Алматы №1 (135) 2012
Ә) ер адамның гендерлік портреті
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ә) ер адамның гендерлік портреті:
- дене тұлғасы: оқтай т‰зу, сұр жебедей тіп-тік тұлға бітімі, екі иіні қақпақтай, жол- барыстай келбетті тұлға, кеудесі есіктей кең; - сақал-мұрты: сақалы к‰ректей, айғыр- дың қылындай сақалы, нар к‰містей қара бұйра сақалы, қияқты мұрты, тікенектей көк сақалы; - мінезі: ердің көңілі к‰нмен тең, мінезі құйған қорғасындай салмақты деп сипаттал- ған. Ерге қатысты қолданылатын гендерлік те- ңеулердің ішінде соқтауылдай, соқтанбай, соқталдай, сайдауыттай, арыстай, алпамса- дай, еңгезердей, қарқарадай сияқты ‰лкендік, ірілік, ұғымын, білдіретін образдарды мол кездестіреміз. Сонымен бірге төңкерген астау тәрізді ‰лкен, өгіздей дөңкиген, аюдай қор- баңдаған, с‰зеген бұқадай тоң мойын, екі иығына екі кісі мінгізгендей, бойы есектің қодығындай деп келген стильдік мәндегі те- ңеулер ер адамның іс әрекетіндегі кейбір ебе- дейсіз, қолайсыз қимылдарды айрықшалаған. Бұл айтылғандармен қатар халық сана- сында ер мен әйелге байланысты қалыптасқан ұғымдар мен т‰сініктердің теңеулерге образ ретінде алынған мысалдары да көп. А) әйел (қыз, бикеш, қатын, жеңге, ана, әже) образымен жасалған теңеулер: қыздай қылық көрсету, қыздың ерніндей, ұзатқан қыздай қоштасу, он төрт жасар сұлудай, арудың ақ бетіндей, ‰кілі бойжеткендей бұлғақтау, келіншектей қылымсу, кербез әйел секілді паң, өсекші қатынша, мырза жеңгең секілді, ақ жаулықты анадай, қарт әжежей қарсы алу т.б Мысалы: Қызғылы қыздың ер- ніндей, Бозғылы боздың өңіндей (І. Жанс‰гіров) он төрт жасар сұлудай ай ортада, Иіліп тұр белінен аз-ақ сындай (И.Байзақов); Мырзашөл бір мырза жеңген секілді, Ақ дастархан жая берер алдыңнан (С.Мәуленов) Ә) Ер (бозбала, жігіт, әке, ата, шал) образымен жасалған теңеулер: ерше өлу, ер- кекше боқтау, бозбаладай ойқастау, жас жі- гіттей атылу, ауылдың сал жігіттеріндей, қыз алдында тұрған жігіттей, әкеңдей қам- қор, атадай ақ тілеулі, қаусаған шалдай т.б. Мысалы: Кейбір жолдар жас жігіттей аты- лып, жарыса кеп төмен т‰скен тау, шыңын (С.Мәуленов); атадай ақ тілеулі Қостанай тұр, Арнаған бар қылығын баласына (Д. Әбілов). Көріктеу амалдарының ішінде теңеулер әйелдің сұлулығын бейнелейтін актив тәсіл болып табылады. Ер мен әйел бейнесін көркемдеген теңеу- лерді іріктеп, ж‰йелеп, гендерлік мәнін ашып көрсетуге болады. Бейнелеу тәсілдерінің бар- лығы да өз бастауын осы теңеуден алады. Сондықтан болса керек белгілі бір ұлттың |