Оқулық Алматы, 2014 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Оқулық»
Ығыстыру үдерісімен қабатты қамту тиiмдiлiгін бағалау
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 12.6 Ығыстыру үдерісімен қабатты қамту тиiмдiлiгін бағалау
Игерудің ең маңызды сипаттамаларының бiрi – белсендi өндіру. Е А қысқа қамту коэфиценті аталатын, кеніш көлемінің бөлігі болып табылатын қабат қамту коэффициенті. Бiрнеше өте жақсы анықтама қамту коэффициенті кеніштің ортақ көлемінің бөлігі болатын, шоғырдан мұнай қалдығына дейін алынғанына байланысты берілген. Е А -ның қамтуын коэффициент кез келген жағдайда тұрақты шама болып табылмағанын атап өту керек: ол уақыт өткенде өзгере алады және ұңғылардың орналасу жүйесiнен едәуiр дәрежеде тәуелдi болады. Оның мәнi пайдалану басталғанға дейінгі ұңғылардың орналасу жүйесiнiң сапасын қамтып көрсетедi. Е А = C · L d f –D , (12.1) мұнда, d f – фрактал өлшемi; D =1, 2, 3 сұйықтар және үш өлшемдi ағым үшiн; С – тұрақты, ұңғылардың орналасуына, қабат қасиетi және флюидтердің сіңіру қасиетіне байланысты. Сандық тәжiрибелер фрактал өлшемiнiң d f келесi мәндерiн көрсетеді: сызықты сулану: d f = 1.11 ± 0.05; аудан бойынша сулану: d f = 1.70 ± 0.05; бағытталған беснүктелі жүйе: d f = 1.61 ± 0.05. Сызықты және аудан бойынша суланудың жағдайлары үшiн (12.1) теңдеуді төмендегiше есептеп көрсетілу мүмкiн: Е А, Lin ∞ C · L 0.1 ; (12.2) Е А, Areal ∞ C · L -0.5 . (12.3) (12.2) теңдеуде түзусызықты біртекті мұнайды сумен ығыстыру қамту тиімділігі ұңғыма аралық қашықтығының үлкеюiмен жоғарылайды (керндегi мұнайды сумен ығыстыру үлгiнiң ұзындығы). (12.3) теңдеуде Е А коэффицентінің мәні ұңғылардың арақашықтығының үлкеюмен азаяды. E R мұнайбергіштік коэффициентi E A қамтуын коэффициентімен E D ығыстыруын коэффициентінің көбейтіндісіне тең. E R = E A · E D , (12.4) Басқа жағынан, L -дың үлкен мәндерi ( S -тың параметрiнiң биiгiрек мәндерi, яғни) ұңғыдан алынатын үлкен қорды білдіреді. Бұл талдаудан ұңғылардын үлкен арақашықтығында қабаттан алынған мұнай мөлшері салыстырмалы түрде жеке ұңғымалардан өндіргенге қарағанда аз болады. Басқа жағдайда 306 ұңғымақтардың өте тығыз торы кезінде, мұнайбергіштік өте жоғары болуы мүмкін, бірақ әр ұңғымадан өндіру бірінші жағдайға қарағанда, көп мөлшерде төмен болуы мүмкін. Бұл ұңғымаларды орналастыруының белгілі жүйесінде кен орынды игерудің ең жақсы көрсеткiштерiн қамтамасыз ететiн L ұңғыма аралық арақашықтықтың ұтымды мәнi болатынын бiлдiредi. Бұл мәннің нақты анықтамасы күрделі және сандық модельдеу мен оптималдаудың пәні болып табылады. Алайда ұңғымаларды орналастырудың тиімділігін бағалау үшін келесі қарапайым әдісті қолдануға болады. Өндірудің статистикалық талдануына сәйкес, мұнай бергіштіктің ұңғымалар арақашықтығына L бағыныштылығы келесі түрде жазылуы мүмкін: E R = E D · e -bL 2 , (12.5) мұнда b – қабат/сұйық қасиетіне және таңдалған ұңғымаларды орналастыру жүйесіне байланысты коэффициент. Меншікті өндірілетін қорды S k ұңғымалар арақашықтығына L және мұнай бергіштікке E R байланысты функция ретінде көрсетсек: S k ≈ aE R L 2 (12.6) a параметрі өз кезегінде келесі түрде бағалануы мүмкін: a ≈ h ∅ S oi (12.7) Теңдеудің оң жағында қабаттың пайдалы мұнайқанығу қуаттылығының, оның кеуектілігінің және қабат бөлігінің бастапқы мұнай қанығушылығының (ол үшін бағалау жүргізіледі) орташа мәндері келтірілген. Мұнайбергіштік коэффициентін ұңғыманың меншікті игерілу қорын (12.5) және (12.6) қатынастарына сәйкес L -дің ортақ мәніне байланысты, S k -ның E R -ге байланысты графигін тұрғызуға болады, ол жердегі қос параметрдің де үлкен мәндері өндірудің жоғары көрсеткіштерімен сәйкес келеді. Атап өтетін жағдай, екі параметр де оптимальдаудың критериі ретінде қолданылуы мүмкін: мұнайбергіштіктің мұнай бағасына көбейтіндісі толық кірісті береді, ал S k көлемінің мұнай бағасына көбейтіндісінің, капитал салы- мы мен пайдалану шығындарына қатынасы, кіріс пен инвестиция қатынасын көрсетеді. Қорытындылай келе, Норвегия континенталды қайраңының кен орындарының ұңғымааралық қашықтықтарының және меншікті игерілу қорларының орташа мәндерін бағалаймыз. Норвегиялық мұнай директорының мәліметтерінен, 2000 жылға дейін норвег континенталды қайраңындағы игерілетін мұнай қорларының 44%-ға жуығы алынды. Осы кен орындардағы ұңғымалар үшін орташа арақашықтықты шамамен, 600 м деп анықтап және 307 керндердегі мұнайдың сумен ығысу коэффициенті 0.65 болатынын есепке ала отырып, (12.5) теңдеудегі E R және b параметрінің келесі мәндерін алу қиын емес: E R = 0.65 ·exp(-1.08·1o -6 L 2 ) (12.8) Ұңғыма үшін меншікті өндірілетін қордың S k бағамы мынадай болады: S k = 3.2 ·1o 6 L 2 (12.9) 12.1-кесте. E R және S k қатынастары L , м E R S K , 10 6 м 3 /ұңғ. 100 200 400 600 800 900 1000 1100 0.64 0.62 0.55 0.44 0.33 0.27 0.22 0.18 0.02 0.08 0.28 0.51 0.67 0.7 0.71 0.68 Әртүрлі ұңғыма аралық қашықтықтар үшін қос параметрдің нәтижелері 12.1-кестеде және 12.8-суретте келтірілген. 12.8-сурет. Меншікті мұнай қорының мұнай бергіштік коэффициентіне тәуелділігі |