оқушыны тасымалдау және тамақ, басқа да шығындарды қаржыландыру жергілікті атқарушы органдардың бақылауында қалады. Жалпылай орта білім беруді қаржыландыру –жергілікті бюджеттердің қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Орта білім жүйесінде әр оқушы басына шаққандағықаржыландыру негіздерін енгізудің нәтижесі: Қазақстанда кіріктіріліп жатқан әр оқушы басына шаққандағықаржыландыру орта білім берудегі Кесте 2-Жалпы орта білім берудіқаржыландыруға арналған шығындар,млн.теңге 2012 2013 2014 2015 тг үлесі, % тг үлесі, %
тг үлесі, %
тг үлесі, %
Жалпылай шығындар
6268 972 100
6852 711 100
7791 867 100
8227 097 100
Білім беру жүйесіне кеткені 1210 115 19,3
1237 421 18,1
1358 669 17,4
1364 737 16,6
Жылдар Жалпы орта білім беру шығындары, млн.теңге ЖІӨ,% 2013
607 433 1,9
2014 626 218
1,8 2015
705 445 1,8
138 қаржыландыруды жетілдіру және мектептерде мемлекеттік білім беру стандартының талаптарына сәйкес білім беру үдерісін іске асыруға бюджет шығындарын мөлшерлеу арқылы білім беру қызметтеріне бірдей қолжетімділікті қамтамасыз етуге бағдарлау мақсатын көздейді. Әр оқушы басына шаққандағы нормативтікқаржыландыру білім беру үдерісін жан басына шаққандағы қаржыландыруын (әр оқушыны оқыту құны) есепке ала отырып, балалардың тегін орта білім алуын қаржылық қамтамасыз етуге қаржы сомасын есептеуде бірыңғай әдіснаманы қамтамасыз етеді. Әр оқушы басына шаққандағы қаржыландыру «ақша оқушының артынан жүреді» қағидасына негізделеді: - оқу орындарының арасында бәсекелестік дамиды, мысалы оқушылар мен олардың ата-аналарында жақсырақ мектепті таңдауға мүмкіндік пайда болады, ал ақша оқушымен қатар келеді; - білім беру үдерісінің деңгейі көтеріледі, өйткені оқушылардың кетіп қалу қауіпі мектеп әкімшілігі мен жергілікті билік ұйымдары үшін мектептегі мұғалімдер құрамын, материалдық құралдарын және оқу жағдайын жақсартуға түрткі болады. Қазақстанда бір оқушыға кететін шығындар жыл сайын өсіпкеледі.2008 жылы бір оқушының құны 49,6 мың теңгені(382 АҚШ доллары),2010 жылы 163,1 мың теңгені (1101 АҚШ доллары),2015 жылы 169,1 теңгені құрады.Қазақстан Республикасында 2008-2015 жылдар аралығындағы жан басына шаққандағы шығын үш есе өссе де,ол шығын ЭЫДҰ елдер арасында ең төменгі көрсеткіш болып табылады. Қазақстандағы орта білім жүйесіндегі әр оқушының басына шаққан шығыстар үшінші топтағы елдердің орташа құны (әр оқушыныңбасына шаққандағы ЖІӨ деңгейі кем дегенде 10 мың АҚШ доллар) Қытай, Түркия, Ресей сияқты кем болып табылады.Екінше топтағы елдер құны (әр оқушының басына шаққандағы ЖІӨ деңгейі 10-нан 20 мың АҚШ долларына дейінгі) Испания, Корея, Чехия, Израиль және бірінші топ елдері (әр оқушының басына шаққандағы ЖІӨ деңгейі 20 мың АҚШ долларынан жоғары) АҚШ, Жапония, Люксембург, Австралия елдерімен салыстырғанда неғұрлым көп айырмашылық бар.[3] Қаржыландыруды ұлғайту үшін «жан басына шаққандағы норматив» нормативтік жоспарлау және білім беруге жұмсалатын бюджет қағидаттарын қолдану қажет. Әр адам басына шаққандағы қаржыландыру екі мақсатты көздейді. Алдыңғысы– сапалы білім алудың қағидаларын теңестіру болса, екіншісі – оның деңгейін көтеру.Жан басына шаққандағы қаржыландыру сәтінде әр оқушыға бірдей қаржы бөлінетін болады, бұл білім сапасының оқу мекемелеріне тәуелділігін азайтады. Ұстаз оқу үдерісіндегімаңызды тұлға болғандықтан, оқу сапасының 90 пайызы тікелей ұстазға байланысты. Сол үшін, ұстаз еңбегін ынталандырып, сараланған ақы төленуі тиіс. Осы жүйеде жұмыс істейтін мектептер шаруашылық басқару формасына өтіп, онда бақылау кеңестері жұмыс істей бастайды. Мұндай ұйым тек шартты арнайы ата-аналар ісімен айналыспай, қаржылық мәселеде мектептің басшысын белгілеуде өзіндік өкілеттілігі бар ұйым болмақ. Әдебиеттер тізімі: 1. Қазақстан Республикасын 2011-2020 жылға арналған Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. 2. ҚР.Статистикалық бюллетень,-2015 жыл (103) 3. http://www.fincenter.kz/kz/podushevoe-normativnoe-finansirovanie/stoimost-obucheniya.php 139 Алматы
Менеджмент Университет Создание надежной и устойчивой финансовой системы является главным фактором успешного развития и функционирования любой экономики, а также важной предпосылкой для достижения стабильности экономики в целом. Далеко не секрет, что понятие финансовой системы является развитием общего определения - финансы. Этимологически данный термин произошел от двух латинских слов: «finis», т.е. «конец», и «financia» – «наличность, доход». В средневековье данные слова употребляли в качестве срока платежа и обозначения документов, которые доказывали, что долг погашен по окончанию сделки. До XV в. термин «финансы» мог обозначать любой денежный платеж. В дальнейшем он распространился по всему миру и стал использоваться в качестве понятия, которое было тесно связано с денежными отношениями государства и населения по поводу не только образования, но и использования государственных фондов денежных средств. Данный термин в основном отражал денежные отношения между субъектами, т.е. именно деньги являлись материальной основой существования и Финансовая система государства – это совокупность всех финансово-экономических институтов, действующих на территории данного государства, каждый из которых опосредует фонд денежных средств. С юридической точки зрения, под финансовой системой подразумевается совокупность всех финансовых учреждений, находящихся на территории государства, в том числе государственные банки, налоговые органы и финансовое ведомство [1]. Многие эксперты утверждают, что Казахстан за достаточно короткий период смог преодолеть наиболее тяжелый этап по достижению финансовой стабилизации, произвел значительные структурные экономические преобразования и к тому же добился заметных успехов, реализуя запланированную стратегию и тактику экономических реформ. В Республике Казахстан за годы независимости полностью была преобразована система экономических и социальных отношений. На сегодняшний день в финансовой системе РК выделяют три основных звена: общегосударственные финансы, финансы хозяйствующих субъектов и финансы домохозяйств (населения). Общегосударственные финансы включают в себя все виды финансовых отношений, возникающих при участии государственного бюджета РК. Данное звено включает в себя республиканский бюджет, местные бюджеты, специальные внебюджетные фонды (ЕНПФ, Национальный Фонд РК, ГФСС, Инвестиционный Фонд РК, Инновационный Фонд РК), выступающие в качестве дополнительных форм финансирования социальных нужд, а также государственный кредит, включающий в себя государственный долг, как внешний, так и внутренний. Следующее звено – финансы хозяйствующих субъектов. Они подразделяются на две относительно самостоятельные категории: 1) Финансы хозяйствующих субъектов сферы материального производства. Данная сфера затрагивает вопросы возникновения и эффективного использования денежных средств в производственных компаниях, и, кроме того, обеспечивает наиболее активное воздействие финансовых инструментов на улучшение различных показателей производства. 2) Финансы организаций и учреждений отраслей непроизводственной сферы. В данной сфере формируются отношения с другими звеньями финансовой системы. Сюда входят следующие составляющие: финансы ЖКХ, финансы банковских и страховых организаций, финансы пассажирского транспорта, финансы образования и т.д. жүктеу/скачать 6,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|