Атты халықаралық Ғылыми тəжірибелік конференцияның ЕҢбектері

381 

 

нивелирование  негативных  экологических  условий  и  удовлетворяющих  требованиям 

гигиены питания различных возрастных групп населения. 

Как  показывает  мировой  и  отечественный  опыт,  наиболее  эффективный  и 

экономически доступный путь улучшения обеспеченности населения всеми необходимыми 

полезными  веществами  -  дополнительное  обогащение  продуктов  питания  массового 

потребления до уровня, соответствующего физиологическим потребностям человека. 

Такой эффект можно достигнуть различными способами, широкие перспективы при 

этом  имеет  использование  продуктов  переработки  местных  лекарственных  трав,  которые 

также  повышают  пищевую  ценность  продукта  и  содержат  биологически  активные 

компоненты, обладающие лечебным эффектом. 

Целебные  травы  рассматриваются  как  сырье  важнейшего  источника  поступления  в 

организм человека витаминов, макро- и микроэлементов и других биологически активных 

веществ. 

Все  виды  лекарственно-технического  сырья  содержат  физиологически  активные 

вещества, улучшающие работу сердечно-сосудистой системы, пищеварительного тракта и 

содержащие  полезные  для  организма  ассоциации  неорганических  и  органических 

соединений. 

Натуральное  растительное  сырье  позволяет  создать  напитки  целевого  и 

профилактического направлений: успокаивающего, общеукрепляющего, тонизирующего и 

т.д.  Регулярное  потребление  таких  напитков  снижает  отрицательные  последствия 

неблагополучных факторов, как внешней, так и внутренней среды организма. 

Учитывая  вышесказанное,  представляет  научный  и  практический  интерес  изучить 

проблему  создания  ферментированных  сывороточных  напитков  с  использованием  в 

качестве фитосырья мелиссы лекарственной. 

Определение химического состава, физико-химических и органолептнческнх свойств 

молочной  сыворотки.  Химический  состав  и  физико-химические  свойства  пермеата 

представлены в таблице 1. 

 

Таблица 1- Химический состав и физико-химические свойства молочной сыворотки 

 

Наименование показателя 

Значения (средние) 

 

массовая доля сухих веществ, %  

5,0±0,2 

в т.ч. лактозы, %  

4,3±0,05 

жира,% 

- 

белка, % 

0,25±0,05 

зольного остатка, % .  

0,45±0,05 

титруемая кислотность, °Т 

50±3 

рН  

4,5±0,2 

плотность, кг/м  

1020 

коэффициент преломления  

1,3394 

 

Органолептические 

показатели 

молочной 

сыворотки: 

молочная 

сыворотка 

представляет  собой  однородную  жидкость  с  характерным  для  сыворотки  желто-зеленым 

цветом, равномерным по всей массе. Вкус и запах — чистый, кислый, сывороточный, без 

посторонних привкусов и запахов. 

Аминокислотный состав молочной сыворотки представлен как незаменимыми, так и 

заменимыми  аминокислотами.  Биологическая  ценность  молочной  сыворотки  дополняется 

наличием  почти  всего  комплекса  витаминов.  В  молочную  сыворотку  почти  полностью 

переходят  водорастворимые  и  некоторая  часть  жирорастворимых  витаминов.  Состав 

минеральной части молочной сыворотки обусловлен катионами калия, натрия и магния. Из 

микроэлементов молочной сыворотки наибольший удельный вес занимают железо и цинк. 

382 

 

Исследование  процесса  экстракции  при  получении  сывороточных  напитков  с 

мелиссой.  Экстракцию  мелиссы  на  молочной  сыворотке  проводили  при  температурах  90 

°С  и  при  40  °С.  При  этом  изучали  динамику  перехода  всех  экстрактивных  веществ  из 

мелиссы  в  пермеат,  а  также  определяли  переход  некоторых  биологически  активных 

компонентов, входящих в состав мелиссы [2]. 

Для сравнения была проведена экстракция мелиссы на воде при 90 °С. 

На основании проведенных исследований, рекомендуемыми параметрами экстракции 

мелиссы  на  пермеате  являются:  температура  экстрагировании  90  °С  ±  5  С, 

продолжительность  экстрагирования  30  минут  ±  5  минут.  При  этих  параметрах 

наблюдается максимальное содержание всех экстрактивных веществ мелиссы и некоторых 

биологически активных компонентов. 

Для  получения  ферментированного  сывороточного  напитка  с  использованием 

мелиссы  выбрана  закваска,  состоящая  ив  термофильного  стрептококка,  болгарской  и 

ацидофильной палочек в равных количественных соотношениях. Доза закваски 5 %. 

В  качестве  наполнителя  для  данного  вида  напитка  рассматривали  использование 

сахара  песка,  а  также  различные  соки  и  сиропы.  На  основании  гедонической  оценки  и 

изучении вкуса напитка профильным методом рекомендуется добавлять сахар в количестве 

7 % или сироп шиповника в количестве 10%, который не только облагораживает вкус, но и 

содержит массу полезных веществ, особенно большое количество витаминов. 

Использование творожной сыворотки в сочетании с мелиссой, сиропом  шиповника и 

сахаром дает возможность рационально использовать все составные части молока, а также 

получить  биологически  полноценный  напиток  с  хорошими  органолептическими 

показателями,  что  позволит  расширить  ассортимент  продуктов  на  основе  молочной 

сыворотки. 

Литературы 

 

1.  Кравченко,  Э.  В.  Использование  молочной  сыворотки  в  России  и  за  рубежом  /  Э.  В. 

Кравченко, Т. А. Волкова // Молочная промышленность. – 2005. – № 4. – С. 56–58. 

2.  Волкова,  Т.  А.  И  снова  о  сыворотке  /  Т.  А.  Волкова,  Э.  В.  Кравченко  //  Молочная 

промышленность. – 2008. – № 12. – С. 34–36. 

 

ƏОЖ

 004.4(07.5) 

  

ЭЛЕКТРОНДЫҚ  ОҚУЛЫҚТАРҒА ҚОЙЫЛАТЫН НЕГІЗГІ  ТАЛАПТАРҒА 

ТАЛДАУ ЖАСАУ    

 

Нысанов Е.А., Абишова Г.Б. 

 

ХГТУ, Шымкент, Қазақстан 

 

Резюме

  

 

В  статье  сделан  обширный  анализ  основных  требований  к  электронным  учебникам, 

сравнивая  их  с  традиционными  учебниками.  Рассматриваются  виды  эффективных  средств  при 

подготовке  электронных  учебников  и  приводятся  основные  режимы  работы  с  электронными 

учебниками.  

 

Summary  

 

The  article  provides  an extensive analysis of the basic requirements for electronic books, comparing 

them  with  traditional  textbooks.  Discusses  the  types  of  effective  means  for  the  preparation  of  electronic 

textbooks and basic modes of operation with electronic textbooks. 

 

Электрондық оқулықтың жай оқулықтан айырмашылығы қандай? Электрондық оқулық - 

оқу  пəнінің  негізгі  ғылыми  мазмұнын  қамтитын,  компьютерлік  технологияға  негізделген 

оқыту, бақылау, модельдеу, тестілеу т.б. программалардың жиынтығы [1,2]. 

383 

 

Электрондық оқулық жай оқулықтарға тиімді қосымша мүмкіндіктер береді. Əсіресе  

-

 

кері байланысты практика жүзінде тез арада қамтамасыз ету;  

-

 

жай  оқулықтағы  ақпаратты  іздеу  мүмкіндіктері  біраз  уақыт  алатын  болғандықтан, 

электрондық оқулық қажетті оқулықты табуға тез мүмкіндік береді; 

-

 

гипертексті түсіндірулерге өту барысында уақытты үнемдеу;  

-

 

жеке тұлғаға бағдарланған, яғни оның нақты бір бөлім бойынша білімді тексеру жəне 

қысқа текстпен қатар оны көрсету, баяндау, модельдеу т.б. мүмкіндіктер тез орындалады; 

Жай оқулықпен салыстырғанда электрондық оқулықта кездесетін кемшіліктер: экраннан 

текстік  ақпаратты  қабылдау  ыңғайлылығы  мен  тиімділігінің  төмендігі,  пайдалану  барысы 

құнының жоғарылығында. 

Компьютерлік өнімдер, оның ішінде оқыту программалары мен электрондық оқулықтар 

саны жылдан-жылға көбеюде. Алайда, осы күнге дейін электрондық оқулық қандай болу керек 

жəне  кандай  функциялар  оның  міндеттемелеріне  айналу  керек  деген  мəселе  шешуін  таппай 

отыр. 

        Қазіргі кезде электрондық оқулықтарға келесідей талаптар қойылады [3-5]: 

-

 

таңдалған  курс  бойынша  ақпарат  жақсы  құрылып  жəне  саны  шектелген  жаңа 

ұғымдары бар аяқталған курс үзінділері түрінде болғаны дұрыс; 

-

 

текстпен қатар əрбір үзінді аудио немесе видео түрдегі ақпараттан тұру керек ("Жанды 

лекциялар"). "Жанды лекциялардың" міндетті интерфейс элементі ретінде лекцияны кез-келген 

жерінен оқуға мүмкіндік беретін айналдыру мүмкіндігі болуы керек; 

-

 

текстік ақпарат "Жаңды лекциялардың" кейбір бөліктерін қайталауы мүмкін; 

-

 

күрделі  модельдер  мен  құрылғыларды  көрсететін  иллюстрацияда  тез  пайда  болатын 

түсіндірмелер  болу  керек,  олар  иллюстрацияның  жеке  элементтері  (карталар,  жоспарлар, 

схемалар) бойынша қозғалысына сəйкес пайда болып жəне сөніп отырғаны жөн; 

-

 

керекті  ақпаратты  іздеу  уақытын  қысқартуға  мүмкіңдік  беретін  көптеген  сілтемелер 

мен  текстік  бөлім  қамтамасыз  етілуі  тиіс.  Бір  пəн  аумағында  арнайы  түсіндірме  сөздік 

енгізілген болу керек; 

-

 

материалдың  əдеттегі  мазмұнын  түсінуге  қиын  бөлімдері  анимация  немесе 

видеоақпарат  түрінде  берілгені  жөн.  Бұл  жағдайда  дəстүрлі  оқулықтармен  салыстырғанда 

пайдаланушыға  5-6  есе  аз  уақыт  жұмсалады.  Адамға  өзі  көрмеген  кейбір  құбылыстарды 

(сарқырама,  өрт,  т.б.)  түсіндіру  өте  қиын.  Видеоклиптер  уақыт  масштабын  өзгертуге  жəне 

құбылыстарды  бейнелеуді  жылдамдатуға,  баяулатуға,  немесе  үзіндісін  таңдап  бейнелеуге 

мүмкіндік береді. 

Енді, электрондық оқулықтарды даярлаудың тиімді құралдарын қарастырайық. Олар: 

- дəстүрлі алторитмдік тілдер; 

- жалпы мақсаттағы инструментальді құралдар; 

- мультимедиа құралдары; 

- гипертекстік жəне гипермедиалық құралдары; 

Ал, электрондық оқулықтың жұмыс істеу режимдеріне тоқталсақ, электроңды оқулықтың 

негізгі үш жұмыс істеу режимі бар: 

- бақылаусыз оқыту; 

- бақылаумен оқыту; 

- тестік бақылау; 

Мұндағы  бақылаумен  оқытуда  материалды  игеру  деңгейін  анықтау  мақсатында  əрбір 

тараудың  соңында  оқушыға  бірнеше  сұрақтар  берілсе,  тестік  бақылауда  баға  қою  арқылы 

білімді тексереді. 

Қазіргі кезде оқулықтарға қойылатын талаптар: берілетін материалды кұрылымдандыру, 

пайдалану  ыңғайлылығы,  материалдың  мазмұнының  көрнекілігі.  Жоғарыдағы  айтылған 

талаптарды  қанағаттандыру  үшін  гипертекст  технологиясын  қолданған  дұрыс.  Оқытудағы 

негізгі  мəселелердің  бірі  білімді  бақылау  болғандықтан,  электрондық  оқулық  кұрамында 

бақылау құралы қамтамасыз етілу міндетті. 

Қазіргі  кезде  тестілеудің  əртүрлі  əдістері  қолданылады.  Нақты  пəн  аумағын  игеру  үшін 

теорияны игерумен  қатар есептерді  шығарудың практикалық  дағдысын  қалыптастыру  керек. 

Ол  үшін  зерттелінетін  процесстер  мен  құбылыстардың  математикалық  моделін  тұрғызуды 

үйрену  керек.  Оның  алгоритмдік  шешімін  жобалау  жəне  оны  программа  түрінде  жазу. 

384 

 

Студенттердің  интуициясы  мен  бейнелеп  ойлануын  дамытуға  мүмкіндік  берумен  қатар 

олардың  түсіну  деңгейін  жоғарылатуға  мүмкіндік  беретін  алгоритмдердің  құрылымы  мен 

жұмысын,  графикалық  иллюстрациясын  қамтамасыз  ететін  модельді  программалар  сериясы 

электрондық оқулық құрамына жоғарыдағы мақсатқа жету үшін кіруі тиіс. 

Электронды  оқу  материалына  жəне  оның  берiлуiне  қойылатын  талаптар  үйренушiнiң 

жаңа  информацияны  қабылдау  қабiлеттiлiгiн  жəне  қызығушылық  деңгейiн  анықтауға  да 

тiкелей байланысты. 

Оқу материалына қойылатын негiзгi талаптар: 

•

 

мазмұндалу мəтiнi өте қысқа жəне максимум жаңа информация қамтуы керек. 

Үлкен көлемдегi мəтiндi компьютер экранынан оқып, түсiну өте қиын; 

•

 

үйренушi  бiлетiн  сөздер  мен  қысқартуларды  пайдалану.  Бұл  үйретушiнiң  жаңа 

сөздердi  үйрену жəне есте сақтауын жоғарылатады; 

•

 

семантикалық  байланыстағы  информациялық  элементтердi  топтастыру  қажет. 

Мұны құрылымдық принцип арқылы жұзеге асыруға болады; 

•

 

өте  маңызды  информация  экранның  сол  жақ  жоғары  бұрышында  орналасуы  тиiс. 

Себебi  зерттеулер  көрсеткендей  адамның  назары  алғашқы  болып,  экранның  осы  бөлiгiне 

аударылады; 

•

 

абзацтың  негiзгi  идеясы  оның  алғашқы  жолдарында  берiлуi  керек.  Бұл  абзацтағы 

алғашқы жəне соңғы ойлардың өте жақсы есте сақталуына байланысты;   

•

 

графикалық материал мəтiнмен ұйлесiмдi түрде құрылуы тиiс. 

•

 

кұрделi модельдер мен құрылымдарды бейнелейтiн иллюстрациялар 

    ( схемалар, карталар т.с.с) түсіндірулермен қамтамасыз етiлуi тиiс; 

•

 

оқыту  материалының  мəтiнi  дыбыстық  эффектiлерiмен  толықтырылуы  керек.  Бұл 

информация қабылдау қабiлетiн жоғарылатады.                                                                                          

Iздеу,  жылжу,  гиперсiлтемелер  жүйесiн  ұйымдастыру.  Оқу  материалында  бағдар  алу 

оның  мазмұндық,  көрсеткiштiк,  жылжу,  ауысу,  сiлтемелер  жүйесiнiң  қаншалықты  тиiмдi 

ұйымдастырылғанына тəуелдi. 

“Бiрде-бiр  үлкен  кiтап  сiлтемесiз  болмауы  керек.  Сiлтемесiз  кiтапты  терезесi  жоқ 

үймен,  көзi  жоқ  денемен  салыстыруға  болады.  Ал  бұларды  қолдану  оңай  емес”,-дейдi, 

Я.А.Коменский. 

Iздеу, жылжу, гиперсiлтемелер жүйесi келесi талаптарды қанағаттандыруы тиiс: 

-

 

электрондық  оқулықтың  оқытудың  негiзгi  этаптарын  бейнелейтiн  графикалық 

схема  орналасқан  кiлттiк  экраны  болуы  тиiс.  Бұл  үйренушiге  өзiнiң  оқытудың  қай 

кезеңiнде екендiгiн бiлiп отыруға мүмкiндiк туғызады; 

-

 

гиперсiлтемелер оқулықтың қай тұсына алып баратынын дəл жəне анық көрсетiп 

тұруы керек; 

-

 

гиперсiлтемелердiң  асты  сызылатындықтан,  оқулықтың  материалында  асты 

сызылған мəтiн бөлiктерi болмауы тиiс; 

-

 

оқу материалы бiр немесе екi беттен аспауы керек; 

-

 

гиперсiлтемелер  тiзбегiнде  олардың  келесi  қадамы  қатаң  логикаға  сұйенiп 

құрылуы керек (Қайда алып барады? Ненi көрсетедi? Қажет пе?). 

-

 

программаның мiндеттi түрде iздеу жүйесi болуы қажет жəне кiлттiк сөздер мен 

мазмұн элементтерi арасындағы метатэгтер дұрыс қойылуы тиiс.  

Информацияны 

құрылымдау 

процесiн, 

жылжуды 

жəне 

гиперсiлтемелердi 

ұйымдастыруды бiлiмдi бейнелеудiң автоматтан-дырылған құралдарын қолданғанда тиiмдi 

болады.  

Түстер  мен  формаларды  қабылдаудың  физиологиялық  ерекшелiктерiн  ескеру.  Адам 

көру сезiмiнiң көмегiмен 180 түрлi түстi қабылдай алады. Түс пен оның қосылыстарының 

безендiру  мұмкiндiгi  шексiз.  Түрлi  түс  адамның  көңiл-күйiне  тұрлiше  эмоциялық  əсер 

ететiнi белгiлi. 

Кей  түстер  адамды  дем  алдырса,  кей  түстер  шаршатады.  Сонымен  түстер 

комбинациясы да адамға түрлi əсер бередi. 

Оқыту  программаларын  жобалағанда  түстер  мен  формаларды  қабылдаудың  келесi 

физиологиялық ерекшелiктерiн ескеру керек:  

385 

 

•

 

қызыл, қызғылт, сары түстер адамға тiтiркендiргiш ретiнде əсерiн тигiзедi. Мұндай 

əсер  адамның  нерв  клеткаларын  белсендiрiп,  информацияны  қабылдау  қабiлетiн 

жоғарылатады; 

•

 

көк, көгiлдiр, жасыл дем алдырушы, ұйқы келтiргiш түстер; 

•

 

қоңыр,ашық-қызыл,сұр, жасыл-сарғыш түстер нейтрал түстер;  

•

 

екi түстiң қосылысы, фон мен таңба түстерi көру ыңғайлылығына əсер етедi. Кейбiр 

түстер  жұбы  тек  шаршатып  қоймай,  стресс  жағдайына  дейiн  жеткiзуi  мұмкiн  (мысалы, 

қызыл фонда жасыл түспен көрiнген əрiптер); 

•

 

программада  қолданылатын  шрифттердi  таңдауда  келесілердi  ескерген  жөн:  бас 

əрiптер  кiшi  əрiптерге  қарағанда  ауыр  қабылданады;  түзу  сызықтар  арқылы  жазылған 

цифрлар жеңiл қабылданады; т.с.с. 

•

 

шрифт пен фонның ең жақсы қабылданатын жұптары: қара-көк фонда ақ əрiптер, ақ 

фонда қара əрiптер, көк фонда сары əрiптер; 

•

 

ақ фон тұр-тұрпаттың ең күштi құралы болып табылады; 

•

 

кез-келген  фондық  сурет  пайдаланушының  көзiн  тез  шаршатып,  материалды 

қабылдау тиiмдiлiгiн төмендетедi. 

•

 

адамның санасына мультипликация да қатты əсер етедi, анық, ашық түстi суреттер 

жылдам ауыстырылып отырса санада оңай сақталады; 

•

 

құрамында қозғалып тұратын объектi (анимация) бар оқу материалын қабылдау өте 

қиын,  себебi  қозғалып  тұрған  объект  адамның  назарын  өзiне  аударады.  ”Анимациялық 

интерфейс  –  өте  күштi  қару,  сондықтан  оны  аса  сақ  қолдану  қажет.  Əлемдi  таң 

қалдырамын  деген  əрекет  көп  жағдайларда,  пайдаланушының  тез  шаршауына  соқтырады 

да,  бұл  өз  тарапынан  бұкiл  жүйенiң  жұмысын  қабылдамауға  əкеледi”,-  деп  жазады 

М.Донской . 

Əдебиеттер 

 

1 Электронды оқу басылымы туралы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты. 

Алматы, 2002 ж. 

2 Нұрғалиева Г.К. Электронды оқулықтар - мұғалім мен оқушылар қызметін ізгілендіру 

құралы. // Компьютер əлемі. Республикалық журнал. №2. -2002. -20-21б. 

3  КР  СТ  1087-2002.  Программалық  құжаттардың  бірыңғай  ж ү й е с і .   Қолданушының 

басқармасы. Құрамына, мазмұнына жəне безендірілуіне талаптар. 

4  МСТ  7.82  -  2001.  СИБИД.  Библиографиялық  жазылу.  Əлектрондық  ресурстардын 

библиографиялық сипаттамасы. Жалпы талаптар жəне құру ережелері. 

5  МСТ  7.83-2001.  Мемлекетаралық  стандарт.  Электрондық  басылымдар.  Негізгі  шығулар 

жəне шығу мəліметтері. 

 

ƏОЖ

 621.396.61 

 

LABVIEW БАҒДАРЛАМАУ ОРТАСЫНДА ФАЙЛДАР МЕН ЖОЛДАР ЖҰМЫСЫН 

ЗЕРТТЕУ 

 

Орманбекова А. А., Жаныкул Д.А. 

 

М.Х.Дулати атындағы ТарМУ, Тараз, Қазақстан 

 

Резюме

 

 

В  данной  статье  рассмотрены  функций  работы  со  строками,  файлового  ввода/вывода, 

создание  программы  производящейвывод  данных  в  текстовые  файлы.  Строки  –  это 

последовательность  отображаемых  и  неотображаемых  символов  таблицы  ASCII.  Строки 

обеспечивают  независимый  от  платформы  формат  обмена  данными.  Строковые  переменные  в 

LabViewимеют то же значение, что и вязыках программирования высокого уровня. 

 

 

386 

 

Summary 

This article describes the functions for working with strings, file I / O, the creation of the program 

produces output in text files. String - a sequence of displayed and whitespace table ASCII. Line provides a 

platform-independent  format  for  data  exchange.  LabView  string  variables  have  the  same  meaning  as  in 

high-level programming languages. 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: