2 ДƏріс азатшыл -демократтық бағыт. Ахмет Байтұрсынұлы (1873-1938)
жүктеу/скачать 109,08 Kb. Pdf көрінісі
|
| 54
зомбылық, əлеуметтік теңсіздік, ел береке-берлігінің кетуі жəне адам бойындағы жағымсыз мінез-құлықтарды сынға алады. «Алуан-алуан ойға жетелейтін «Қайырымды түлкі», «Ала қойлар», «Үлес», «Қартайған Арыстан», «Өгіз бен бақа», «Қайыршы мен қыдыр», «Ат пен есек» мысалдарында əлеуметтік-қоғамдық жағдайларды меңзейтін оқиғалар, адамдар психологиясымен сарындас əуездер, тағылымды, ғибратты тұжырымдал мол орын алған » (Р.Нұрғали). Мысалы, «Аққу, шортан һəм шаян» мысал өлеңінде ел береке-бірлігін басты орынға қойса («Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас, Əуелі бірлік керек, болсаң жолдас. Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей, Істеген ынтымақсыз ісің оңбас»), «Қасқыр мен тырна» мысал өлеңінде қаражүрек заламдар арбауына алданып түспеу керектігіне ой салады («Қайырымды қарап істе адамына, Қарайлас өзіңменен шамалыға. Қасқырдай қаражүрек залымдардың Жүрмеңдер түсіп кетіп тамағына»). Ал «Бұлбұл мен есек» мысал өлеңінде анық пен танықты, таяз бен тереңді ажарата алмайтын надандықтан сақтандарады («Есектей қалпы кейбір адамдардың, Көзі тар, көңілі соқыр жамандардың. Асылды жасықпенен танымайтын Сынынан сақта құдай надандардың»). «Қарға мен түлкі» мысал өлеңінің де саяси-əлеуметтік астары терең. «Жұрт едік аңқау өскен қазақ болып, Далада, кең сахарада көшіп- қонып. Алдаған залымдардың тіліне еріп, Жүрмесек болар еді мазақ болып». Аудармашы орыс тілінен аударылған мысал өлеңдеріне ұлтты болмыс пен ұлттық рух дарытады. Оған «Қартайған Арыстан», «Иттің достығы», «Малшы мен маса» мысал өлеңдері айқын дəлел. А.Байтұрсынұлының ұлттық сананы құлдық кіріптарлықтан арылтып, азаттық идеясын ту етіп көтеруде «Маса» (1911) жинағы ерекше аталады. Жинақтағы саяси- əлеуметтік лирмкасының басты күретамыры – ұлт мүддесі, ұлт тағдыры, ел қамы, ел азаттығы. «Қазағым, елім, |