Лекция №1 Тақырыбы: Кіріспе. (1 сағат) Жоспары
жүктеу/скачать 389,03 Kb.
|
саясаттану лекциялар
| ПАРТИЯЛЫҚ ЖУЙЕ - азаматтар-мен, мемлекетпен, өзара және басқа саяси институттармен әрекеттесуші әрі осы қоғамда қандай да бір деигейде саяси-билік катыстарына араласушы партиялардың жиынтығы. Партиялык жүйе партиялардың ресми санымен емес, олардың каншалықты дәрежеде саяси биліктің кызмет етуі және күры-луы тетігіндегі шынайы атқаратын рөліне байланысты аныкталады. Партиялык жүйенің калыптасуына біркатар факторлар эсер етеді: қоғамдағы эко-номикалық даму деңгейі, өлеуметтік-таптық күштердің аракатынасы, коғам-дык қатынастардың пісіп-жетілу дәре-жесі, халыктың этникалық күрамы, тарихи және діни дәстүрлер және т.б.
Демократиялык саяси тәртіпке саяси партиялардын кызметі ресми шек-телмеген көппартиялык жүйе тән. Алай-да, көппартиялык жүйелердің нактылы күрылымы әр елде әркилы. Осылайша, Жапония мен Италияда бір үстем партиямен көппартиялык жүие қалып-тасты. Жапонияда тек 1993 ж. ғана билік басындағы үстем либералды-демокра-тиялык партияны бірнеше партиялардан күралған одақ (коалиция) алмастырды. АҚШ, Англия, Канада және т.б. бірка-тар елдерде анағүрлым ыкпалды екі партия бар партиялык жүйе калыптас-қан. Авторитарлы саяси тәртіпке әдетте бірпартиялык принцип тән. Мүнда ел-дегі заңды жағдайдағы партиялардын ресми саны емес, бір партияның занды түрде билеуші үстем партия болып бе-кітілуінде. 1с жүзінде бүл партияның рөлі мемлекет жетекшілігіне бұкаралык қолдауды үйымдастырумен шектеледі. Біркатар авторитарлык тәртіптер ресми мойындалған нактылы екі немесе одан да көп партияларға рұксат беріп, қалғандарына тыйым салады. Бірак осы жағдайда рүксат етілген партиялардың қызметі едәуір шектеледі. Саяси өмір-де олар косалқы рөл аткарады, өйткені шынайы мемлекеттік саясатка ыкпал ете алмайды. Тоталитарлык саяси тәртіпке өзіндік партиялық жүйе тән. Мүнда тек кана бір саяси партия кызмет етеді, қалғандары таратылып, тыйым салынады. Алайда, авторитарлыкка карағанда бүл саяси партия мемлекеттік биліктін басында түрады, коғамда үстемдік етеді. Пар-тияның аппараты мемлекеттік аппарат-пен біте қайнасып жатады. Бүл, әдетте партиялык және мемлеттік кызмет ше-карасының шайылуына әкеліп соқтыра-ды. Мұндай жүйелердің пайда болуына билікті жүзеге асырудың демократиялык әдістерінің дағдарысы себеп бола-ды. Қазіргі кезде мұндай жүйелер ха-лыкаралық кауымдастык алдында және сол коғам пікірінде өздерін әшкереле-ген құрылымдар ретінде саяси сахна-дан шығып қалуда. жүктеу/скачать 389,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|