«назым»
сөзі ақындар өмір сүрген тұста (ХІХ
ғасырдың соңғы кезі мен ХХ ғасырдың бас кезінде) жиі жұмсалатын болған.
Мысалы, Ерімбеттің «Алашта белгілі бір досың болса» деген тағылымдық-
философиялық өлеңінде:
Алашта белгілі бір досың болса,
Ішіңде сыр қалмайды оған ашпас.
Дариға-ай,
назымға
бір қандырар ем,
Арабқа парсыменен болсам жолдас!
[Е.К] – деп жырланса, Нұртуғанның
«Бірінші
назымында»
:
Тыңда Алаш сөзімді,
Сөз қылайын өзімді
[Н.К.ІІт] – деп бастайды да он жеті
назым
жазып
шығады. Он жеті
назымның
әрқайсысы әр түрлі тақырыпта жырланған.
Келтірілген мысалдардағы «назым» сөзінің түбірі
«наз»
екені белгілі.
Сондықтан
«наз»
түбіртектен тарайтын бірнеше мағыналық аталымдарға
тоқтасақ:
7 сурет – «Наз» сөзінің мағыналары
Кестеде берілген «назым» атауының
І
-ші мағынасы ақындар
шығармаларында қолданылған.
«Назым (ар)
− өлең, жыр, поэзия»
[141, 19 б.]
деген ұғымды білдіреді. Сонымен қатар Ерімбет ақын шығармаларында
назым
айтушыны
назымшы
деп атаған тұстары кездеседі. Мысалы,
Атымды айтқанменен кім біледі,
Назымшы
һәм жазушы бин Көлдейбек!
[Е.К].
Қазақ тілінің сөздігінде: «
Назымшы –
назым өлеңдерін айтушы,
орындаушы адам»
[68, 475 б.] – деп түсіндіріледі. Яғни
«назымның»
қазіргі
тілдегі синонимдік қатарына −
әнді
келтірсек,
назым – ән, назымшы − әнші
сөздері бірі – пассив, бірі – актив қабатта синонимдік қатар түзетін мағыналас
сөздер. Ал,
Достарыңызбен бөлісу: |
