Нәрсе негізгі оптикалык өске перпендикуляр жазыктыкта жатыр деп карасты-

26.3-сурет
Егер цилиндрлі линза аркылы экранда квадратты ұяшықтары бар жіңішке 
сымдардан жасалған торды кескіндесек (26.5, а-сурет), онда цилиндр бойы- 
мен бағытталған параллель сызықтар жүйесі түрінде анык кескіндер аламыз 
(26.5, б, в-суреттері: бұл кескіндер цилиндрлі линзаның екі перпендикуляр 
жағдайына сәйкес келеді).
26.4-сурет
а
26.5-сурет
Дисторсия
Аберрацияның бұл түрі денеден жүйелерге жіберілген сәулелер оптикалык 
өспен үлкен бұрыш кұралған кезде пайда болады, сызыктык үлғаюдын шо- 
ғыр бұрышына тәуелділігі дененің кескінінің бұзьшуына әкеледі. Дисторсия- 
ның пайда болу түрі 26.6-суретте көрсетілген: а — жастык тәрізді; б — бөлшек 
тәрізді, бүлар квадрат үяшығы бар тордың кескіні.
Дисторсиясы қарама-қарсы сипаты бар бірнеше линзалар жүйесін алып бұл 
аберрацияны түзетуге болады.
Хроматикалық аберрация
(26.2) 
тендігінен линзаның фокусты аракашыктығы толкынның үзындығы- 
на тәуелді болатын сыну көрсеткіші аркылы аныкталады. Сондықтан актүстің 
шоғынан сәулелері негізгі өске параллель болғанда, фокустың әртүрлі нүктесі- 
не түсіп спектрге ажыратылады (26.7-сурет: 
Ф
— күлгін сәулелер; 
К
— кызыл 
сәулелер), сол себептен экрандағы дөңгелек түрлі түске боялады. Хроматика- 
лык аберрация дегеніміз осы, бүл көптеген линзалардың кескіндерінде катар 
жүретін құбылыс.

26.7-сурет
Мұндай аберрацияны түзету үшін линзалардың, ахроматты оптикалық 
жүйесін колданады, олар әртүрлі дисперсиялы шыныдан жасалған: ахроматтар 
және апохроматтар.
Оптикалык күрылымдарда анастигмат деп аталатын линзалар колданыла- 
ды, мүнда хроматикалық аберрациямен катар сфералық, астигматты аберра- 
циялар түзетіледі.
Аберрациялардың барлығын бір мезгілде түзету киындыкка соғады, сон- 
дыктан оптикалык жүйенің негізгі максатына кажетті бағыттағы кателіктерді 
түзету көзделген. Мысалы, микроскоптардың обьективтеріндегі заттарды ба- 
кылаған кезде фокустың айналасында шағылысатын шоғырлардың сфералык 
аберрациясын жою маңызды.
26.3. ИДЕАЛ ОРТАЛЫҚТАНДЫРЫЛҒАН ОПТИКАЛЫ ҚЖ ҮЙЕ
ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
Нақты оптикалық жүйе әртүрлі бөліктерден тұрады және оның 

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: