Әлеуметтік – экономикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" курсы бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы 1-тарау. Жалпы ережелер 1. Әлеуметтік-экономикалық бағыттың "Жаһандық құзыреттілік" пәні бойынша техникалық және кәсіптік білімнің үлгілік оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 "Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 8170 тіркелген) және "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту Министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізімінде № 29031 тіркелген) бұйрықтарына сәйкес әзірленді.
2. "Жаһандық құзыреттілік" курсын оқытудың мақсаты - мінез-құлық мәдениетінің стандарттарына сәйкес келетін және жаһандық құзыреттілікке ие бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру. "Жаһандық құзыреттілік" курсы білім алушылардың құндылық бағдарларын, коммуникативтік дағдыларын, этикалық нормаларын және мінез-құлық көзқарастарын қалыптастыруға ықпал етеді.
3. Курс бағдарламасын іске асыру мынадай міндеттерді көздейді:
1) білім алушылардың сыни және талдамалық ойлауын, олардың коммуникативтік және зерттеу дағдыларын дамыту;
2) жергілікті, жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін түсінуді дамыту;
3) ақпаратты тану, талдау, бағалау және дәлелдерді тұжырымдау қабілетін қалыптастыру;
4) білім алушылардың жаһандық оқиғалар мен олардың себептері мен салдарлары туралы талдамалық бағалау түсінігін қалыптастыру;
5) білім алушының өзіндік мәдени бірегейлігін түсінуге және әлемнің мәдени әртүрлілігін түсінуге ықпал ететін құндылықтар жүйесін қалыптастыру;
6) қаржылық, экологиялық мәдениетті дамыту;
7) нақты өмірмен байланысты зерттеу арқылы өз ойлауын құра білу қабілетін қалыптастыру.
4. Курстың мазмұны 5 бөлімнен тұрады: "Жаһандық құзыреттілік", "Қаржылық сауаттылық", "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу", "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара іс-қимылға қатысу", "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы".
1 бөлім. "Жаһандық құзыреттілік" бөлімі келесі бөлімшелерден қамтиды:
1) Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не.
2) Жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) Жаһандық құзыреттілікті қолдану.
4) Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары.
2 бөлім. "Қаржылық сауаттылық" бөлімі келесі бөлімшелерден қамтиды:
1) Жеке қаржыдағы кірістер.
2) Жеке қаржыдағы шығыстар.
3) Отбасылық бюджет.
4) Жинақ және жинақтау.
3 бөлім. "Жергілікті және жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу" бөліміне келесі бөлімшелер кіреді:
1) Қарым-қатынас мәдениеті.
2) Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары.
3) Әлеуметтік мәселелер.
4) Экологиялық қақтығыстар.
5) Климаттың өзгеруі. Ауа мен судың ластануы.
4 бөлім. "Әртүрлі мәдениеттер мен дүниетанымдарды түсіну, тиімді мәдениетаралық өзара әрекеттесуге қатысу" бөлімі келесі бөлімшелерді қамтиды:
1) Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік.
2) Мәдени бірегейлікті қалыптастыру.
3) Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық байланыс.
4) Басқа адамның көзқарасын түсіну және қабылдау қабілеті.
5 бөлім. "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы".
5. "Жаһандық құзыреттілік" курсының негізгі мазмұны:
1) "Жаһандық құзыреттілік дегеніміз не". Жаһандық құзыреттіліктің анықтамасы, түрлері; функционалдық сауаттылықты қалыптастыру; аналитикалық және сыни ойлауды дамыту; жергілікті, жаһандық және мәдениетаралық мәселелерді зерттеу қабілеті; дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну; әртүрлі мәдениеттердің өкілдерімен Ашық, орынды және тиімді өзара іс-қимылға қатысу; ұжымдық әл-ауқат пен тұрақты дамуға жәрдемдесу.
2) "Жаһандық құзыреттілік мәдениеті". Жаһандық проблемалар мен мәдениетаралық айырмашылықтарды түсіну; басқаларға құрметпен қарауды қалыптастыру; әр адамның адамдық қадір-қасиетін тану; басқа адамдардың сенімдерін түсіну және тану қабілеті; күнделікті өмірде, жұмыста жаһандық құзыреттілік мәдениетін көрсету; жаһандық құзыреттілік мәдениетін дамытуды қолдау; кәсіби даму және жаһандық құзыреттілік мәдениеті.
3) "Жаһандық құзыреттілікті қолдану". Жаһандық құзыреттілікті дамытуға ықпал ететін дәстүрлер мен құндылықтар; отбасы мен Қоғамдастық арасындағы серіктестік; алған білімдерін өмірде қолдану дағдылары; жоспарлау және шешім қабылдау; әлеуметтік жауапкершілік пен әділеттілік; салауатты өмір салтын ұстану және қауіпсіз мінез-құлық дағдылары; зерттеу, жобалау, еріктілік жұмыс дағдылары.
4) "Жаһандық құзыреттілікті дамыту жолдары". Зерттеулер жүргізу, дәлелге немесе мәселеге қатысты ақпарат пен дәлелдемелерді іріктеу; баламалы көзқарастарды талқылау; қоғамның қазіргі заманғы проблемаларын талдау; инновациялық идеяларды дамыту және насихаттау; өзі және басқа адамдар үшін өмір сүру жағдайларын жақсарту үшін шаралар қабылдау.
5) "Жеке қаржыдағы кірістер". Белсенді және пассивті кірістер; жеке табысты арттыру тәсілдері; ақша функциялары; еңбекті бағалау әдістері мен нысандары; ұлттық және шетел валютасы.
6) "Жеке қаржыдағы шығыстар". Қалта ақшасын тиімді пайдалану; ірі сатып алулар; эмоционалды сатып алулар; ипотека; тұрғын үй несиесі; несиелендіру (жеке тұлғалардың банкроттығы); отбасылық іс-шараларды қалай бюджеттеуге болады.
7) "Отбасылық бюджет". Отбасылық бюджеттің кірістері; отбасылық бюджеттің міндетті шығыстары; отбасылық бюджеттің міндетті емес шығыстары; отбасылық бюджеттің түрлері; отбасылық бюджетті жоспарлау; отбасының қаржылық мақсаттары; отбасылық бюджетті жүргізу ережелері.
8) "Жинақ және жинақтау". Қаржылық қауіпсіздік жастығы; жинақтау тәсілдері; ақшалай жинақтар: банкте, жылжымайтын мүлікте; қаржылық алаяқтық түрлері; қаржы пирамидасы; қаржылық байлық; Инвестициялар; қаржылық тәуекелдердің түрлері.
9) "Қарым-қатынас мәдениеті". Қарым-қатынас мәдениеті; гуманизм, адамдарға құрмет, сыпайылық, ізгі ниет және төзімділік; өз пікірін басқаларға таңа алмау мүмкіндігі; нәзіктік, коммуникативті құзыреттілік; іскерлік әңгіме мәдениеті; қарым-қатынас стандарттары мен принциптері; мәдени әртүрлілік, мәдениетаралық қарым-қатынас.
10) "Қақтығыстар. Ұғым. Түрлері. Шешу жолдары". Тұлғаішілік қақтығыстар: мотивациялық, моральдық, рөлдік және бейімделу; тұлғааралық қақтығыстар; топаралық қақтығыстар; қақтығыстардың себептері; қақтығыстарды шешу жолдары; жанжалды шешу стратегиялары; медиация; алаңдаушылық деңгейін төмендету.
11) "Әлеуметтік мәселелер". Қоғамның әлеуметтік мәселелері; әлеуметтік проблемалардың түрлері (шығу тегі бойынша, қамту дәрежесі бойынша, қарым-қатынас деңгейі, сипаты және саласы бойынша және т.б.); әлеуметтік проблемаларды, олардың себептері мен салдарын бағалап түсіну; қазіргі қоғамның өңірлік, ұлттық және жаһандық әлеуметтік мәселелері және оларды шешу; әлеуметтік теңсіздік.
12) "Экологиялық қақтығыстар". Экологиялық қақтығыстардың себептері; экологиялық қақтығыстардың түрлері; экологиялық қақтығыстарды реттеу тәсілдері; экологиялық белсенділік; әлеуметтік-экологиялық қақтығыстар және оларды жеке, аймақтық, ұлттық және жаһандық тұрғыдан шешу.
13) "Климаттың өзгеруі". Ауа мен судың ластануы". Экологиялық қауіптер; халықтың өсуі, қоршаған ортаның деградациясы; Тұщы су тапшылығы; климаттың өзгеруінің салдары: жаппай көші-қон және қақтығыстар қауіпсіздіктің төмен деңгейі.
14) "Азаматтық ұстаным және әлеуметтік жауапкершілік". Өзін елдің азаматы ретінде сезінуге, өз Отанына тиесілігін сезінуге және оның мүдделеріне қызмет етуге дайын болуға мүмкіндік беретін жеке қасиеттер; әлеуметтік жауапкершілік; жеке қасиеттер: адалдық, әдептілік, әдептілік, ізгі ниет, ұжымда жұмыс істей білу; құқықтық мәдениет.
15) "Мәдени бірегейлікті қалыптастыру". Мәдени бірегейлікті қалыптастыру және дамыту ерекшеліктері; ұлттық бірегейлік; көпмәдениеттілік; қоғам мен мәдени бірегейлікті қамтамасыз етудің негізі ретінде тіл;
16) "Әртүрлі мәдениеттердің құндылықтар жүйесі. Мәдениетаралық коммуникация". Дүниетаным мен басқалардың көзқарасын түсіну және құрметтеу; көпмәдениетті проблемаларды сыни талдау дағдысы; көпмәдениетті қоғамдағы оң және тиімді өзара іс-қимыл; жергілікті және жаһандық проблемаларды шешуге қатысатын елдің және әлемнің белсенді азаматтарын қалыптастыру.
17) "Әлеуметтік-экономикалық бағыттың мамандандырылған құрамы". Мамандықтағы жаһандық құзыреттілік. Қызметкерлерге ақы төлеу және көтермелеу үшін еңбекті бағалау әдістері мен формалары. Ақпаратты шоғырландыру және құрылымдау, кәсіби мансапты тиімді дамыту үшін ең бастысы. Ақпаратты талдау, өз көзқарасын айта және дәлелдей білу. Өзін-өзі ұйымдастыру және уақытты жоспарлау дағдысы. Қызмет көрсету саласы. Этикалық нормаларды сақтау. Шешім қабылдау процесі. Жобалар мен процестерді тиімді басқару.
5. Оқу бағдарламаларын әзірлеу кезінде білім беру ұйымының мүмкіндігі бар:
1) оқытудың әртүрлі технологияларын, оқу процесін ұйымдастырудың нысандарын, әдістерін және бақылау түрлерін таңдау;
2) оқу уақыты сағаттарының жалпы көлемін бөлімдер мен тақырыптарға бөлуге (пәнді оқуға бөлінген сағат көлемінен);
3) нақты дәлелдер мен фактілерге негізделген пәннің бөлімдері мен тақырыптарының реттілігін өзгерту;
4) жұмыс берушілердің талаптары және бөлімдер мен тақырыптар тізбесін тереңдету және кеңейту мақсатында өңірлік компонентті енгізу және бөлімдер, бөлімшелер мен тақырыптарды дайындық бағыты бойынша элементтерді енгізуге байланысты тақырыптардағы сағат көлемі мен пәннің мазмұнын 25% - дан аспайтындай өзгерту.
6. Оқу жүктемесінің көлемі даярлықтың бағыттары мен біліктілігіне байланысты 24 сағатты (1 кредит) құрайды.