Адамнын жасына байланысты өзгерістері

8.2. Қаңқалық тіндер
243
өзгерістер жүреді. Адамның жасы арткан сайын дәнекер тіннен кұралған 
кұрылымдардыц жалпы салмағы, сүйек канкасының өсуі де арта түседі. 
Дәнекер тіннен кұралған күрылымдардың көбінде коллагеннін түрлерінің, 
гликозаминогликандардың аракатынасы өзгереді, атап айтсак, оларда 
сульфаттанған коспалардын үлесі жоғарылайды.
Сүйектердің қосылысы
Екі сүйектің 
үзіліссіз
(синдесмоздар, синхондроздар және синостоздар) 
және 
үзікті
косылыстары (буындар) болуы мүмкін.
Үзіліссіз косылыстар 
— тығыз талшыкты дәнекер тіннін көмегімен бірігу, 
онын шоғырлары тесіп өтуші талшыктар түрінде сүйек тініне енеді. Мүндай 
косылыстардын, мысалы, бас сүйектегі төбе сүйектерінін жіктері, кәрі жілік 
пен шынтак сүйектін арасындағы дәнекер тіннен кұралған мембрана.
Синхондроздар
(
симфиздер
) шеміршектің көмегімен бірігу, мысалы омыртқа 
аралык дискілер. Олар сырткы фиброзды сакинадан және пульпозды ядро 
деп аталатын ішкі бөлігінен түрады. Екі бөлік бірінен бірі айқын бөлінбей, 
бір-біріне елеусіз үласады. ЕІульпозды ядро омыртка аралык дискінін ішкі 
аймағында орналасады. Адамның әр түрлі жасында онын кұрылысы әр 
түрлі болады. 2 жаска дейін ол ішінде гомогенді заты бар куыс түрінде бо- 
лыгі, ішінде жекелеген жасушалар аныкталады. Өмірдің келесі жылда- 
рында куыс жеке камераларға бөлінеді. С 6—8 жастан бастап пульпозды 
ядрода коллаген талшыктары мен шеміршек жасушалары пайда бола бастай- 
ды, әрі карай олардың саны арта түседі. 15 жаста талшыктар мен шеміршек 
жасушаларының мөлшерінің көбеюі үдей түседі де, 20—23 жаста пульпозды 
ядро кәдімгі талшыкты шеміршектің сипатына енеді. Баска одан көрі тығыздау 
косылыстын мысалы касаға (шат) симфизі болып табылады. Синхондроздарға 
эпифиздін және диафиздің метаэпифизарлык шеміршектін көмегімен бірігуін 
де жаткызады.
Синостоздар
сүйектердін талшыкты дәнекер тінсіз тығыз косылыстары, 
мысалы, жамбас сүйектері.
Үзікті косылыстар немесе буындар (диартроздар), шеміршекпен капталған 
буындаскан беткейлерден тұрады, кейде шеміршектен кұралған аралык ме- 
нисктен және буын калтасынан түзеледі. Буын капсуласы сырткы фиброзды 
және ішкі синовиалды кабаттардан тұрады. Акырғының ұғымына айрыкша 
дифференцияланған дәнекер тіннін кабатын жаткызады, онын кұрамында 
кан және лимфа тамырлары, жүйкелік талшыктар және жүйкелік аяктамалар 
болады. Мезенхиманын баска туындыларына тән емес, бұл дәнекер тіннің 
шекарада орналасуы, буындасудың локомоторлык кызметінің катысуымен 
жүретін үнемі созылуы, орнынан жылжуы және кысылуы оның өсуін және 
кұрылымдык ерекшеліктерін аныктайды.
Сүткоректілерде және адамда синовиалды қабыкшаның екі талшыкты 
коллагенді — эластикалык кабаттарын (жоғарғы беткейлік және терең) 
және куысты каптап жататын жабынды кабаттарын ажыратады (8.20-су- 
рет). Кабаттардың арасында айкын шекара жок. Үлкен буындарда фиброз­
ды кабыкшамен шектесетін, кұрамында май тіні көп субсиновиалдык кабат

244
8-Тарау. Дәнекер тіндер
ажыратылады. Жоғарғы кабаттың коллагенді және эластикалык талшыктары 
буындасулардың ұзын осінің бойымен бағытталған. Терен кабатта олар 
жоғарғы кабаттың талшыктарына бұрыштай орналаскан.
Синовиалды кабыкшаның жабынды кабаты жасушалардан — синовиоцит- 
терден тұрады. Синовиалдык сұйықтыктын айрыкша компоненті гиалурон 
кышкылын өндіруге және бөлуге кабілетті макрофагалдык фибробласттарды 
және макрофагалдык синовиоциттерді ажыратады.
Кан тамырлары синовиалды кабыкшаға коршаған тіндерден кіріп, оның 
тереңінде және жабынды кабатта да таралады, акырғыда олар тікелей сино- 
виоциттердін астында орналасады. Сонымен, синовиалды куыс кан тамырлар 
арнасынан тек жасушалармен, дәнекер тіннің меншікті затымен және кыл- 
тамырлардың өзінін эндотелийімен бөлінеді. Синовиалды кабыкшалардың 
гемокылтамырларының эндотелийіне фенестрлердің болуы және фагоцитозға 
кабілеттілік тән. Лимфа кылтамырлары жоғарғы талшыкты кабаттын 
көлемінде кан тамырларынан теренірек орналасады.
Синовиалды кабыкша афферентті және эфферентті (симпатикалык) тал- 
шыктармен мол жүйкеленген.

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: