37
ПРОЕКТ
3. Енді шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс үдеуінің қалай бағыт-
талатынын көрсетейік. Көрнекілік үшін ортадағы екі суретті (
ә
және
б
суреттерді) шеңбер бойындағы орындарына жайғастырып, жаңа көрініске
көңіл аударайық (сурет 1.23,
в
). Векторлық
∆ =
at
теңдеуіне сәйкес
∆
векторы қалай бағытталса, бас нүктесі шеңбер бойындағы
В
нүктесінде
орналасқан
a
векторының да солай бағытталатыны белгілі. Ендеше,
суреттен көрініп тұрғандай, бұл вектор центр жаққа қарай бағытталып,
жылдамдық векторына перпендикуляр (нормаль) орналасады. Сондық-
тан модулі
а
=
ϑ
2
/
R
формуласымен анықталатын үдеуді
нормаль
немесе
центрге тартқыш үдеу
деп атайды.
4. Шеңбер бойындағы бірқалыпты қозғалыс кезінде әр айналым жа-
сауға бірдей уақыт жұмсайды. Осы тұрақты уақытты период деп атауға
келісілген.
Период
деп шеңберді толық бір айналуға кеткен уақытты айтады.
Периодты
Т
әрпімен белгілейді. Период бірлігіне ХБЖ-да
бір секунд
(1 с) алынады. Егер
t
уақыт ішінде дене
n
айналым жасаса, онда период
мына формула бойынша анықталады:
T
=
t
n
.
(1.16)
Жиілік
деп уақыт бірлігінде жасалған толық айналымдар санын
айтады.
Жиілікті
гректің
ν
(
ню
) әрпімен белгілейді:
ν
=
n
t
.
(1.17)
Жиілік периодқа кері шама болып табылады. Расында да:
ν
=
n
t
n
nT
T
=
=
1
.
(1.18)
Механикалық қозғалыстардың айналым
жиілігінің бірлігіне ХБЖ-
да
бір бөлінген секунд
1
c
=
−
c
1
алынады.
Достарыңызбен бөлісу: 
