И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010


дер формасы үстелу арқылы беріліп отырғанын көреміз,  сөйтіп, сөз



Pdf көрінісі
бет34/99
Дата22.11.2022
өлшемі10,59 Mb.
#51665
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   99
дер формасы үстелу арқылы беріліп отырғанын көреміз
сөйтіп, сөз деген создің бір формасы сөз болса, екінші бір фор- 
масы сөздер екен, үшінші формасы сөзді болады, өйткені бүнда 
сөз дегеннің негізгі лексикалық мағынасы сақталған да, оған 
қосымша тура обьектілік (сөзді тыңда) мағына -ді деген фор- 
ма (табыс септік жалғауы) арқылы үстелген. Дәл, сол сияқты 
сөздік деген сөздің формалары сөздік, создіктер, создікпен, 
сөздікте болып табылады, сөйле деген сөздің формалары 
сөйле, сөйледі, сөйлесе, сөйлеген, сейлепті, ал сөйлем деген
53


сөздің формалары сөйлем, сөйлемнің, сөйлемді болып табы- 
лады. Әрине, бүлар - сөздердің жоғарыда берілген ғана фор- 
малары (сөз формалары), сондықтан сөз, сөздік, сөйле, сейлем 
деген сөздердің формалары осы көрсетілген сөз формалары- 
мен ғана шектеліп қоймайды. Айталық сөздің көрсетілгеннен 
басқа сездің, сезге, сезбен, сезі, сезіміз, т. б.; сездіктің сездігі, 
сездіктерін, сөздікті, сездікке, т. б.; сейле дегеннің сейлейді, 
сөйлегелі, сейлейтін, сейлесе игі еді, сейлегісі келеді, т. б.; 
сейлемнің сейлемде, сейлеммен, сейлемдер, сейлемі т. б. сөз
формалары бар екенін көрсету керек.
Сұрақ. Сонда сөз формалары деген үгымға сөзге
грамматикалық формалар үстелген түрлері ғана жата ма? Сөз 
формасының жаңа сөз тудырумен, созжасам қосымшасымен
байланысы жоқ па?
Жауап. Өзінің аты анық корсететіндей соз формасы де-
ген үғым созге грамматикалық мағына (форма тудырушы 
қосымшалар) үстейтін формалар қосылуы арқылы жасала- 
ды. Сөз формасы деген үғымның бүл мәні әр уақытта дүрыс 
түсініле де бермейді. Мысалы, А. Ысқақовтың сөз формасы 
дегенді томендегіше талдауына келісуге болмайды: «тіліміздегі 
сөз бен сөзді байланыстыратын (жалгастыратын), сезден 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   99




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет