Қисықсызықты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады? 2

38
ПРОЕКТ
4. Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыстың үдеуінің модулі қалай анық-
талады және қандай формуламен өрнектеледі?
5. Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыстың үдеуін не себепті нормаль 
немесе центрге тартқыш үдеу деп атайды?
6. Период және жиілік дегеніміз қандай шамалар? Олар бір-бірімен қан-
дай формулалар арқылы байланысады?
7. Төмендегі мысалдарда келтірілген есептердің шығару жолдарын түсін-
діріңдер.
Есеп шығару мысалдары
1-есеп.
Жер центрінен Ай центріне дейінгі қашықтық шамамен
384 000 км. Жерді айнала қозғалатын Айдың центрге тартқыш үдеуін 
есептеп шығару керек.
Берілгені
R
= 3,8 · 10
8
м
а
– ?
Есеп мазмұнын талдау
Айдың қозғалыс траекториясын жуықтап шеңбер 
деп, ал шеңбердің радиусын Жер мен Айдың центрле-
ріне дейінгі қашықтыққа тең деп аламыз. Сонда шең-
бердің центріне бағытталған центрге тартқыш үдеу 
мына формула бойынша анықталады: 
а
= 
v
2
/
R
, мұндағы 
v
– Айдың 
қозғалыс жылдамдығы.
Айдың Жерді толық бір айналу периоды 
T
= 27,5 тәул. = 2,36 · 10
6
c.
Ал оның толық бір айналғандағы жүрген жолы радиусы 
R 
шеңбердің 
ұзындығына тең: 
s
= 2
π
R
.
Cондықтан Айдың қозғалыс жылдамдығы мына өрнекпен анықталады:
v
s
T
R
T
=
=
2
π
.
Енді жылдамдықтың осы мәнін центрге тартқыш үдеудің формула-
сына апарып қоямыз да, центрге тартқыш үдеуді анықтаймыз:
a
v
R
R
T
=
=
2
2
2
4
π
.
.
Шешуі:
а
a
v
R
R
T
=
=
2
2
2
4
π
.
a
=
(
)
(
)
=
−
4 3 14
3 84 10
2 36 10
0 0024
24 10
2
8
6
2
4
· ,
· ,
·
,
·
,
·
.
ì
c
ì
c
ì
c
2
2
C 
Жауабы: а
= 
a
=
(
)
(
)
=
−
4 3 14
3 84 10
2 36 10
0 0024
24 10
2
8
6
2
4
· ,
· ,
·
,
·
,
·
.
ì
c
ì
c
ì
c
2
2
C 
2-есеп.
Жер бетінен 600 км қашықтықта оны айнала 8 км/с
жылдамдықпен қозғалып жүрген Жердің жасанды серігінің (ЖЖС) 
центрге тартқыш үдеуін есептеп табу керек.

39
ПРОЕКТ

жүктеу/скачать 5,74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: