Алеуметтану тероиясы indb
Нәсілдің жүйелік теориясы
жүктеу/скачать 16,19 Mb. Pdf көрінісі
|
| Нәсілдің жүйелік теориясы
Оми мен Уинант және Бонилла-Силва америкалық қоғамда нәсіл мен нәсіл- шілдіктің тарихи құрылысын теориялық тұрғыда қалыптастыру үшін қолда- нылатын нақты ұғымдар жиынтығын ұсынады. Дегенмен Эмирбайер мен Дес- монд (2015) нәсілдің толық немесе жүйелі теориясын ұсынбағанын айтады. Шын мәнінде, бұл – нәсілдің бүгінге дейін барлық әлеуметтану зерттеулеріне айтылған сын. Олар нәсілдің жүйелі әлеуметтік теориясы ешқашан болмаға- нын айтады. 16 Әрине, әлеуметтанушылар нәсілдің эмпирикалық материалға бай шолуларын ұсынды. Сондай-ақ олар нәсілдің нақты мәселелерінің күр- делі теориялық талдауларын жасады, олардың кейбіреулері осы тарауда қа- растырылды. Алайда нәсілдік өмірдің көп қырлы сипатын және оған кіретін барлық саланы біріктіретін бірыңғай теория жоқ. Осы бөлімде біз Эмирбайер мен Десмондтың (2015) The Racial order («Нәсілдік тәртіп») кітабынан нәсіл- дің жүйелік теориясын қарастырамыз. Жүйелік теория көптеген теориялық перспективаларды біріктіретін, талдаудың көптеген деңгейлерінде жұмыс іс- тейтін аналитикалық санаттардың азды-көпті толық жиынтығын қамтамасыз етеді (Ritzer, 1980, 1981; see also Chapter 13). Қысқасы, бұл нәсілдік өмірдің бүкіл ауқымын қамтитын нәсілдік теорияны дамытуға бағытталған. Постмодерн дәуірінде (17-тарауды қараңыз) жүйелі, әмбебап немесе үлкен теория тұжырымдамасы теорияның абстракциясына ұмтылысы үшін және ге- гемондық идеологияның дамуына байланысты әділ сынға ұшырады. Осы та- раудан көріп отырғанымыздай, бұл – нәсілдік тұрғыда аса маңызды сын, онда еуропалық өркениет пен ғылыми прогресс туралы әйгілі әңгімелерді нәсілді халықтың үнін шығармау үшін және нәсілдік жобаларды ақтау үшін пайда- ланды. Дегенмен бұл мәселеде аса мұқият Эмирбайер мен Десмонд мұндай жобаның құндылығы жоғары екенін айтады. Біріншіден, көптеген теориялық перспективаларды біріктіре отырып, жалпы тақырыптарды анықтауға және нәсілді зерттеуде «ортақ басты негіздерді» анықтауға болады (2015:19). Сон- дай-ақ нәсілге жүйелі көзқарас аналитикалық айырмашылықтардың көлемді жиынты ғын жасауға мүмкіндік береді; бұл – әлеуметтанушыларға эмпири- калық бай қаулардың кең ауқымы мен идеяларын ұйымдастыруға және бі- ріктіруге мүмкіндік беретін категориялар мен түсініктер жиынтығы. Мұндай көзқарас «кешенді тұтастықты қарастырып, бірақ әрқайсысының өз уақыты 635 15-тарау • Нәсіл және отаршылдық теориялары болатынын айтады» (2015:20). Ақыр соңында, Эмирбайер мен Десмонд сияқ- ты, теорияның жүйелі құрылысы теорияшыға жаңа, қарастырылмаған сұрақ- тар қоюға мүмкіндік беретінін атап өткіміз келеді. Тұтас сипаттауға ұмтылған жүйелі теория зерттелмеген немесе толық зерттелмеген зерттеу салаларына назар аударуы мүмкін. Қысқаша айтқанда, Эмирбайер мен Десмондтың нәсілдік теорияға көзқа- расы үш дәстүрге негізделген: Дюркгеймнің мәдени әлеуметтануы, америка- лық прагматизм және Пьер Бурдьенің еңбектері. Теориялық әсерден басқа, теорияның өзегі – үш түрлі аналитикалық айырмашылықты қамтиды. Бі- ріншіден, Эмирбайер мен Десмонд нәсілдің құрылымдық талдауын ұсынады, оның құрамына әлеуметтік құрылым, мәдени құрылым және ұжымдық-эмо- циялы құрылым кіреді. Екіншіден, олар агенттіктің нәсілдік тәртіпті қалып- тастырудағы рөлін талқылайды. Бұл агенттіктің үш түрін талқылауды қам- тиды: қайталанатын, проективті және тәжірибелік бағалау. Үшіншіден, олар нәсіл дік тәртіптің нақты көріністерін қарастырады және нәсілдің үш көрініс алаңын сипаттайды: күнделікті қарым-қатынас, ресми әлеуметтік институт- тар және интерстициалды кеңістік. Сондай-ақ Эмирбайер мен Десмонд нәсіл- дің әлеуметтік психологиясын талқылайды, сонымен қатар теориядан туын- дайтын нәсілге негізделген әлеуметтік өзгерістерді бастау үшін практикалық шешімдерді сараптайды. Бұл шолуда біз, ең алдымен, екі аналитикалық санат- қа: құрылымға және агенттікке назар аударамыз. Атап айтқанда, Эмирбайер мен Десмондтың – Бурдьенің «өріс» тұжырымдамасы (13-тарауды қараңыз) туралы талқылауын басты назарға аламыз. Олардың теориясында өріс – аса маңызды. Ол құрылым және агенттік мәселелерін біріктіреді және олардың еңбегін талдау барысында үйлестіруші ретінде қолданылады. жүктеу/скачать 16,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|