Жаңа Дәуір философиясытуралы ойымызды қорытсақ, бұл кезеңдегі философия эксперменталдық ғылымдармен тығыз байланысты дамып, таным мәселелеріне басты назар аударған, әлеуметтік дамудың жаңа жолдарын іздеуге талпынған, қоғамдық келісім үлгілерін ұсынған, рухани маңызы күшті философия болды.
Жаңа заман философиясындағы субстанция мәселесі (XVII ғ.): Р.Декарт, Б.Спиноза және Г.Лейбниц.
Жаңа Заман философиясы, деп XVII, XVIII және XIX ғасырларды қамтитын дәуір. Шартты түрде – жаңа тарихтың басы деп 1640 жылғы ағылшын буржуазиялық революциясын – капиталистік немесе буржуазиялық қатынастардың, индустриалды өркениеттің бастауы болған құбылысты алады. Үш ғасыр бұрын адамзат ежелгі дүниемен қоштасып (антика және орта ғасырлар), «адам – ғаламдағы ең мінсіз тіршілік иесі, эволюцияның тәжі, демек – дүниенің қожасы» деп сенген жаңа рухани пікірді бекіткен философия болды.
Декарт философиясы Рационализмнің негізін қалаушы - француз философы, ғалым-математик Рене Декарт деп саналады. Декарт философиядағы Субстанция, оның атрибутары мен модустары туралы ілімді ұсынды. Спиноза философиясы Бенедикт (Барух) Спиноза (1632-1677) – европалық рационализмнің көрнекті өкілі, Р. Декарт ілімін жалғастырушы, Жаңа Заманғы жетілдірілген, толық және негізделген философиялық жүйенің авторы. Спинозаның философиялық зерттеулерінің пәні:
1.субстанция мәселесі;
2.таным теориясы;
3.этика сұрақтары, бостандық және қажеттілік мәселелері. Спинозаның философиядағы маңызды үлесі – болмыс мәні қарастырылатын субстанция теориясын жасауында. Негізіне Декарттың субстанция туралы теориясы алынғанымен, өзі онымен келіскенімен. Спиноза Декарттың теориясының кемшіліктерін жойын, өз жүйесін қалыптастыруға тырысты. Спиноза Декарттың субстанция туралы теориясының басты кемшілігі – оның дуализмінде деп санады. Ондағы қайшылық – өз тіршілігі үшін өзгені қажет етпейтін мән болғандарына қарамастан барлық субстанцияларды жаратқан. . Спиноза теориясының мәні мынада:
1.жоғарғы субстанция – Құдай мен Ол жаратқан субстанциялар арасында айырмашылық жоқ;
2.барлығын, бүкіл тіршілікті өзі қамтып жатқан бір ғана субстанция бар;
3.ол субстанция Табиғат пен Құдайды қатар қамтиды;
4.Табиғат – Құдай – бір;
5.Табиғаттан тысқары немесе Табиғаттан жоғары тұрған Құдай жоқ; 6.Құдай Табиғаттың ішінде;
Декартта екі түрлі сбутсанция түрінде берілетін схема Спиноза философиясында бір субстанцияның модустарының көріністері түрінде беріледі. Декарт пен Спиноза философиясына керісінше, Лейбниц монадалар туралы теория (субстанциялардың көптігі туралы) ұсынды. Лейбниц монадологиясының негізгі қағидалары:
1.Бүкіл дүние көп санды субстанциядан құралған, субстанциялардың табиғаты дуалистік (Декарт пен Спинозада екіұдай) емес;
2.Ол субстанциялар монадалар деп аталады (греу тілінен аударғанда «бір», «біреу»);
3.Монада қарапайым, бөлінбейді, дәйекті емес, материалды-заттық құрылым емес;
4.Монадологияның 4 сапасы бар:
Ұмтылыс
; әуестену;
қабылдау;
елестету.
5.Мәні бойынша монада – өз жағынан үздіксіз өзгертетін, ьіртұтас әрекет
