Мұхамеджан Сералиннің Гүлкашима дастанындағы махаббат тақырыбы және қазіргі дәуір шындығы
Әріп Тәңірбергеновтің ақындық өнері, өлеңдерінің көтерген мәселелері, жырларының көркемдік сипаты
жүктеу/скачать 237,46 Kb.
|
| Әріп Тәңірбергеновтің ақындық өнері, өлеңдерінің көтерген мәселелері, жырларының көркемдік сипаты.
Әріп ақынның сонымен қатар әр алуан тақырыпқа жазған көптегсн ұсак өлеңдері бар. Оларды жазылу мерзімі жағынан үш топка бөлуге болады. Бірінші, XIX ғасырда жазған өлендері, екінші, ғасыр басында жазған өлеңдері (1917ж) үшінші төңкерістсн ксйінгі өлеңдері. Ақын XIX ғасырда көбінесс киссалар, айтыс өлеңдер жазган өлендерінің бәрі дерлік арнау болып келсді. Ол өлеңдсрін кұрбы-құрдастарына, балалары мен шәкірттеріне арнап насихат, мысал, нақыл, әзіл етіп жазады. Олардын мазмұны заман, дүние, дін, адамгершілік, абырой, мінсз-құлық оқу, байлық т.б. болып келеді. Ә.Тәңірбсргеновтың XX гасыр басында, яғни төңкерістен бұрын жазған ұсақ өлсңдсрі әрі көп, әрі олардың көбінің тақырыбы күнделікгі, нақты өмір, казақ өмірі, олардың кейбір түйінді мәселелері болып келеді. Акынның орыс халқының классикалык әдебиетінен, Абайдың сынынан, ғибратты шығармаларынан үлгі, өнеге алғаны аңғарылып жатады. Абайдың сынынан, ғибратты шығармаларынан үлгі, өнеге алғаны аңғарылып жатады. Әріп ақын бүл кезде реалист, оның ішінде сыншыл реалист деңгейінс дейін көтсрлгснін байқауға болады. Осы кезенде жазған ұсақ өлендерінің ішіндегі тақырып идеясы жағынан болсын, көлем-көркемді жагынан болсын ең манызды, көрнекгілері болып "Еңбек туралы", "Қалың мал туралы", "Ғылым туралы" дейтің өлеңдерін айтуға болады. 1905 жылы жазылган "Еңбек туралы" өлеңінде қазақ арасындағы бектік-фсодалдық қалыпты сынайды. Ел ағасы адамдарының қанаушылык, озбырлық, надандық т.б. мінез-кылықтарын, іс-әрекеттерін өткір түрде әшкерелейді. Халықты еңбекке, өнеге, кәсіпке, ілгері ұмтылуга шақырады. Ақын Әріптін 1910 жылы жазылған "Қалың мал туралы" өлеңінде ескі ру-аксақалдык салт-санасын, ғүрып-әдетін сынға алады. Қазактың әйелді кем көру теңіне, сүйгеніне бсру, зоррлап малға сату, әйел үстіне, малға беру сиякты келеңсіз әдеттерін аяусыз айыптайды. Әйелге адамгершілік көзбен карауды, адамның бас бостандығын, әйел тендігін көксейді, талап етеді. Ақынның мысалдап, балаларына өсиет етіп жазган. "Ғалым туралы " өлеңі 1906 жылы жазылған. Әріптің жалпы алғаңда оқу, өнер, ғылым туралы шығармалары, айтқан үгіт насихаттары өте көп. Ал бұл өлеңі солардың бәрінің жинағы, ақынның қорытынды пікірі тәрізді. Соңдыктан Әріптің бұл өлеңі тек балаларына ғана емес, бүкіл жастарға, халыққа айтқан өсиеті секілді. Ол былай суреттеледі : Ғылым туралы Мысалы:Дүние-теңіз, ғылым - кеме, Кемесіз терең суға түсем деме. Толқыны тауға ұқсаған мына заман Сезе ме мұны даңғой, жаһіл неме. Суы ащы бұл теңіздің, іші жайын, Толқыны төңкерілер барған сайын. Қауіпсіз балық аулап пайдаланар, Сенімді кеме болса кімде дайын. жүктеу/скачать 237,46 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|