А. И. Исаева Қазақ халқындағЫ
жүктеу/скачать 7,97 Mb. Pdf көрінісі
|
| Қорытынды
1 9 9 лықтар жүйесіндегі орнын қарастыруда ауыз әдебиеті деректе- рінің маңызы өте зор. Себебі, халықтың өзімен бірге жасасқан, оның ішкі болмысымен біте-қайнасып кеткен ауызша тарих айту дәстүрі ұлттық болмыс пен оның ерекшеліктерін ашып көрсете алады. Ауызша дерек мэліметтері қоғамдық даму барысындағы құбылыстардың кең тарихи панорамасын көрсете алуымен құн- ды. Сондықтан қазақ қоғамындағы батырлар институтының тағы бір қызметі оның рухани қызметіне тікелей байланысты болға- нын көреміз. Ол эрбір ұлттың өзіндік ұлттық сипатын көрсететін айрықша бе.лгілерінің бірі ретінде қазақ халқының да «батырлар елі», «батыр халық», яғни батырлықты халқымыздың ұлттық бол- мысының ажырамас бір қыры ретінде көрсете отырып, келешек жас үрпақты шынайы үлтжандылыққа тәрбиелеудің таптырмас құралы болып табылады. XVII ғасырдьщ соңы мен XVIII ғасырдың алғашкы жартысында- ғы жэне XVIII ғасырдьщ екінші жартысы мен XIX ғасырдың бірінші жартысывдағы батыршылық институтының қазақ қоғамының ішкі саяси жүйесіндегі қызметгерінде айрықша үндестік болмады. Мә- селен, алғашқы кезеңде батырлардың ішкі саяси қызметі анағүрлым кең болып, батырлардың іс-әрекеттері ұлттық жауапкершілікке не- гізделсе, одан кейінгі кезенде батырлардың қызығушылыктары көп жағдайда ру-тайпалык принциптен аспай қалды. Оньщ басты себе- бі, Ресейдің жүргізген отарлау саясатымен тікелей үштасып жатты. Патша үкіметінің мақсатты түрде жүргізген отарлау саясатының нә- тижесінде қазақ қоғамьша тэн әлеуметтік институттар бірте-бірте өз маңызынан айырылып, жойыла бастады. XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап, дәстүрлі қазақ қо- ғамына тэн батырлар институтының жойылуымен қазақ халқы- ның дәстүрлі қоғамына тэн қүндылықтар бірге жойыла бастады. Бұл жағдай, патша үкіметінің отарлау саясатының дәстүрлі қазақ қоғамына тэн барлық әлеуметтік институттармен қатар, оларға байланысты халықтың рухани таным-түсінігімен біте қайнасып кеткен ұғымдарды да күйреткендігін көрсетеді. Батыршылық институтының жойылуымен жалпы әлемді өзі- нің батырлық дәстүрі мен жауынгерлік рухының күштілігімен |