Ғылыми журнал 1996 жылдың қарашасынан бастап екі айда бір рет шығады



Pdf көрінісі
бет13/47
Дата12.02.2017
өлшемі3,7 Mb.
#3948
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   47

 
айыптайды. Абай мақалдың озығы бар, тозығы бар. «Білмектікпен  айтылған 
сөзден  сақ болайық» – дейді [6.344]. 
Абай отыз тоғызыншы қарасөзінде қазақтың мынадай мақал-мәтелдерін  
тілге  тиек  етеді:  «Қой  асығын  қолыңа  ал,  Қалайыңа  жақса  ғой»,  «Өзіне  ар 
тұтқан,  жаттан  зар  тұтады»,  «Аз  араздықты  қуған  көп  пайдасын  келтірер», 
«Бас-басыңа  би  болсаң,  манар  тауға  сыймассың,  Басалқаңыз  бар  болса, 
жанған  отқа  күймессің»,  «Ағайынның  азары  болса  да  безері  болмайды», 
«Алтау  ала  болса  ауыздағы  кетеді,  Төртеу  түгел  болса,  төбедегі  келеді», 
«Жол қуған қазынаға жолығар, Дау қуған пәлеге жолығар», т.б.  
Бұл    мақал-мәтелдердің  астарында      ұлттық  мінез  туралы  терең  ойлар 
айтылған.   
Қысқасы,  қымбат  қазына  –  Абай  «Қарасөздерінің»  тек  мазмұны  ғана 
емес, тіл өрнегі де қазақтың сөз өнерінде алатын орны бар елеулі құбылыс. 
Абай  – сөз асылын тере білген көркем сөз шебері. Қазақ халқы шешен, 
дарынды  халық  десе,  ана  тілінің  бары    мен  нәрін  бойына  сіңіре  білген  
Абайға арнап  айтарлары  анық.  
Тегінде,  мақал-мәтелдер  –  қай  халықтың  да  жан-дүниесінің,  мінез-
бітімінің, тыныс-тіршілігінің айнасы. 
Ол  сол  халықтың  сөздік  қорының  байлығын  танытып  қана  қоймайды, 
оның  уақыт  озған  сайын  құны  артпаса,  арымас  қазына  екенін  де  сездірер 
белгісі. 
 
ӘДЕБИЕТТЕР 
 
1.
 
Орыс халқының мақалдары. В.Дальдің жинағы. -М.: 1957.      
2.
 
Құрышжанов Ә. Ескі түркі тілдеріндегі «аталар сөзі» мен қазіргі қазақ тіліндегі  мақал-мәтелдердің  
өзара  байланысын  зерттеу  мәселесі  //  Қазақ  ССР  ғылым  академиясының  хабарлары.  Тіл  және 
әдебиет сериясы, 1978, №1. 
3.
 
Оразалиева З. Ә.Қайдар «даналық қордың» танымдық сипаты // Қазақ тілі мен әдебиеті, №3,   
4.
 
Сыздық Р. Абай және қазақтың ұлттық жазба әдеби тілі. -Алматы: 2004,    
5.
 
Шалкеева Ш. Абай ой-пікірлерінің  тағылымдық мәні // Қазақ тілі мен әдебиеті, №5, 2006.   
6.
 
Абай энциклопедиясы. -Алматы: 1995. -350 б.  
7.
 
Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. -Алматы: 1996.   
 
 
 
 
 
 
 
 

94 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
 
Dr. L.URAKOVA 
L.N.Gumilev Avrasya Milli Üniversitesi/Astana 
 
ÇARLIK RUSYASI DÖNEMINDE KAZAKISTAN VE JAMBIL JABAYEV’IN 
AYTIS VE ŞIIRLERINE BU DÖNEMIN YANSIMASI 
 
Бұл  мақалада  Ж.Жабаевтың  айтыстары  мен  өлеңдеріне  Патшалық  Ресей  кезеңінің  тигізген 
әсерлері баяндалады.  
 
В данной статье говорится о влиянии царского периода на айтысы и стихи Жамбыла Жабаева. 
 
This article deals with influence of the tsar period on aityses and poems of Zhambyl Zhabaev. 
 
17.  ve  18.  yüzyıllarda  Ruslar,  Türkistan  bölgesinde  önemli  işgallerde 
bulunurlar.  Napolyon  işgalinden  kurtulan  Rusya’nın  Asya  ileri  karakolları 
genişleme  imkânı  bulur.  Rusların  Kırım  savaşında  yenilmeleri  Türkistan’a 
yönelme sebeplerinden biridir (I, s.77).  
1731’de Küçük Jüz, 1734’de Orta Jüz ve 1738’de Ulu Jüz, Rus hâkimiyetine 
girer.  Kazaklar’ın  1824-1864  yılları  arasında  yaptığı  kurtuluş  savaşı  Kazakların 
yenilgisiyle sonuçlanır (II, s.183).  
Türkistan  hanlıklarının  birbirlerine  düşmeleri  ve  boylar  arasındaki  tarihî 
rekabetin onları zayıflatmasıyla birlikte, Türkistan Türklerinin büyük bir kısmı da 
konargöçer olmalarından dolayı Rusların modern teşkilatlarına ve silahlarına karşı 
koyacak güçte değillerdi (I, 79-80). Rus Çarı I. Nikolay 22 Haziran 1854’te Kazak 
topraklarının  Rus  hâkimiyetine  girdiğini  ve  Kazakların  Rus  kanunlarına  tabi 
olduklarını bir fermanla ilan eder. Çarlık rejiminin Türkistan’daki toprak gaspı ve 
göçmen  yerleştirme  siyaseti  Kazakların  olağanüstü  fakirleşmesine  sebep  olur. 
Kazakistan’ın Rusya tarafından sömürgeleştirme süreci XIX. asrın sonlarıyla XX. 
asrın  başlarında  görülmemiş  bir  düzeye  ulaşır.  Jambıl  Jabayev’in  doğumu  bu 
yıllara  tekabül  eder  (1846).  Jambıl  Ulu  Jüz’ün  içinde  “Şapıraştı”  boyu,  “Ekey” 
uruğu  mensubudur.    Babası  Şapıraştı  boyunun  Hokand  hanlığına  karşı  verdiği 
mücadeleler  sırasında  kahramanlığıyla  adından  söz  ettiren  Japa  Istıbayulı’dır. 
Şapıraştı  boyu,  Hokand  Hanı  Hüdayar  Han’ın  zalim  idaresine  karşı,  Jambıl’ın 
dedesi Istıbay liderliğinde defalarca ayaklanmak zorunda kalmıştır. İşte yine böyle 
bir ayaklanma sırasında kışlaklarını terk etmek zorunda kalan Jambıl’ın ailesi ve 
diğer köy halkı Çu nehrinin aşağı boylarında bulunan Jambıl Dağı eteklerine kadar 
gelmişlerdir.  Annesi  Jambıl’ı  bu  göç  sırasında,  bir  devenin  sırtında  dünyaya 
getirmiştir.  Bu  yüzden  ailesi  tarafından  kendisine  Jambıl  adı  verilmiştir.  1863 
yılında Jambıl, Saykal adlı zengin bir kızla atışır ve bu aytısta rakibini fakirleri hor 
gördüğü için eleştirir. Bu aytısın sadece az bir kısmı halkın ağzında yaşamaktadır. 
1866’da  ise  Jambıl’ın  Janıs  akınla  atıştığını  öğrenmekteyiz.  Bu  aytısta  Jambıl 
rakibini boş gezen bir akın olduğu için eleştirmektedir. (III, s.142)   
1867’den 
itibaren  otuz  yıl  boyunca  pasif  bir  göç  yaşanır,  çünkü  sanayinin  hızlı  gelişmesi 
yüzünden Çarlık hükümeti ucuz iş gücünün doğuya göç etmesini istememektedir. 
(IV, s.77).  
 
 
 
 

95 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Urakova  L. Çarlık Rusyası Döneminde Kazakistan ve Jambıl Jabayev’in Aytıs ve Şiirlerine Bu Dönemin...  
 
 
1868 yılında Kazak bozkırının idaresiyle ilgili “Geçici Kanunlar” yayımlanır. 
Bu  kanuna  göre  asırlarca devam  etmiş  olan  millî  idare  sistemi  tamamen  ortadan 
kaldırılır  ve  Kazak  bozkırı  üç  genel  valiliğe  bölünür:  Bozkır  Genel  Valiliği 
(Akmola  ve  Semey  bölgeleri,  merkez  şehir  –  Omsk),  Orenburg  Genel  Valiliği 
(Turgay  ve  Ural  Bölgeleri,  merkez  şehir  –  Orenburg),  Türkistan  Genel  Valiliği 
(Jetisu ve Sırderya bölgeleri, merkez şehir – Taşkent). Bukey Ordası ise Astrahan 
bölgesine dahil edilir. 1868 ve sonrasında çıkan yasalar Kazak topraklarını devlet 
malı ilan ederek, iç Rusya’dan gelen muhacirlerin bu topraklara yerleştirilmesinin 
yolunu açar. Bunların üzerine bir de 1879’da kışın sert geçmesi ile hayvanlar otlak 
bulamadıklarından  açlıktan  ölür.  Bu  durum  zaten  perişan  olan  Kazak  halkının 
durumunu daha da zorlaştırmıştır. (II, s.207-209) Bu şartları Jambıl eserlerinde de 
dile  getirmiştir.  Kedey  Küyi  adlı  şirinde,  fakirleşen  Kazakların  içler  acısı  halini 
konu  etmiş,  1881  yılında  Kulmambet’le  yaptığı  aytısta  halka  yardım  etmeyen 
Kazak beylerini de eleştirmiş ve halk kahramanlarını övmüştür.    
25  Mart  1891  tarihinde  onaylanmış  “Bozkır  Kanunları”na  göre,  Kazaklara 
toprak  asgari  ihtiyaçlarına  göre  verilmektedir,  geriye  kalan  “toprak  fazlaları”  ise 
Devlet  Hazine  Bakanlığına  ait  olmaktadır.  Daha  sonra  bu  kanun  yürürlüğünü 
yitirir  ve  2  Aralık  1896  tarihinde  “Göç  İdaresi”  kurulur.  Yerli  halkın  yerleşim 
düzenini,  toprak  verimliliğini,  tarım  ve  hayvancılık  için  uygun  bölgeleri 
araştırmakla görevli olan bu kurum, en verimli toprakları tespit eder, bin bir çeşit 
bahaneyle  orada  bulunan  Kazakları  başka  yerlere  göç  ettirir,  söz  konusu  verimli 
topraklara ise Rus köylülerini yerleştirir (IV, s.50).  
Çarlık  Rusya’sı  döneminde  Kazaklar,  kendi  toprakları  için  Ruslara  vergi 
ödemektedirler.  Rus  idaresinin  izni  olmadan  hiçbir  şey  yapamayacak  hale 
gelmişlerdir (IV, s.50-55). 1895 yılında Sarbas ile yaptığı aytısta Jambıl yine halkı 
düşünmeyenleri  eleştirip,  Kazak  topraklarını  düşmana  karşı  koruyanları  örnek 
göstermiştir. 
1897-1905  yıllarında  kuraklık  ve  toprak  verimsizliğinden  dolayı  Rusya’nın 
orta bölgelerinin açlıkla yüz yüze kalmış halkının doğuya göç temposunda hızlı bir 
artış  görünmektedir.  Rus  köylülerinin  endişelerini  ortadan  kaldırmak  ve  onların 
sayesinde  en  verimli  Kazak  topraklarını  istila  etmek  amacıyla  Rusya,  göç 
politikasını  yasallaştırır  ve  göçün  propagandasını  yapmaya  başlar.  Muhacirlere 
para, tarım aletleri ve tohum yardımı bile yapılmaktadır (IV, s.77).  
6 Ağustos 1905 tarihinde Çarlık yönetimi tarafından Duma seçimleri ile ilgili 
bir  Manifesto  yayımlanır.  Söz  konusu  yasaya  göre  Rusya  İmparatorluğuna  tabi 
olan  Orta  Asya  ve  Kazakistan  halkları  seçime  katılamamaktadır.  Bu  durum 
Kazakistan’ın birçok bölgesinde ayaklanmaların ortaya çıkmasına sebep olur (IV, 
s.40). 
Bu ayaklanmaların yenilgiyle sonuçlanma sebeplerinden biri, bazı Kazak bey 
ve zenginlerinin halkın isteklerine ve ihtiyaçlarına karşı duyarsız kalması ve Çarlık 
hükümeti idarecilerinin şahsi çıkar peşinde koşmasıdır. Jambıl 1900, 1905 ve 1911 
yıllarında  kaleme  aldığı  Mänke  turalı,  Şaltabayġa,  Ķaliġa  ve  Kökimge  adlı  
şirlerinde onları  acımasızca  eleştirmektedir. 1905  tarihli Dosmagambet  ile  
 
 

96 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Urakova  L. Çarlık Rusyası Döneminde Kazakistan ve Jambıl Jabayev’in Aytıs ve Şiirlerine Bu Dönemin...  
 
 
aytısında da Jambıl haksızlıklara boyun eğenleri, Çarlık yöneticilerini, Kazak bey 
ve  zenginlerini,  Ruslara  uyup  da  içki  içenleri,  haramla  helali  birbirinden 
ayıramayanları eleştirmektedir. (V, s. 384-385).  
9 Haziran 1909 tarihinde yeni bir yönerge çıkar ve Kazak topraklarının kaderi 
artık  bu  belgeye  bağlı  hale  gelir.  Kazak  bozkırlarının  sömürgeleştirilmesini 
tamamlamak amacıyla Çar yönetimi demiryolu inşasına başlar. Bu, Rusya’nın orta 
kesiminden  daha  fazla  insanın  Kazakistan’a  göç  etmesine,  doğal  hammadde 
üretiminin ve ithalatının artmasına olanak sağlamaktadır. XX. asırda toprak sorunu 
giderek  önem  kazanmaya  başlar.  Kazakların  hayvancılık  için  elverişli,  verimli 
topraklarının  zorla  ellerinden  alınarak  Rus  köylülerine  verilmesi,  yerli  halkın 
geleneksel  yaşam  düzenini  altüst  etmiş,  büyük  ekonomik  zararlara  sebep  olmuş, 
halkın fakirleşmesine yol açmıştır (IV, s.50-51). Jambıl 1909 tarihinde Şaşubay ile 
yaptığı aytısta Şaşubay’ı zenginleri övdüğü için, seçimlerde onlara oy verdiği için 
ve içki içtiği için eleştirmektedir. 
1910  yılından  itibaren  “yeni  göç  dönemi”  başlamış  olur.  Çarlık  hükümeti 
“zengin Rus köylüler”in tarım işlerinin gelişmesi sayesinde yeni yerleşime açılmış 
bölgelerde güvenilir destek kazanmaya çalışmıştır. Kazakların yatıştırılması içinse 
askerler gönderilir. (IV, s.77-78) 
Aynı  zamanda  Kazak  halkının  dini-etnik  çizgilerinin  yok  edilmesi  ve  onları 
Hıristiyanlaştırmak suretiyle asimile edilmesi yönünde tedbirler alınmaktadır. Rus 
N.A.  İlminskiy’nin  hem  Çarlık  Rusyasında  hem  Sovyetler  Birliği’nde  uygulama 
alanı bulan teorileri Türk halkaları arasındaki lehçe farklılıklarını güçlendirmiş ve 
bu  halklar  iç  içe  yaşadıkları  halde  kendi  aralarında  anlaşabilmek  için  Rusça 
kullanmak  zorunda  bırakılmıştır.  İlminskiy,  her  lehçe  için  ayrı  bir  yazı  dili  ve 
edebî  dil  yaratma  faaliyetlerinde  bulunarak 
Türk
  boylarını  birer  ayrı  millet  gibi 
göstermeyi  ve  Ruslaştırma  faaliyetlerini  hızlandırmayı  amaçlamıştır  (VI,  s.3). 
Kutsal  Sinod’un  5  ve  26  Nisan  1912  tarihli  kararı  doğrultusunda  Kazaklara 
yerleşik düzene göre toprak verilirken mutlak surette Ruslarla komşu olması, her 
yerleşim  biriminde  Rus  sayısının  Kazaklardan  en  az  iki  kat  fazla  olması 
öngörülmektedir (IV, s.59).  
1911’de  Kazakça  çıkarılan  ilk  yayınlardan  olan  “Aykap”  dergisiyle  1913’te 
çıkarılmaya  başlayan  “Kazak”  gazetesinde  en  güncel  sosyal,  siyasî  ve  kültürel 
meselelere yer verilir.(IV, s.55-56) 
 
Bu  yıllarda  Kazak  yazarları,  şairleri  halkı  bilinçlendirme  gayesi  içindedir. 
Onların  içinde  Kazak  halk  akını  Jambıl  da  vardır.  1913  yılında  Romanov 
Hanedanlığının 300. yılı kutlamaları çerçevesinde Almatı’da bir sergi düzenlenir. 
Sergiyi  düzenleyenler  Jetisu  ve  Kırgızistan  akınlarından  Romanov  sülalesiyle 
Kazakistan’da görev yapan Rus memurlarını övmelerini talep ederler. Bazı akınlar 
bu talebi yerine getirir, bazıları ise geri çevirir. Jambıl bu isteğe boyun eğmeyen 
ikinci grubun başında yer alır ve Östepkede adlı şirinde bu talebi yerine getirenleri 
şu  sözlerle  eleştirmektedir:  “Onlar  bozkırlarını  unutup,  Çarlık  idarecilerinin 
önünde  eğilerek  onurumu  kırdılar  (V,  s.387).  Şiirin  devamında  Jambıl,    “bu  
sergide  bulunmaktansa anavatanımda olmayı tercih ederim” diyerek 
 
 

97 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
Urakova  L. Çarlık Rusyası Döneminde Kazakistan ve Jambıl Jabayev’in Aytıs ve Şiirlerine Bu Dönemin...  
 
 
Çarlık yöneticilerine “sizin önünüzde asla eğilmem ben” demektedir. 
I.  Dünya  Savaşı  çıkınca  Rus  hükümeti  seferberlik  ilan  ederek  250.000 
civarında Kazak’ı, Rus ordusunda geri hizmetlerde çalıştırmak üzere askere almak 
istemiştir. Askeri ihtiyaçlar için Kazakların hayvanları da zorla alınır. Kazaklar bu 
emirlere  boyun  eğmeyip  vergilerin  de  azaltılmasını  talep  ederler  ve  neticede 
Sırderya  bölgesinde  isyan  çıkar.  Kazakistan’daki  Rus  kuvvetleri  Türkistan’dan 
gelen birliklerle desteklenerek 1916’da Türkleri yener. 40.000 haneye yakın Türk 
ailesi  çöllere  sürülür.  300.000’den  fazla  Kazak-Kırgız  Türkü  Doğu  Türkistan’a 
sığınır. On binlerce Kazak idam edilir (I, s.82).  
Çarlık  yönetiminin  Kazakların  cepheye  gönderilmesiyle  ilgili  emir  1916 
yılında  Şapıraştı  uruğunun  da  ayaklanmasına  sebep  olur.  Jambıl,  Patşa  Ämiri 
Tarıldı  adlı  şiriyle  isyancılara  moral  vermiş,  onları  mücadeleye  teşvik  etmiştir. 
Zildi  Buyrıķ  adlı  şirinde  ise  Jambıl,  Kargalı  köyü  ile  Üşkonır  yaylasında  Çar’ın 
emrine  karşı  çıkan  ayaklanmayı,  bu  ayaklanmanın  nasıl  bastırıldığını,  Kazak 
gençlerinin nasıl zorla götürüldüklerini tüm detaylarıyla gözler önüne sermektedir 
(VII,  s.373).  1916  yılında  önemli  roller  üstlenen  Alaş  Orda  Partisi  Bolşevik 
ihtilalinden  faydalanarak  Çarlık  Rusya’sının  sömürüsünü  kırmak  için  harekete 
geçer.  Alaş  Orda  Kazakistan’ın  bağımsızlığını  ilan  eder  ve  Ağustos  1917’de 
Alihan Bökey idaresinde Kazakistan hükümetini kurar. Alaş Orda Hükümeti Kızıl 
ve  Beyaz  Ruslar  arasında  sıkışmış  olmasına  rağmen  bölgede  otoritesini 
yerleştirmiş  ve  önemli  icraatlarda  bulunmuştur.  Yaklaşık  3  sene  süren  kanlı 
savaşlardan sonra Sovyet Rusya, Kazaklar için bir hükümet kurar ve Orenburg’u 
başkent yapar (1919).  
 
 
KAYNAKÇA 
 
1.
 
Gömeç, S., Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara, 2006  
2.
 
Kuzembayulu, A., Abil, E., İstoriya Respubliki Kazahstan, Astana, 2003. 
3.
 
Törekulov, N., Jüz Jasagan Bayeterek, Almatı, 1989.  
4.
 
(VI)Ozganbay, O., Gosudarstvennaya Duma Rossii i Kazahstan (1905-1917), Almatı, 2000.  
5.
 
Ahmetov, Z., Berdibayev, R., Joldasbekov, M., İbrayev Ş, Kaskabasov, S., Korabayev, S., Sadırbayev, S., 
Seydimbekov, A., Djambul Djabayev, Almatı, 1996. 
6.
 
Yüce,  Mehmet,  “Rusların  Türkistan’da  Uyguladıkları  Ruslaştırma  Politikası”,  Vatan  Gazetesi,  02  Nisan 
2006. 
7.
 
Djambul Djabayev, İzbrannıye Proizvedeniya, Almatı, 1981. 
8.
 
Jambıl Jabayevtıñ Tañdamalı Şıġarmalar Jiynaġı, Almatı, 1996. 
 

98 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
 
А.О.КЫДЫРБАЕВА 
старший преподаватель МКТУ  им. А.Ясави 
 
СИСТЕМА ВНЕАУДИТОРНОЙ РАБОТЫ ИНОСТРАННОГО  
ЯЗЫКА В ВУЗ-АХ  
 
Бұл  мақалада  жоғары  оқу  орындарындағы  шет  тілінің  аудиториядан  тыс  жұмыстарының 
жүйесі қарастырылған 
 
This article deals with the system of out-of-class work of the foreign language at higher schools. 
 
Система  внеаудиторной  работы  при  самостоятельной  работе  студента  с 
преподавателем  (СРСП)  по  иностранному  языку  включает  совокупность 
взаимосвязанных 
и 
взаимодействующих 
и 
взаимодействующих 
организационных  форм,  методов  и  видов  внеурочной  деятельности, 
объединенных общими целями.  
С  точки  зрения  системного  подхода  к  формированию  личности 
неправомерно 
искусственное 
разграничение 
задач 
учебного 
и 
воспитательного  процессов  и  их  изолированное  решение.  Поэтому  каждая 
организационная  форма  должна  быть  многофункциональной,  оказывать 
воздействие на многие стороны личности. Так, например, организуя работу 
над  выразительным  чтением  стихов  на  изучаемом  языке,  преподаватель  не 
может ограничиться только постановкой техники выразительного чтения. Он 
целенаправленно формирует коммуникативные умения и навыки, проявляет 
заботу  о  расширении  кругозора  студента,  воспитывает  эстетическое 
отношение  к  литературе  страны  изучаемого  языка  и  к  самому  языку, 
развивает сценические способности, потребность в общении, в углубленном 
изучении  иностранного  языка.  Умело  подбирая  материалы  для 
выразительного  чтения,  преподаватель  формирует  гражданскую  позицию, 
идеалы  и  мировоззрение  студентов.  При  этом  он  опирается  на  уже 
сформированные  в  родном  языке  умения  и  навыки  выразительного  чтения, 
стремится осуществить их перенос в иноязычную деятельность в той мере, в 
какой это позволяет специфика предмета.   
В  создании  системы  важно  учесть  преемственность  различных 
возрастных  этапов  и  этапов  овладения  иноязычной  коммуникативной 
деятельностью. 
Уровень 
языковой 
подготовки 
студентов 
и 
их 
психофизиологические особенности определяют выбор содержания, форм и 
методов  работы,  а  также  характер  взаимоотношении  преподавателя  и 
студента.   
В  планировании  и  проведении  внеаудиторной  работы  по  предмету 
необходимо  принимать  во  внимание,  что  она  значима  и  эффективна  в  том 
случае,  если  каждое  ее  мероприятие  органически  вписывается  в  учебно-
воспитательный  процесс  ВУЗ-а.  В  связи  с  этим  все  проводимые  в  рамках 
системы,  постоянно  действующие  и  периодические  формы  работы  должны 
координироваться  администрацией  ВУЗ-а  и  органически  сочетаться  с 
планами работы кураторов, деятельностью молодежных организации ВУЗ-а.  
 
 
 

99 
 
А.Я с а у и   у н и в е р с и т е т і н і њ   х а б а р ш ы с ы,  №2, 2009 
 
  Кыдырбаева А.О. Система внеаудиторной работы иностранного языка в ВУЗ-ах  
 
 
В  создании  любой  педагогической  системы  существует  сложнейшая 
зависимость  между  целями,  содержанием,  формами  и  методами  учебно-
воспитательного  процесса.  Конечные  цели  внеаудиторной  работы  по 
предмету,  а  именно:  1)расширить  и  углубить  знания,  умения  и  навыки  в 
овладении иноязычной коммуникативной деятельностью; 2)стимулировать 
интерес студентов к изучению предмета; 3)способствовать всестороннему 
развитию  личности,  могут  быть  конкретизированы  преподавателем  в 
соответствии с настроенной им моделью системы. При этом учитывается 
специфика и возможности предмета.    
Цели  внеаудиторной  работы  по  иностранному  языку  направляют 
деятельность  студентов  в  том  случае,  если  совпадают  с  их  личностными 
установками:  «хочу  научиться  говорить  на  иностранном  языке»,  «хочу 
научиться  читать  на  иностранном  языке»,  «хочу  больше  узнать  о  стране 
изучаемого языка», «хочу использовать иностранный язык в своей будущей 
специальности»,  «хочу  понять  тексты  песен  на  изучаемом  языке»  и  т.д.  В 
случае  несовпадения  целей  внеаудиторной  работы  по  иностранному  языку 
на  конкретном  ее  этапе  с  целями  студента,  отсутствия  у  него  мотивов 
деятельности вся система оказывается формальной, так как не принимается 
студентами  и  не  воздействует  на  них.  Добровольный  характер 
внеаудиторной работы по иностранному языку, трудности в ее подготовке, и 
проведении  обусловливают  необходимость  разработки  мер  комплексной 
мотивации личности, соблюдения всех требовании к содержанию, формам и 
методам.  Ближайшие  и  частные  цели  системы  внеаудиторной  работы  по 
предмету  должны  быть  подчинены  ее  стратегическим  целям.  Постановка  и 
реализация  целей  системы  внеаудиторной  работы  определяются  также 
личностью  преподавателя,  уровнем  его  педагогического  мастерства, 
необходимостью учета его сильных сторон. 
 Содержание внеаудиторной работы по иностранному языку заключается 
в  органическом  единстве  ее  основных  направлений:  1)прагматическом 
(формирование у студентов коммуникативных умений и навыков, некоторых 
доступных  умений  и  навыков  художественной  деятельности,  на  этапах  – 
организованных  умений  и  навыков);  2)гносеологическом  (сообщение 
студентам  сведений  о  стране  изучаемого  языка,  о  событиях  в  мире,  о 
революционном  международном  движении,  о  студенческих  и  молодежных 
организациях и т.д.); 3)аксиологическом (развитие у студентов ценностных 
ориентации и мотивов деятельности и т.д.) [1.7].  
Логика  педагогического  процесса  подсказывает,  что  любая  самая 
хорошая  продуманная  и  теоретически  обоснованная  система  проведения 
внеаудиторной  работы  по  иностранному  языку  может  оказаться  не 
результативной,  если  ее  конкретные  воплощения  не  будут  учтены 
изменяющимися  условиями  в  жизни  коллектива  и  отдельных  его  членов, 
актуальные  события  в  жизни  нашей  страны  и  страны  изучаемого языка,  
 
 
 

100 
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   47




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет