Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігі Ахмет Байтұрсыноватындағы

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 
 
240
УДК:339.52(574) 
 
ҚР ДСҰ-НА КІРУ САЯСАТЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ: МӘСЕЛЕЛЕР, ТӘЖІРИБЕ ЖӘНЕ 
БОЛАШАҒЫ 
 
Лесова  А.М.  -  қаржы  3  курс  студенті,  А.Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік 
университеті 
Сартанова  Н.Т.  -  э.ғ.к.,  доцент,  А.Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік 
университеті 
 
Бұл  мақалада  Қазақстанның  Дүниежүзілік  Сауда  Ұйымына  (ДСҰ)  кіру  саясатының  қалыпта-
суы,  мәселелері,  тәжірибесі  мен  болашағы  қарастырылған.  Ресей  Федерациясы  мен  Қырғыз  Рес-
публикасы елдерінің ДСҰ кіру тәжірибесі зерттелді. Қазақстанның ДСҰ кіру болашағының жағымды 
және жағымсыз жақтары анықталды.  
Негізгі  ұғымдар:  дүниежүзілік  Сауда  Ұйымы,  ДСҰ-на  кіру  тәжірибесі,  ДСҰ  себеттері, 
міндеттемелер. 
 
Бүгінгі  таңда  Қазақстан  Республикасының  ДСҰ-на  интеграция  мәселесі  байқалып  отыр. 
Қазақстан  Дүниежүзілік  Сауда  Ұйымына  кіру  туралы  өтінішті  1996  ж.  1  қаңтарда  берді.  Біздің  еліміз 
ДСҰ  мүшесі  болуға  18  жыл  дайындалып  жатыр,  бірақ  бұл  процесс  әлі  де  созылып  жатыр.  1995  ж.  1 
қаңтар  айында  құрылған  Дүниежүзілік  Сауда  Ұйымы-  халықаралық  ұйым.Оның  мақсаты  әлемдік 
сауданың  либерализациясы,тіпті  барлық  экономикалық  қатынастардағы  кедергілерді  алып  тастау, 
сауда-саяси қатынастарды реттеу, мүше елдердің экономикалық өсуіне жәрдемдесу болып табылады. 
Сонымен қатар ДСҰ  әлемнің көптеген елдер қол қойған, мүше елдердің парламенттерімен бекітілген 
ережелер, қағидаттар(принцип) мен келісімдердің орындалуын қадағалайды. 
ДСҰ-на кіру үшін Қазақстанға өзіне белгілі міндеттемелерді алуға қажет болады. Алдымен, елдің 
Ұйымға  қандай  мәртебемен  кіретінін  анықтау  керек,  өйткені  ДСҰ  қоятын  талаптар  мен  оларды 
орындау мерзімі кіруші елдің мәртебесіне байланысты болады. ДСҰ-на кіру тәжірибесінде жаңа елдер 
үшін  екі  мәртебе  қалыптасты:  дамушы  елдің  мәртебесі  және  ауыспалы  кезең  режимі.  Көптеген 
мемлекеттер, солардың ішінде Ресей, Қытай, Қазақстан және постсоциализмнің басқа елдері ДСҰ-на 
кіргенде  дамушы  елдің  мәртебесін  алуды  аса  пайдалы  деп  санайды.  Бұл  мәртебе  ДСҰ  кейбір 
ұстанымдарын 
орындауына 
байланысты 
ерекшеліктер 
көлемін 
анықтауға 
құқық 
береді. 
ерекшеліктер(исключения)  келесідей  болуы  мүмкін:  белгілі  міндеттемелерді  орындауға  елімізге 
көбірек  уақыт  беріледі  және  төлем  балансы  мақсаттары  үшін  импортқа  шектеулерді,  тарифтік 
концессиялардың  тоқтауларын(задержки  тарифных  концессий)  ұзақ  уақытқа  сақтауға  болады. 
Сонымен  қатар  жаңа  сала  пайда  болған жағдайда немесе  бар  саланы  кеңейту  жағдайында  тарифтік 
шегінімдерде де ерекшеліктер болуы мүмкін. 
Қазақстан 
дамушы 
елдің 
мәртебесімен 
ДСҰ-на 
кіргенде 
осындай 
мемлекеттердің 
міндеттемелеріне  ұқсас  тариф  пен  сауда  бойынша  арнайы  режим  алады.Бұл  жағдайда  бізге  келесі 
талаптар қойылады: 
-  орташа  өлшемді  12,3%  дейінгі  мөлшерлемеге  жеткен  кезде  импорттық  кедендік  тарифті 
орташа шамамен 20 -ға төмендету және 10 жыл бойы бұл төмендетулерді(снижение) жыл сайын тең 
пропорцияларда орындау; 
- ауылшаруашылық өнімдерге импорттық кедендік тарифті орташа шамамен 24%-ға төмендету 
және бұл төмендетулерді 10 жыл бойы жыл сайын тең пропорцияларда орындау; 
- кедендік тарифтің 15%-дан жоғары емес максималды мөлшерлемесін орнату [1]. 
ДСҰ  мүше  елдерінің  барлығында  экономикалық  жағдайы  табысты  дамып  жатқан  жоқ  туралы 
айта  кету  керек.  Қазақстанның  ДСҰ-на  кіруі  ДСҰ  мүше  елдерінің  өнімдерімен  біздің  нарығымызды 
толтыруға мүмкіндік береді. 
ДСҰ  бізге  қойған  шарттарын  ескере  отырып,  егер  Қазақстан  бұл  ұйымның  мүшесі  болса, 
мемлекет  экономикамыздың  салаларының  көп  бөлігіне  «көмектесе  алмайды»,  субсидия  бөле 
алмайды.  Бұл  осымен,  отандық  өндірушілердің  бәсекегеқабілеттілігінің  төмендеуіне  алып  келеді. 
Еліміздің  нарығында  ДСҰ  басқа  мүше  елдерінің  тауарлар,қызметтер,  өнімдер  көлемі  көбейіп,  олар 
біртіндеп отандық тауарлардан басым болады. 
ДСҰ-на  кірудің  салдарларын  анықтау  үшін  жақын  көрші  елдердің  бұрыннан  ДСҰ мүшесі  болған 
Қырғыз  Республикасы  және  ДСҰ  мүшелігіне  3  жыл  болған  Ресей  Федерациясы  кіруіне  талдау 
жасайық.  Мысалы,  Қырғыз  Республикасы  ДСҰ  1998ж.  20  желтоқсан  айында  енген,  бірақ  қазір  бұл 
елдің экономикасы нашарлануды басынан өткізуде.  
Қырғызстанның  үшінші  елдермен  сауда  көлемі  1999ж.  10,6
-ға,  2000ж.  5,9
-ға  төмендеді. 
Қырғыз Республикасы ұлттық статистикалық комитетінің деректері бойынша ел өндірісінің өнім көлемі 
2004ж.салыстырғанда  2003ж.  бірінші  жартыжылдығында  9
-ға  төмендеді.  2005ж.  басында  203 

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ КАЗАХСТАНА 
 
 
241
өндірістік  кәсіпорындар  толығымен  тұрып  қалды  немесе  олардың  жалпы  санынан  33
 құрады. 
Құрылысқа бағытталған инвестиция көлемі 17,8 -ға төмендеді (сурет 1) [2]. 
 
Сурет 1. Қырғыз Республикасының 2010-2013ж.ж. сыртқы сауда айналымы, млн долл 
 
Дүниежүзілік  банктің  деректері  бойынша  отандық  ойыншыларға  қарағанда  шетел  ойыншыла-
рының пайдасы 10 есе көп болады. Дүниежүзілік банктің сарапшылары «тікелей шетел инвестициялар 
ресейліктердің  жеке  меншігіндегі  компаниялардың  өндірісінің  құлдырауына  алып  келуі  мүмкін»-деп 
санайды. РҒА(РАН) халық-шаруашылық болжаудың институтының есептеулері ДСҰ-на кіруден Ресей 
жылына  ЖІӨ  1
 жоғалтатынын  растайды.  Ресей  ауылшаруашылық  ғылымда-
рының академиясы ғалымдары ДСҰ-на кіргеннен кейін ресейлік агроөнеркәсіп жыл сайын 4 млрд долл 
жоғалтатынын есептеді [4]. 
2012ж.қыркүйек-қараша айларында құрғақ  сүттің импорты өткен жылмен салыстырғанда 210 -
ға 7,8 мың т дейін, құрғақ сарысу(сыворотки) - 89 -ға 6,8 мың т дейін, ірімшіктің(сыр) - 116 -ға 89 мың 
т  дейін,  сары  майдың-136
-ға  27,2  мың  т  дейін  өсті.  25  желтоқсанда  Ресейдің  ауылшаруашылық 
министрі  Николай  Федоров  шошқа  етінің,  сүттің,  қаймақ(сливки)  және  сарымайдың  импорты  өткен 
жылмен салыстырғанда 10-33,5 -ға өскені туралы мәлімдеді. 
Ресей  ауылшаруашылық  ғылымдары  академиясының  вице-президенті  Иван  Ушачевтің 
айтуынша, Ресейдің ДСҰ-на кіруі тағамның әлемдік экспортындағы ел үлесінің 1 -ға дейін төмендеуі-
не және импорттың 2,3 -ға дейін өсуіне алып келеді. Бұл Ресейдің сатқаннан гөрі 7,3 млрд долларға 
көбірек сатып алатынын білдіреді [5]. 
«Эксперт»  журналындағы  жарияланған  деректер  бойынша  Ресей  ДСҰ-на  кіре  отырып,  шетел-
діктерге  өз  нарықтарының  4  есе  көп  көлемін  береді.  Кейбір  аналитиктердің  есептеулері  бойынша 
Ресей  елінің  ДСҰ-на  асығыс  түрде  кіруі  Ресейге  30  млн  жұмыссыздар  мен  40  мың  жабық  кәсіпорын-
дарды әкеледі [4]. 
2012ж.алғашқы  11  айларында  ресейлік  өнеркәсіптегі  жұмыс  орындарының  саны  142  мыңға 
қысқарды.  Бұл  туралы  Росстаттың  пресс-релизінде  хабарланады.  Ірі  және  орта  кәсіпорындардың 
секторындағы шығындар 107 мың құрады. 
Қаңтар-қараша  айларында  ірі және  орта  кәсіпорындар  4,94 млн  адам  жалдады,  5,05  млн  адам 
жұмыстан  шықты.  Жұмыс  орындарының  өсімі  тек  сауда  және  пайдалы  қазбаларды  табу 
облыстарында байқалған. Өндіруші өнеркәсіпте 134 мың қызметкерлерді қысқартты [6]. 
ДСҰ ауыл шаруашылығы бойынша келісімі. Ішкі қолдау: 
- ішкі қолдаудың қысқартуға жататын шаралары(«кәріптас себет» (янтарная корзина); 
- ішкі қолдаудың қысқартуға жатпайтын шаралары(«жасыл себет» (зеленая корзина). 
Қысқарту  бойынша  міндеттемелер-«Жалпы  ҚАК  (Қолдаудың  Агрегатталған  Көрсеткіші  -  общий 
Агрегированный показатель поддержки). Жалпы ҚАК өзіне мынаны қосады(ақшалай эквивалентте): 
- нақты өніммен байланысты ішкі қолдауды; 
- нақты өніммен байланысты емес ішкі қолдауды. 
Қысқарту  бойынша  міндетемелердің  орындалуын  бақылау-«Ағымдық  ҚАК»  (Текущий  АПП) 
арқылы Ағымдық ҚАК өзіне мынаны қоспайды: 
- «жасыл себет» шараларын; 
- «de minimis» ережесіне сәйкес қолдауды; 
-  өндірісті шектеу  бағдарламалары  бойынша  келісімде  орнатылған,  критерийлерге  сәйкес  тура 
төлемдерді; 
- ДСҰ «жасыл себеті» (Базалық критерийлер); 
- ДСҰ басты талабы-қолдау шаралары сауда және өндіріске ең аз көлемде бұрмалаушы ықпал 
етуі қажет; 
-  тұтынушылардың  қаражаттары  аударымдарынан  емес,  үкіметтік  бағдарламалар  шегінде 
мемлекеттік бюджеттен(үкіметке талап етілмеген пайданы қоса ессептегенде) ұсынылады; 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 
 
242
- өндірушілердің бағаларын қолдауға әкелмейді; 
-  ДСҰ  мүше  елі  «жасыл  себет»  критерийлеріне  белгіленген  шараларының  сәйкес  болуын 
негіздеу және айғақтау керек [7]. 
-  «көк  себет»  (голубая  корзина)  ауылшаруашылығы  жоғары  деңгейде  болатын  дамыған 
елдерде  ғана  бар.  Ол  өндіріс  көлемі  фермерлермен  ерікті  түрде  қысқартылған  жағдайда  компенса-
циялауға,  мал  басы  мен  қолданылатын  алқаптар  санын  шектеуге  бағытталған  төлемдерді  қосады. 
Көбінесе ЕО елдерінде қолданылады (сурет 2). 
 
 
 
 
 
 
Жалпы сипаттағы 
шаралар 
Тура төлемдер 
зерттеулер 
табыстың 
«байланыспаған» 
қолдауы 
Зиян келтірушілермен күрес  сақтандыру және табысты 
қамтамасыз ету 
бағдарламаларына 
қатысу 
 Кадрларды даярлау 
стихиялық апаттар 
жағдайындағы көмек 
ретіндегі төлемдер 
оқу/кеңес қызметтер 
құрылымдық өзгерістерге 
жәрдемдесу: өндірістің 
тоқтатылуы 
Инспекциондық қызметтер 
ресурстарды 
пайдаланудың 
тоқтатылуы 
 маркетинг және нарыққа 
өткізу бойынша шаралар  
инвестициялардың 
ынталандыруы 
 инфрақұрылымдық 
қамтамасыз ету бойынша 
шаралар 
қоршаған орта 
бағдарламалары 
Азық-түлік қауіпсіздігін 
қамтамасыз ету үшін 
мемлекеттік резервтерді 
құру 
аудандық көмек 
бағдарламалары 
Ішкі азық-түліктік көмек 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 2. ДСҰ «жасыл» және «кәріптас себет» мемлекеттік қолдау шектері 
 
Кестеде  Ресей  Федерациясының  ішкі  қолдау  шараларының  2012  жылдан  бастап  2018  жылға 
дейін әр жыл сайын қысқаратынын байқауға болады [7]. 
 
Кесте. Ресей Федерациясының ішкі қолдауды шектеу бойынша міндеттемелері, млрд долл 
АҚШ  
 
2012ж. 
2013ж. 
2014ж. 
2015ж. 
2016ж. 
2017ж. 
2018ж. 
9,0 
9,0 
8,1 
7,2 
6,3 
5,4 
4,4 
Осы  деректер  бойынша,  РФ  2013ж.  экспорты  2012ж.салыстырғанда  0,3
-ға,  импорт  0,2
-ға 
және  сыртқы  сауда  айналымы  0,5 -ға  өсті.  Осыған  орай,  сыртқы  сауда  айналымының,  импорттың, 
экспорттың жоғары өсу қарқыны байқалмайды (сурет 3). 
«Жасыл себет» (зеленая 
корзина) 
 
ДСҰ «Кәріптас себеті» 
(янтарная корзина)
 
 
1.нақты өніммен байланысты 
ішкі қолдау 
Нақты ауыл шаруашылық 
өнімдерінің сатылымына, 
өндірісіне,т.б-на мемлекетпен 
беріледі нарықтық бағаларды 
қолдау өнімдердің жеке түрлеріне 
субсидиялар 
Сонымен қатар оларға жатады: 
Сатып алынатын 
коммбиазыққа(комбикорма) 
кететін шығындар бөлігіне 
компенсация; 
Нақты ауылшаруашылық 
өнімдерін тасымалдауына кететін 
шығындарына компенсация.
 
2.Нақты өніммен байланысты 
емес ішкі қолдау мемлекетпен 
өндіріске ұсынылады, бірақ оны 
жеке тауарлар бойынша бөлу 
мүмкін емес; 
- ауылшаруашылық өндірушілер-
ге жеңілдетілген баға бойынша 
электроэнергияны ұсыну; 
- ауылшаруашылық өндірушілерді 
жеңілдетілген шарттар бойынша 
несиелеу; 
- өндірістік мақсаты бойынша 
капиталды салу; 
- ГСМ (горюче-смазочные 
материалы) құнын төлеу 
бойынша жеңілдік ұсыну. 

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ КАЗАХСТАНА 
 
 
243
524,4
526
317,4
318
839,8
844
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
экспорт
импорт
Сыртқы сауда
айналымы
2012г.
2013г.
 
Сурет 3. Ресей Федерациясының 2012-2013ж.ж. сыртқы сауда айналымы,экспорты және 
импортының көрсеткіштері, млрд долл 
 
Ресми деректер бойынша 11 жыл ішінде орташажылдық өсім 11  құрады. 2008-2009ж.ж. болған 
дағдарысты  ескере  отырып,  бұл  жеткілікті  түрде  жоғары  көрсеткіш  болып  табылады.  Бірақ  2011 
жылдан кейін экспорт және импорт өсу қарқыны айқын түрде төмендеді, сондықтан олардың тек 0,3 -
ға жоғарылауы күтілетін болды [8]. 
РФ президенті Владимир Путин батыс елдерінің бір қатары Ресейге қарсы санкцияларды енгізе 
отырып,  өздеріне  ДСҰ  қағидаттарын  сызып  тастауға  мүмкіндік  бергенін  байқады.  «Біздің  кейбір 
әріптестеріміздің  Ресейге  қарсы  енгізілген  шектеулері-ДСҰ-ң  базалық  қағидаттарынан  бас  тартуы»-
дегеніне  сенімді  РФ  көшбасшысы.Тауарлар  және  қызметтер  нарығына  барлық  елдер  қолжетімдлігі 
шарттарының  теңдік  қағидалары  бұзылады,  саудадағы  жағымды  қараудың  режимі(режим 
наибольшего  благоприятсвования)  және  әділетті,  ашық  бәсекелестік  қағидаттары  ескерілмейді»,-деп 
атап  өтті  президент  [9].  ДСҰ  кейбір  мүше  елдерінің  саясатына  қатысты  РФ  президенттің  айтқан 
сөздеріне назар аудару қажет.  
Қазақстан  Республикасына  қарсы  санкция  енгізбейді,  мүше  елдері  өз  ұйымының  қағидаларын 
бұзбайды,-  деп,  ДСҰ  біздің  елімізге  кепіл  бере  ала  ма?«Қазақстанға  ДСҰ-на  кіру  қажет  пе?»,-деген 
мәселе туралы ойлау маңызды.  
Қазақстан  Республикасының  сыртқы  істер  министрлігі  еліміздің  ДСҰ-на  кіру  үдерісі  осы  2015 
жылы  аяқталатынына  үміт  артып  отыр.  Бұл  туралы    сыртқысаясаттық  мекеменің  басшысы  Ерлан 
Идрисов Парламент Мәжілісінің мемекеттік сағатында айтты [10]. 
«Қазақстан  Дүниежүзілік  Сауда  Ұйымына  кіру  туралы  келіссөздер  жүргізуді  ағымдық  жылдың 
көктем  айында  аяқтауды  жоспарлап  отыр»,-деп  ұлттық  экономика  министрі  Ерболат  Досаев 
хабарлады. «ДСҰ бойынша келіссөздер үрдісі аяқталу кезеңінде.Өткен жылдың негізгі қорытындысы - 
Қазақстан  Республикасының  ДСҰ-на  кіру  туралы маңызды  келіссөз жүргізушімен-Еуропалық  Одақпен 
екіжақты  келіссөздерді  жүргізудің  аяқталуы.  Біз  келісімге  қол  қойдық»,-деп  мәлімдеді  ол.  «Сонымен 
қатар  келіссөз  үдерісінің  негізгі  мәселелері  бойынша  АҚШ-пен  уағдаластықтарға  қол  жеткіздік.Қазіргі 
кезде  фитосанитарлы  талаптар  мен  АҚШ  сауда  өкілдігімен  қадағалаумен  байланысты  келіссөздер 
белсенді  түрде  жүргізіліп  жатыр.  Біздің  жоспарымызда  сәуір-мамыр  айында  лайықты  келіссөздерді 
үзілді-кесілді түрде аяқтау»,-деп қорытындылады ұлттық экономика министрі [11]. 
Қазақстан елінің ДСҰ-на  кіру туралы келіссөздер өте ауыр түрде жүргізіліп жатқаны туралы ҚР 
экономика  министрлігінің  сыртқысауда  қызметінің  даму  департаменті  мен    бюджеттік  жоспарлаудың 
директорының  міндетін атқарушы Алия Алимбетова хабарлады 
[12].
 
 
ДСҰ-на кіру мынадай мүмкіндік береді: 
-  ДСҰ-ң  тең  құқылы  мүшесі  болуға.  ДСҰ  мүше  елдері  сияқты  құқықтары  арқылы  еркін  саудаға 
қолжетімділікті алуға; 
- әлемдік нарығындағы мәселелерді, кедергілерді, тосқауылдарды алып тастауға; 
- халықаралық экономикада Республиканың мәртебесін, позициясын нығайтуға; 
- біздің өндірушілеріміздің бәсекегеқабілеттілігін және тауар сапасын жоғарылатуға; 
- ДСҰ-ғы мүшелік мемлекеттің экономикалық өсуіне жәрдемдесу керек; 
- тура инвестициялардың ағымын үлкейтуге; 

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК- ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ҚАЗІРГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ 
 
244
- тең шарттарда келісімсөз жүргізуге қатысуға; 
- саудадағы дискриминацияға жол бермеуге. 
ДСҰ-на кірудің жағымсыз әсерлері: 
-  ДСҰ  мүше  елдері  біздің  ашық  нарығымызға  енуге  мүмкіндік  алады.  Осыған  орай,  шетел 
тауарлары мен қызметтерінің көлемі ұлғайып, тұтынушы үшін қатаң күрес қалыптастырады; 
-  шетел  өндірушілерімен  қатаң  бәсекелестік  ортада  отандық  өндірушілердің  барлығы  бірдей 
жұмыс істей алмайды; 
-  шағын  және  орта  бизнес  зардап  шегеді  (жұмыс  орындар  қысқаруы,  кәсіпорындар  жабылуы 
мүмкін); 
- ДСҰ міндеттемелерін қабылдау және орындау. Кейбіреулері жағымды әсер бермеуі мүмкін; 
- экономиканың кейбір салаларының өмір сүруінің тоқтап қалу тәуекелі; 
-  әлемдік  дағдарыс  болған  жағдайда,  біз  ДСҰ  мүшесі  болғанда,ғаламдық  дағдарысты  терең 
масштабта сезуіміз мүмкін. 
Қырғыз  Республикасы  мен  Ресей  Федерациясының  ДСҰ-на  кіру  тәжірибесін  зерттей  отырып, 
бұл ұйымға мүше болу көптеген оңды нәтижелерді алып келеді-деп сенімді айтуға болмайды. Осыған 
орай, бізге ДСҰ-на кіру үшін келесі шаралар қолдану қажет: 
- ДСҰ-на ену алдында экономиканы жаңарту(модернизациялау); 
- еліміздің экономикасын жақсарту үшін барлық жағдайлар жасау; 
- бәсекегеқабілетті нарықты құру үшін қажетті жағдайларды жасау (өйткені ішкі нарық қолжетімді 
болып, шетел импортерлармен қатаң бәсекелестіктен отандық өндірушілерді қорғау мемлекет күшіне 
келмеу тәуекелі туындайды); 
- ДСҰ пәнін еліміздің жоғарғы оқу орындарына енгізу; 
- халыққа сауалнама жүргізу, яғни олар Қазақстанның ДСҰ-на кіруі туралы не ойлайтынын білу. 
ДСҰ-на  кірудің  барлық  жағымды,  жағымсыз  әсерлерін  талдай  отырып,  келесі  қорытынды 
жасауға болады: ДСҰ-на кірудің біздің еліміз үшін кемшіліктері артықшылықтарына қарағанда көп. 
ДСҰ-на  кіру  үшін  экономика  даму  процесіндегі  қиындықтарды  туғызбай,  экономиканы  қорғай 
алатын деңгейге Қазақстан әлі жеткен жоқ. Біздің экономикамызды жаңарту, шикізаттық емес саланы 
дамыту  қажет.  Әрине,  "әр  тиынның  екі  беті  болады".  Сондықтан  дұрыс  шешімді  қабылдау 
маңызды,өйткені 
бұл-елдің 
болашағы. 
ДСҰ-на,біріншіден, 
біздің 
елімізге 
пайдалы, 
тиімді 
позицияларда,  шарттарда  кіру  керек.  ДСҰ-на  асығыс  түрде  кіру  туралы  ойлану  керек,  өйткені  бұл 
еліміздің экономикасының қауіпсіздігіне нұқсан келтіруі мүмкін. 
 
Әдебиеттер: 
1.  http://lib.kaznu.kz/ 
2.  http://tokadoka.com/novosti/ 
3.  http://www.bbc.co.uk/russian/business/ 
4.  http://stop-vto.ru/ 
5.  http://lenta.ru/news/ 
6.  http://lenta.ru/news/ 
7.  Презентация.Федеральная антимонопольная служба.–Москва,2013- http://www.fas.gov.ru/ 
8.  http://aftershock.su/?q=node/221691 
9.  http://expert.ru/ 
10.http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/mid-rk-nadeetsya-na-vstuplenie-kazahstana/ 
11. http://www.interfax.ru/business/425117 
12. http://kapital.kz/economic/30056/ 
 
 
УДК 005.311.6:657 
 
ФИНАНСОВЫЙ АНАЛИЗ КАК БАЗА ДЛЯ ПРИНЯТИЯ УПРАВЛЕНЧЕСКИХ 
РЕШЕНИЙ 
 
Макажанов  К.И.  –  преподаватель  кафедры  управления  и  делового  администрирования, 
Костанайский государственный университет имени А.Байтурсынова. 
 
Объективной  необходимостью  в  управлении  финансами  является  построение  системати-
ческой  работы  по  анализу  и  перераспределению  финансовых  ресурсов,  по  выбору  варианта 
наиболее  выгодного  распоряжения  финансами.  Средствами  финансового  анализа  возможно  полу-
чение  объективных  данных  и  построение  максимально  эффективной  системы.  В  связи  с  выше-
указанным  в  статье  рассматриваются  общие  подходы  к  пониманию  финансового  анализа,  его 
роль и назначение при принятии управленческих решений. 
Ключевые слова: управление финансами, финансовый анализ, финансовое состояние.  

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ КАЗАХСТАНА 
 
 
245
 
Центральным  элементом  системы  управления  экономикой  в  рыночных  условиях  является 
качество  выработки  и  принятия  управленческих  решений  по  обеспечению  рентабельности  и 
финансовой  устойчивости  хозяйственной  деятельности  предприятия.  Отечественный  и  зарубежный 
опыт показывает, что качественно выполнить эту работу можно с помощью финансового анализа как 
метода оценки и прогнозирования финансового состояния предприятия [1, с 7]. 
Выгода  от  проведения  финансового  анализа  состоит  в  том,  что  он  позволяет  из  набора 
необработанных  данных  получать  необходимые  данные.  Собирая  и  анализируя  информацию  о 
состоянии  внутри  и  вне  предприятия,  составляется  заключение,  основываясь  на  которое 
принимаются  решения  и  планируется  дальнейшие  действия.  Финансовый  анализ  на  предприятии  - 
помогает в профессиональном управлении финансами. 
Анализ  (от  греч.  Analysis)  означает  расчленение  разложение  изучаемого  объекта  на  части, 
элементы. В диалектике выступает в единстве с понятием «синтез» (от греч synthesis) – соединение 
ранее расчлененных элементов объекта в единое целое, дающее полное представление (т.е. оценку) 
об  объекте  с  учетом  особенностей  каждого  элемента.  Тандем  «анализ  –  синтез»  как  важная  черта 
диалектики  используется  в  любой  отрасли  научных  знаний,  в  любой  сфере  человеческой 
деятельности, в том числе и экономической. Говоря об анализе, подразумевают и синтез. Раскрывая 
понятие  анализа  и  синтеза  как  методов  диалектики,  можно  выделить  понятие  диалектики,  как 
результата  анализа  и  синтеза,  как  оценки  состояния  объекта  исследования.  Анализ  является 
средством  для  оценки,  т.е. диагностики,  а  оценка  (диагностика),  в  свою  очередь  является  базой  для 
принятий решений по совершенствованию хозяйственной деятельности.  
К  настоящему  времени  о  понятиях  финансового  анализа  существует  два  основных  подхода. 
Согласно  первому  «Финансовый  анализ»  понимается  в  широком  аспекте  и  охватывает  все  разделы 
аналитической  работы,  входящие  в  систему  финансового  менеджмента,  т.е.  связанные  с  управле-
нием  финансами  хозяйствующего  субъекта  в  контексте  окружающей  среды,  включая  и  рынок 
капитала. Второй  подход  ограничивает  сферу  его охвата  анализом  бухгалтерской  отчетности.  Сразу 
же  отметим,  что  сужение  финансового  анализа  до  анализа  отчетности  вряд  ли  правомерно;  в  этом 
смысле  западный  подход  представляется  достаточно  логичным,  оправданным  и  перспективным  — 
анализ отчетности является лишь одним из разделов финансового менеджмента [2, с 58]. 
Так,  в  частности  Табурчак  П.П,  Вакуленко  А.Е.,  Овчинникова  Л.А  считают,  что  финансовый 
анализ  –  глубокое,  научно-обоснованное  исследование  финансовых  отношений  и  движения 
финансовых  ресурсов  в  едином  производственно-торговом  процессе  [3,  с  64].  В  точности  так  же 
понимается финансовый анализ у Балабанова И.Т. [4, с 48]. 
Другие  авторы  при  определении  финансового  анализа  принимают  во  внимание  оценку 
финансового  состояния.  Так  известный  финансовый  аналитик  Бланк  И.А.  определяет  сущность  фи-
нансового  анализа  как  процесса  исследования  финансового  состояния  и  основных  результатов 
финансовой  деятельности  предприятия  с  целью  выявления  резервов  повышения  его  рыночной 
стоимости  и  обеспечение  его  эффективного  развития  [5,  с  17].  В  точности  такое  же  определение 
приводит Л.В. Донцова и Н.А. Никифорова [6, с 6]. 
Ефимова  О.В.  под  финансовым  анализом  понимает  рассмотрение  текущего  и  будущего 
финансового  состояния  хозяйствующего  субъекта,  меняющегося  под  воздействием  внутренней  и 
внешней  среды  и  управленческих  решений,  в  целях  оценки  его  финансовой  устойчивости  и 
эффективности деятельности [7, с 7].  
К  представителям  первого  подхода  в  понимании  финансового  анализа  можно  отнести  Л.А. 
Бернстайна, и Э. Хелферта. Известный западный финансист Л.А. Бернстайн интерпретирует финан-
совый  анализ  как  процесс,  который  имеет  своей  целью  оценку  текущего  и  прошлого  финансового 
положения  и  результатов  деятельности  предприятия,  при  этом  первоочередной  целью  является 
определение оценок и предсказаний относительно будущих условий и деятельности предприятия [8]. 
Наиболее общее определение финансового анализа дает Э. Хелферт: «…Финансовый анализ 
–  это  и  исследование,  и  процесс,  которые  помогают  ответить  на  вопросы, поставленные  в  процессе 
управления» [9].  
Содержание  финансового  анализа  определяется  его  целями,  объектом  исследования  и 
предметом [6, с 8]. 
В  содержательном  плане  финансовый  анализ  можно  представлять  как  процесс,  заключаю-
щийся  в  идентификации,  систематизации  и  аналитической  обработке  доступных  сведений  финан-
сового  характера,  результатом  которого  является  предоставление  пользователю  рекомендаций, 
которые  могут  служить  формализованной  основой  для  принятия  управленческих  решений  в 
отношении  данного  объекта  анализа.  В  качестве  объекта  анализа  могут  выступать  различные 
социально-экономические  системы  и  их  элементы  (предприятия  сферы  производства  и  обращения, 
бюджетные организации, фондовые биржи, финансовые компании и др.) [2, с 54]. 

жүктеу/скачать 11,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: