Өтемісова гүлмира Жеткергенқызы КӨнерген аталымдар
автор мен репициенттің
жүктеу/скачать 2,71 Mb. Pdf көрінісі
|
жыр әдеби тил
| автор
мен репициенттің қарым-қатынасы негізінен тікелей (ақын мен тыңдаушы бетпе-бет отырады) жүзеге асады. Кейде автор жыр, толғауды нақты біреуге арнайды, ондай жағдайда автор өзінің тыңдаушысымен ғана емес, кейіпкерімен (субьект-обьект) де бетпе-бет келеді. Осындай мәтіндердің мазмұны арнау табиғатына (мазмұнына, мақсатына) да байланысты әртүрлі болып келеді. Мәселен, Ерімбеттің «Атымтай Жомарт» дастанынының мазмұнында адресант пен адресаттың бір-біріне көзқарасы, яғни бағалауыштық факторы ерекше көзге түседі. Мәтін коммуникациясының сәтті аяқталуы адресанттың ақпараты адресатқа толық түсінікті болып жетуімен өлшенеді десек, ол үшін адресант (автор) адресатқа (тыңдаушы-обьект) 27 неғұрлым танымдық тұрғыдан жақын мәселелерді жыр мазмұнына өзек етеді. Атымтай жомарт – Ерімбет автор үшін әрі жақтаушы, әрі кейіпкер, әрі тыңдаушы-қабылдаушы. Атымтай сақи – жомарт адам, сондықтан Ерімбет оның жанына дөп тиетін ең төте, ең әсерлі факт ретінде оның жомарттығына қатысты тарихи-танымдық деталдарды алып, сол арқылы жақтас-кейіпкерінің артықшылық қасиеттерін ашып айтуды көздейді: Айтайын Атымтайдан бір хикаят, Бұл сөзге құлағың сал, көп жамағат! Бұрынғы сахилардан сөз қозғайын, Жазбасқа тұра алмадым, қылып тағат. Жараңдар, шамаң келсе, сақилық қыл, Сақидың жүрген жолы болар абад! Көркейер барша сақи сақиды айтсам, Сараңды мерекеде қатты ұялтсам. Байлар көп ішпей-жемей мал жинаған, Соларды дұрыс болар көзіне айтсам! « Сақидың сараңдардан парқын аш!» деп, Көп халық шыдатпайды тұрсам-жатсам. Ерімбет автордың мәтін түзіліміне жомарттық бейнесіндегі адресантқа да адресатқа да ортақ «сақи» туралы аялық білім негіз болған. Яғни сақи – «шын мәніндегі нағыз жомарт, мырза, қолы ашық адам» немесе «ақ көңіл, ақ пейіл, қайырымды адам». Қабылданған, қалыптасқан ұғым бойынша жүктеу/скачать 2,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|