Ислам және өнеге

187
Тәрбиенің негізі – имандылық
көріңдер»
310
,  «Бала  алдындағы  ата-ана  міндеттеріңнің 
бірі – оларды алаламау»
311
, – дейтін. 
Бірде  бір  кісі  Пайғамбарымыздың  (с.а.с.) 
қасында  отырған  кезінде,  жанына  ұлы  келеді.  Әлгі 
кісі  ұлының  бетінен  сүйіп,  оны  алдына  отырғызады. 
Сәлден кейін қызы келеді. Қызын да шақырып, алды-
на  отырғызады.  Бірақ  оның  бетінен  сүймейді.  Бұны 
байқаған  Пайғамбарымыз  (с.а.с.):  «Екеуін  теңдей 
көрмейсің бе?!» – деп ескерту жасайды
312
. Осы тәрізді 
бірқатар хадистерді талдай келе, мұсылман ғұламалары 
«балаларға  сыйлық  бергенде  ғана  емес,  еркелетіп, 
бетінен сүйген кезде де оларды алаламауға көңіл бөлу 
керек»
313
 деген қорытынды жасаған. 
Осы тұрғыда мына бір оқиға да ерекше мәнді. 
Нұғман ибн Бәширдің (р.а.) әкесі бір күні: 
−
  Уа,  Аллаһтың  елшісі,  өзге  балаларым  да  бар. 
Бірақ,  Нұғманым  бір  төбе.  Рұқсат  етсеңіз,  дүние-
мүлкімнің көбірек бөлігін Нұғманға бергім келеді, – де-
генде, Пайғамбарымыз:
–  Өзге ұлдарыңа да сол мөлшерде бердің бе? – деп 
сұрады. Бәшир:
–  Жоқ, – деді. 
Аллаһ елшісі басқаларына да ескерткісі келгендей 
көтеріңкі дауыспен: 
–  Аллаһтан қорқыңдар, балаларға әділ қараңдар! – 
деді. 
Артынша Бәширге бұрылып: 
–  Сен әлде бар балаларыңның өзіңе бірдей құрмет 
көрсетуін қаламайсың ба? – деп сұрады. Ол: 
310
  Әбу Дәуіт, (3544. Х.).
311
  Мүснәд, 4/269. 
312
  Мәжмауз-зәуаид, 8/156.
313
  Тирмизи, Ахкам, 30 (1387 х.)

188
Ислам және өнеге
– Жоқ, қалаймын ғой, – деп күмілжігенде, – Енде-
ше, бұлай жасаушы болма!
314
– деп қатаң ескерткен еді. 
Кейде балалармен әзілдескенді ұнататын. Хасанды 
еркелетіп  «лұқа»
315
  (бұзық),  Әнасты  «Зүл-Ұзұнайн»
316
 
(қос  құлақты),  ал  кішкене  бауырын  «Әбу  Ұмайр»
317
 
деп  атаған.  Махмұд  ибн  Рәби  бес  жастар  шамасын-
да  Пайғамбарымыздың  өзімен  су  бүркіп  ойнағанын 
айтқан
318
. Бұл оның Ансарлық сахабалардың балалары-
мен әр түрлі әзілдесіп ойнағанынан туған
319
. 
Баланы жақсы көретіндігін әр түрлі жағдайлармен 
көрсетіп отыратын. Мекке-Мәдинаға келген кезінде ал-
дынан жүгіріп шыққан балаларды көлігіне мінгестіріп 
алатын. Ибн Аббас риуаятында Меккеге келген кезінде 
өзін  күтіп  жүгіріп  шыққан  Абдулмұтталиб  әулетінің 
балаларының  бірін  алдына,  бірін  артына  мінгестіріп 
алғандығы айтылады
320
. 
Баланың  тентектігіне  ашуланбай,  сабырлылық 
танытқан. «Бала кішкене кезінде бұзық болса, бұл оның 
өскенде ақылды болатындығының белгісі»
321
, – дейтін. 
Баланың  физикалық  жетілуіне  де  көңіл  бөлетін. 
«Топырақ  –  баланың  көктемі»
322
,  –  деп,  апақ-сапаққа 
қалмай, баланың күн жарықта ойнағанын құп көрген
323
. 
Тамақтан  бұрын  және  тамақтан  кейін  қол  жуу,  оң 
314
  Бұхари, Һиба, 12-13; Нәсаи, Нухл, 1; Тирмизи, Ахкам, 30; Ибн 
Мажа, Һиба, 1; Тайалиси, 1/280.
315
  Мүснәд, 2/532. Әдәбүл-мүфрәд, 404 (1183. х.)
316
  Әбу Дәуіт, Әдеп, 92 (4/301, 5002. х.)
317
  Тирмизи, Бирр 57 (6/206, 1990 х.)
318
  Бұхари, Илм 18 (1/29).
319
  Ибн Хажар, Фәтхул-бари, 1/182.
320
  Бұхари, Ұмра, 13/(3/9).
321
  Фәйзул-қадир, 4/310.
322
  Фәйзул-қадир, 3. 281.
323
  Шәрху Мүслим, 13/186. 

189
Тәрбиенің негізі – имандылық
қолмен жеу, «бисмилламен» бастау, өз алдынан жеу де-
ген секілді тамақтанудың әдебін, бұған қоса тән мен жан 
тазалығын үйретумен қатар, ер балаларға күрес, садақ 
ату, жүгіру, суда жүзуді игертуге шақырған. Жыныстық 
тәрбиені  де  назардан  тыс  қалдырмай,  «Он  жасқа 
толғанда қыз бен ұлдың төсегін бөлек салыңдар»
324
, – 
деген. 
Бала  оң-солды  ажырата  бастағаннан  бастап,  оны 
ибалыққа,  имандылыққа  тәрбиелеп,  ненің  күнә,  ненің 
сауап  екенін  үйрету,  мешітке  үйір  етіп,  Аллаһты, 
Пайғамбарды  танытуға,  Құранды  үйретуге,  7-10  жа-
старынан  бастап  намаз  оқу
325
  секілді  мұсылмандық 
міндеттерді  орындауға  баулу  да  сүннетте  негізге 
алынған. 
Қорыта  келгенде,  өз  өмірінде  Мұхаммед 
Пайғамбарымыз  (с.а.с.)  балаларға  қатты  көңіл  бөліп, 
тәрбиеге  үлкен  жауапкершілікпен  қараған.  Бала-
ны  тәрбиелеу  үшін  мейірімділік  танытуға,  жақсы 
көруге,  ақылмен  еркелетуге,  көңіл  бөліп  ойнатуға, 
адал  несібемен  бағып-қағуға,  ұл-қыз  деп  алаламауға, 
ешқашан алдамауға, берген уәдені орындауға шақырған. 
Әр  қылығына  түсіністікпен  қарап,  жынысына  сай 
тәрбие беруге көңіл аудартқан. Денесін шымырлыққа 
шынықтырумен  қатар  жастайынан  иман  негіздерін 
сіңіруге  назар  аудартқан.  Ата-ана  ретінде  отбасында 
жақсы өнеге көрсетіп, баланы жастайынан тазалыққа, 
адамгершілікке,  мұсылмандық  әдептілікке  баулуды 
үлгі еткен. 
324
   Әбу Дәуіт, Салат, 25.
325
   Әбу Дәуіт, Салат, 25.

190

жүктеу/скачать 1,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: