Вяткин М.П. Батыр Сырым. - С. 108

рын батыр деп атаған. Батыр сөзі қазақ жэне түркі тілдерінде де 
«күресуші, күшті, батыр, ержүрек» дегенді білдіреді деп тұжы- 
рымдайды. Зерттеуші Кенесары ханның жақын серігі Төлебай ба- 
тырдың жеке батырлық ерекшелігімен көзге түскендігіне байла- 
нысты «Жеке батыр» атанғаны туралы дерек келтіреді128 Е. Бек- 
маханов кейінгі кезеңдері руаралық қақтығыстар кезінде немесе 
барымтаға шығып көзге түскендерді де «батыр» атай бастағанын 
қынжыла жеткізеді. Батыр атағына кедей адамдар да қол жеткізе 
алған. Ол бұлардың қатарына Арғын Бұхарбай батыр, шұбыртпа- 
лы Ағыбай батырларды қосады129
«XV-XVIII ғасырлардағы Қазақ хандығы тарихына қатысты 
материалдар» атты еңбек авторлары қазақтар өздерінің ерлігімен 
де, қуат-күшімен де бүкіл әлемге танылған халық дей келе, батыр- 
лықтың халық арасында ежелден бар екенін жазады130 «Қадыр- 
ғали би Қосымұлы жэне оның жылнамалар жинағы» атты еңбек 
авторлары Р. Сыздықова мен М. Қойгелдиев «бахадур» тұлғасы 
екі мағынада: бірінші - батыр, жүректі адам, екіншісі - сол батыр 
адамға берілетін атақты білдіреді. Бахадур сөзі моңғол билігі тұ- 
сында феодалдық қоғамдағы әскери иреархияның титулы болтан, 
ал «бек» сөзі ханнан кейінгі билеушінің титулы деп жазады131 
Кеңестік дэуір кезеңіне тэн көптеген сөздіктерде «батыр» тер- 
минінің мэні В.В. Радлов, М.П. Вяткин, Е. Бекмаханов пікірле- 
рімен бір арнада тоғысып жатады. Атап айтсақ, Қазақ Кеңес Эн- 
циклопедиясында132, Көне түркі сөздігінде, «Большая Советская 
энциклопедия»133, жэне т.б. сөздіктерде «батыр», «араб жэне Иран 
тілдеріндегі «бахадур» - жаугершілік кездерімен, эскери жорық- 
тарда жеке ерліктерімен ерекше көзге түскен ержүрек, қаһарман 
адамдарға берілетін құрметті атақ» - деген мэліметтер келтіріл-

жүктеу/скачать 7,97 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: