26.3-сурет
Егер цилиндрлі линза аркылы экранда квадратты ұяшықтары бар жіңішке
сымдардан жасалған торды кескіндесек (26.5, а-сурет),
онда цилиндр бойы-
мен бағытталған параллель сызықтар жүйесі түрінде анык кескіндер аламыз
(26.5, б, в-суреттері: бұл кескіндер цилиндрлі линзаның екі перпендикуляр
жағдайына сәйкес келеді).
26.4-сурет
а
26.5-сурет
Дисторсия
Аберрацияның бұл түрі денеден жүйелерге жіберілген сәулелер оптикалык
өспен үлкен бұрыш
кұралған кезде пайда болады, сызыктык үлғаюдын шо-
ғыр бұрышына тәуелділігі дененің кескінінің бұзьшуына әкеледі. Дисторсия-
ның пайда болу түрі 26.6-суретте көрсетілген: а — жастык тәрізді; б — бөлшек
тәрізді, бүлар квадрат үяшығы бар тордың кескіні.
Дисторсиясы қарама-қарсы сипаты бар бірнеше линзалар жүйесін алып бұл
аберрацияны түзетуге болады.
Хроматикалық аберрация
(26.2)
тендігінен линзаның фокусты аракашыктығы толкынның үзындығы-
на тәуелді болатын сыну көрсеткіші аркылы аныкталады. Сондықтан актүстің
шоғынан сәулелері негізгі
өске параллель болғанда, фокустың әртүрлі нүктесі-
не түсіп спектрге ажыратылады (26.7-сурет:
Ф
— күлгін сәулелер;
К
— кызыл
сәулелер), сол себептен экрандағы дөңгелек түрлі түске боялады. Хроматика-
лык аберрация дегеніміз осы, бүл көптеген линзалардың
кескіндерінде катар
жүретін құбылыс.
26.7-сурет
Мұндай аберрацияны түзету үшін линзалардың, ахроматты оптикалық
жүйесін колданады, олар әртүрлі дисперсиялы шыныдан жасалған: ахроматтар
және апохроматтар.
Оптикалык күрылымдарда анастигмат деп аталатын
линзалар колданыла-
ды, мүнда хроматикалық аберрациямен катар сфералық, астигматты аберра-
циялар түзетіледі.
Аберрациялардың барлығын бір мезгілде түзету
киындыкка соғады, сон-
дыктан оптикалык жүйенің негізгі максатына кажетті бағыттағы кателіктерді
түзету көзделген. Мысалы, микроскоптардың обьективтеріндегі заттарды ба-
кылаған кезде фокустың айналасында шағылысатын шоғырлардың сфералык
аберрациясын жою маңызды.
26.3. ИДЕАЛ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ОПТИКАЛЫ ҚЖ ҮЙЕ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Нақты оптикалық жүйе әртүрлі бөліктерден тұрады
және оның
Достарыңызбен бөлісу: 
