Ахмеди ысқАҚов қазіргі қазақ тілі морфология
жүктеу/скачать 0,66 Mb.
|
| § 17. ЖІКТІК ЖАЛҒАУ
Жіктік жалғау тек қана синтаксистік қызмет атқара- ДЫ. Өйткені жіктік жалғаулы сөз сөйлемде әрдайым баяндауыш қана болады. Солай болса, жіктік жалғау — баяндауышқа ғана тән жалғау. Жіктеу категориясы — қазіргі қазақ тілінде тек етіс- тікке ғана тән қасиет емес, баяндауыш болып қызмет этқара алатын өзге де сез таптарына, соньщ ішінде есім- Дерге де тән қасиет. Олай дейтін себебіміз — бастауышы Жіктеу есімдіктерінен болған сөйлемде баяндауыш бола- сөз (қай сез табынан болуы шарт емес) әрқашан бастауышпен жақтасып, тиісті жіктік жалғауды қабыл- іДаиды. Егер сөйлемнің бастауышы есімдіктен емес, бас- Қз бір жалпы я жалқы есімнен болатынд^ій жағдайда, оның баяндауышы, әдетте, үшінші жағында түрады (мы- салы: Ол отыр — бала отыр; ол келді — бала келді; ол көрсін — бала көрсін; ол оңыпты — бала жазыпты т. б.). / / § 18. ЖІКТІК ЖАЛҒАУДЫҢ ЖАЛҒАНУ ЖҮЙЕСІ / МЕН ФОРМАЛАРЫ Қазақ тіліндегі сөздер төмендегідей төрт топқа бөлі- ніп, төрт түрлі үлгі бойынша жіктеледі: Бірінші топқа отыр, түр, жүр, жатыр етістіктері, есім- шелер, зат есімдер, сын есімдер, сан есімдер, есімдіктер, үстеулер жатады. Екінші топқа -а, -е, -й (бара, келе, сөйлей) формалы және -п, -ып, -іп (қарап, айтып, келіп) формалы көсем- шелер жатады; олар екінші үлгі бойынша жіктеледі Үшінші топқа етістіктің жедел өткен шақ формасы (бар-ды, кел-ді) мен шартты рай формасы (барса, кел- се) жатады; бүлар үшінші үлгі бойынша жіктеледі. жүктеу/скачать 0,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|