Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
| «ошал»
түрінде заттық ұғымдардың орынына жиі жұмсап, оның атын нақты атамай, абстракт түрде ғана білдіреді. Бұл пікірді айтудағы сүйенетін тірегіміз ғалым Г. Қосымованың «Қазақ тілінің тарихы» еңбегінде Ясауидің «Хикметтер» тілінің лексикасындағы бу, бул, ошал, ошбу сілтеу есімдігі деп көрсетеді. Оның ішінде ошал қазіргі тіл қолданысында осы, сол сілтеу есімдігіне сәйкес келетінін дәлелдеген» [134, 198 б.]. Сондай-ақ, ақын шығармасында ошал сілтеу есімдігі өзінен кейінгі сөзбен септелу арқылы жасалады, бірақ жалғау ашық түрде көрінбей, жасырын тұрады. Әзелде жазылған соң пешенеге, Пенде ошал (сол) көтермейді қай мехнатты?! Қолында ошал дұшпан (сол дұшпанның) ердің көбі, Шараң не, әмір солай, һақтан пәрман?! Күллі инсан ошал дарақ (сол дарақтың) саясына, Болмаса ол ғылым ұнар, мағұлым жайым. Отыз күн ораза ойлан һәм қырық парыз − Әмірі осылайша, падышайым! Дегенің жетпіс сегіз ошал пәрман (осы жарлықтан), Адамға мұны білмес қылма райым! Тілектес халқын тегіс қасына ертіп, Соғысқа даярланды ошал сағат (сол сағатта). Ошал күн (сол күні) Мағауия болды ғайып, Кеш болып, кейін қайтты қосы тайып. Шекпені бар еді Сыддиқтың, Тіктіріп киген жаңадан. Жыртып ошал шекпенді (сол шекпенді), Әр жыланның жатағын Тығын қылып бекітті. Румнан сақиды іздеп келді елші, Ерте емес, ошал уақта (сол уақытта), күннің кеші. 102 5 сурет – «Ошал» сілтеу есімдігі Аталған ақын-жыраулар тілінде кездесетін морфологиялық тұлғалар арқылы жасалған сөз тудырушы және байланыстырушы көне «түркілік» қосымшалар мен есімдіктер сол тұста актив қабатта болғанымен, қазір мүлде қолданыста жоқ, пассивтенген тіл бірліктері. Дегенмен, шығарма тілін кез келген түркі тілдерімен салыстырсақ, олардың арасындағы белгілі бір дәрежедегі ұқсастықтар мен айырмашылықтарды аңғарамыз. Мұның өзі көне тіл мен жаңа тілдің арасындағы сабақтастықты білу үшін ғылыми маңызы зор. жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|