ланыстары; 4 — бір сүйек табақшасының шегінде параллелді бағытталған коллаген

8.2. Қаңқалық тіндер
229
а
б
8 .2 6 -су р е т. «Тура» остеогенез: a — остеогенді аралшық (схема); б  — остеоид- 
ты саты (схема); в —  жасуша аралық заттың оссификациясы (схема); г — жалпақ 
сүйектегі «тура» остеогенез (микрофотография). 1 — мезенхималық жасушалар; 
2 — қан қылтамырлары; 3 — остеобласттар; 4 — остеоид; 5 — минералданған жа­
суша аралық зат; 6 — остеоцит; 7 — остеокласт
тығыз болады, цитоплазмасы әлсіз базофилді (8.28-сурет). Органеллалары на- 
шар дамыған. Остеоциттерде центриолдердің болуы аныкталған жоқ.
Сүйек жасушалары остеоциттердің сұлбасын кайталайтын сүйек қуыс- 
тарында немесе лакуналарда орналасқан. Қуыстардың үзындығы 22 мкм-

230
8-Тарау. Дәнекер тіндер
д ен 55 м к м -ге л с й ін , ені 6 м к м -д ен
14 м к м -ге д ей ін ж етеді. С үй ек куы с- 
т а р ы н ы ң түтік ш ел ері тіи д ік сұ й ы к - 
т ы к п е н
го л ты ры л ған , 
б ір -б ір ім ен
ж ә н е сү й ек тің іш ін е кіретін т а м ы р - 
л а р д ы н
п е р и в ас к у л я р л ы к
кен іс- 
тік тер ім ен
ан а с т о м о зд а р
кұрайды . 
О ст ео ц и т тер д ің ж ә н е к а н н ы ң ар а- 
сы н д ағы зат алм асу тін д ік сұ й ы к т ы к
ар к ы л ы іске асы р ы лад ы .
Остеокласттар
(грек 
тілінен 
osteon —
сүйек және 
clastos —
уатылған). 
Даму 
негізі 
бойын- 
ша 
гематогенді 
бүл 
жасушалар 
әктенген шеміршекті және сүйекті 
күйретіп, 
бұза 
алады. 
Олардын 
диаметрі 
150—180 мкм-ге жетеді, 
кұрамында 3-тен бірнеше оидағанға 
дейін ядролары болады (8.29-су- 
рет). Цитоплазмасы әлсіз базофилді, 
кейде оксифилді. Остеокласттар әдетте сүйек балкаларының үстінде орнала- 
сады. Остеокласттың, киратылып жатқан сүйекке жанаса орналасқан бетінде, 
микрокатпарланған (гофрленген, катпарланған) жиегі болады, ол жерде 
гидролиттік ферменттердің синтезі мен секрециясы жүреді. Остеокласттын 
шеткері аймақтарында сүйек бетіне тығыз түйісу аймағы орналасып, ол 
ферменттердің эсер ететін жерін саңылаусыздандырады. Цитоплазманың бұл 
аймағы ашык түсті, актиннен кұралған микрофиламенттерден баска органел- 
лалары аз болады.
Цитоплазманын микрокатпарланған шетінін үстіндегі жерінде көптеген 
ұсак көпіршіктер және одан көрі үлкендеу вакуолдер байкалады. Сырткы 
ортаға остеокласттар С 0 2 бөліп, ал осы жерде анықталатын фермент карбо- 
ангидраза кышкылдың (Н2С 0 3) түзелуіне және кальдийдің коспаларынын 
ерітілуіне септеседі деп есептеледі. Остеокласттардың, ферменттері (колла- 
геназа және басқа протеазалар) коллагенді және сүйек тіні матриксінің про- 
теогликандарын ыдырататын, митохондриялары және лизосомалары көп 
болады. Остеокласттын сүйекпен түйіскен жерінде акырғыда резорбциялык 
лакуна түзеледі. 100 остеобласттын түзеген сүйегін, сол мерзімнін ішінде, бір 
остеокласт күйрете алады.
Остеобласттардың және остеокласттардын кызметтері сабактаскан және 
гормондардың, простагландиндердің, кызметтік жүктемемен, дәрумендермен 
т.б. катысуымен корреляцияланады.
Жасуша аралық зат
(substantia intercellularis
) кішігірім шоғырлар кұрайтын 
коллаген талшыктары орналаскан, бейорганикалык тұздармен каныккан 
негізгі аморфты заттан тұрады. Оның қүрамында нәруыз (90%-ға дейін) — 
1 типті коллаген — болады. Талшыктар бей-берекет (дөрекі талшыкты сүйек

жүктеу/скачать 74,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: