өр балақ, Неден жүрсің қорғалап?! Сен болсаң бұлбұл бақтағы. Мен едім ашық қызғалдақ Сен болсаң асыл арғымақ, Бәйгеде тұрған мен байрақ [Н.К.Іт].
Бұл мысалдардағы
өр балақ, бұлбұл, қызғалдақ, арғымақ, байрақ бұл жерде
метафора қасиеттік, ерекшелік белгілердің негізінде қалыптасып, аталған
сөздер ауыспалы мағынада келіп, адамзатпен салыстыру арқылы көпмағыналық
жасаған.
Метафора – жаңа ұғымды таңбалауда үнемдеуші тілдік әдіс. Осы
тұрғыдан, метафора – тілдегі жаңа мағыналы тілдік бірліктердің жасаушысы,
әсіресе
көнерген
аталымдарда
метафоралану
құбылысы
ерекше.
Метафоралануды көнерген аталымдардың жасалуындағы негізгі дерек
көздердің бірі деп атауға болады. Қолданым қызметіндегі мағына да
метафораланудың нәтижесі.
Ақындар шығармаларында жаугершілікке қатысты бұрынғы образдар,
оларды жасайтын тілдік метафоралар молынан қолданылған. Шығармадағы
тілдік ерекшеліктердің бірі – белгілі бір лексикалық топтардағы сөздердің
әрдайым дерлік
поэтикалық метафоралармен келетіндігі. Бұнда көнерген
аталымдарды жасауда ұқсату, салыстыру құбылыстарының түрлі белгілері
қолданылады.
Енді қалай кетем бұл үйден, Ағам үшін кек алмай?! Жанымдағы алмасты, Қара қанға суармаққа?! [Н.К.ІІ].
Мыс құлақ бытыра оқ атып жатыр Қалмақтар қамап алып бәрін тамам [Н.К.ІІ].
Сиырма қылышты жаяу дам бірінің ізін бірі басып жүргендей ғана екен [Е.К.].
Қарағай найза қалтылдап, Ақ алмас белде жалтылдап, Байлаған белге саржа оқ Соғады ерге сартылдап [Н.К.Іт].
Н. Кенжеғұлұлы шығармаларының кей тұстарында ер жігітке тән бес
асылды ерекше метафоралармен атап көрсетеді.
Асылды ер тұтынар ынтасы бар –
