Часть речи.
Данный метод способствует не только развитию речи, но и позволяет увидеть
предмет, явление, понятие совершенно с другой, новой стороны.
Работа по развитию не ограничивается несколькими уроками. Это должна быть
систематическая, целенаправленная работа. Важно проводить данную работу не только
на уроках русского языка и литературы, но и на уроках математики, трудового
обучения, познания мира и других. Выбор методов развития речи зависит от желания
учителя, от подготовленности класса, от тем, которые изучаются на конкретных
уроках. Заметим, что работа над развитием речи с помощью интерактивных методов
вызывает особый интерес младших школьников, так как позволяет проявить свои
творческие способности, а интерактивные методы более неформальные, нежели
традиционные методы. Многие учащиеся, почувствовав то, что их речь более
грамотная, становятся более свободными в разных ситуациях общения.
28
Литература:
1.
Русский язык: Учебная программа для 2-4 классов уровня начального образования (с русским
языком обучения). – Астана: НАО им. И.Алтынсарина, 2013. – 21 с.
2.
Общая психология / под ред. Е.И. Рогова. – М.: ИКЦ «МарТ»; Роснов-на-Дону: Издательский
центр «МарТ», 2008. – 560 с.
3.
Ладыженская Т.А. Устная речь как средство и предмет обучения. - М.: Флинта, 1998. - 273 с.
4.
Налимова Т.А. Как научить младших школьников создавать устные высказывания на учебные
темы // Начальная школа. – 2015. - №1.
5.
Катасонов А.М., Клемешова А.А. Дискуссия как эффективный интерактивный метод познания
Социальная сеть работников образования http://nsportal.ru/
6.
Кашлев С.С. Интерактивные методы обучения. – Минск: ТетраСистемс, 2013. – 224 с.
УДК 691.33
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯ ӘДІС – ТӘСІЛДЕРІН ТИІМДІ ҚОЛДАНА ОТЫРЫП,
ОҚУШЫЛАРДЫҢ МОТИВАЦИЯСЫН ТУДЫРУ,
ДАМЫТУ ЖОЛДАРЫ
Байғазина Б.А, Жумагалиева А.Т.
(«Парасат» мектеп-лицейі)
«Балаға күштеп білім беруден гөрі, баланың білімге деген құштарлығын
ояту –ең маңызды мақсат»
К.Д. Ушинский
Жеке тұлғаның мотивациялық жүйесі сол адамның ішкі жан-дүниесі мен сыртқы
мінез-құлқын көрсететін, оның қоғамдағы орны мен мәдени-рухани деңгейін
анықтайтын аса маңызды факторлардың бірі екені даусыз. Мотивация адамзат
әрекетіндегі негізгі қозғалтқыш күш болып табылады, яғни белгілі бір мақсаттарға
жету үшін ынталандыру үдерісі. Мотивация оқушылардың оқу нәтижелілігін анықтап,
олардың психологиялық жас ерекшеліктеріне байланысты сипатталады. Нақты
сыныпта, нақты оқушыда оқу мотивациясын дамыту үшін, ең алдымен оқушының
жасына сай мотивацияны дамытудың міндеттерін анықтау керек.
Бастауыш сынып оқушылардың мотивтері қажеттіліктің нақты бейнеленуі ретінде
көрінеді. Мысалы, оқуға деген қажеттілікті қанағаттандыру, әке-шешені қуанту,
мұғалімнің мадақтауын есту немесе пәнге қызығушылық түрткі болуы мүмкін .
Бастауыш сынып оқушыларының білімді меңгерудегі мотивтері әр түрлі болуы
мүмкін. Әр баланың табиғаты әртүрлі, бірінің есте сақтау қабілеті зор болса,
екіншісінің ойлау, ал үшіншісінің елестету қабілеті дамыған. Соның нәтижесінде
барлық бала ойлауға, ізденуге, қорытындылауға мүмкіндік алып, өз деңгейінде
нәтижелерге жетеді. Осыған байланысты оқушылар білімді бірдей меңгермейді және
сабақтағы белсенділіктері әр түрлі болады. Сондықтан баланың білім алуға деген
құштарлығын ояту үшін қазіргі заманда мұғалім көп ізденіп, сабақтың тиімді өтуіне
жұмыс жасауы қажет. Білім сапасы оқушының білімге деген құштарлығымен,
қызығушылығына тікелей байланысты.
Қазіргі таңда Қазақстан мектептеріндегі ең бір өзекті мәселелерінің бірі-
оқушылардың білім алуға деген құштарлығының төмендігі немесе оқуға деген
мотивацияның жоқтығы. Оқушылардың оқуға деген мотивациясының жоқтығы
29
көптеген себептермен түсіндіріледі. Соның ішінде : білім алуға деген жалқаулық, іш
пыстырарлық мектептегі өмір, әлеуметтік–тұрмыстық жағдайы, ата-аналарымен және
сыныптастар арасындағы түсінбеушілік т.б. Кейбір оқушылар мектепте білім алуды
өздері үшін емес ата-анасының нұсқауымен немесе өмірінің міндетті бір бөлігі ретінде
қарайды.
Бастауыш сыныпта оқушылар бір-бірімен бәсекелесіп ата-аналарының,
мұғалімдерінің көзінше үздік болуға тырысса,орта буынға келгенде олардың оқуға
деген ынтасы кеміп, мектепке тек ата-аналарының, мұғалімдердің ескертпелерінен
қаймыққаннан және достарымен болу үшін келетін тәрізді. Тек жоғарғы буынға
келгенде болашақта мектеп бітіріп арнайы орта немесе жоғарғы оқуға түсу керек екенін
ұғынып оқуға бет бұрып талпынады. Алда ҰБТ –дан жақсы балл алу мақсаты тұрады
және қазіргі инетернет, әлеуметтік желілер, компьютерлік ойындар тағы басқа да
жағдайлар оқушының сабаққа деген ынтасын өздеріне аударып жатқаны белігілі.
Осындай кезде оқушыға білімнің керек екенін және маңызы зор екенін жеткізу өте
қиын. Ата-аналар балаларының оқуға деген ынтасының жоқтығына қиналу үстінде, әр
ұстаздың басына «оқушыларды білім алуға деген қызығушылығын қалай арттыруға,
ынталандыруға болады?» - деген сұрақ туады. Бұл мәселенің шешімін оңай табады деп
айтуға келмес. Оқушылардың оқуға деген ынтасын,қызығушылығын арттыру үшін бала
психологиясын, баланың қоршаған ортасын жақсы білу керек деп ойлаймын.Сонымен
бізді мазалап отырған сұрақтардың бірі оқушылардың оқуға деген мотивациясының
артыуына не істеуге болады? Қарапайым мұғалім білім беру саласындағы көтеріліп
жатқан осы өзекті мәселені өзгерту үшін не істей алады? Алдымен оқушыны оқуға
талпындыру үшін білім алуына қолайлы жағдай жасау. Оқушылардың оқуға деген
мотивациясының жоғарлауына сыныптағы көңіл-күйдің жақсы болуы көп әсер ететіні
айтпасада түсінікті. Біз әр балаға сабақ беру барысында жеке тұлға ретінде қарап оның
ойын, пікірін ескеріп сабақ өткізсек оқушы да өзінің білім алуға деген көзқарасын
өзгертері сөзсіз. Мұғалім алдын ала сабақтағы өзінің рөлін нақты белгілеп алу керек.
Ол дегеніміз оқушыларды өз білімінің шекарасын аңықтауға үйрету, оқушылармен
сабақтағы өзекті сұрақтар көтеріп сол сұрақтардың шешу жолдарын талқылау,
оқушыларға өзін-өзі бағалауды және бақылауды сеніп тапсыру. Осындай жолмен білім
беру арқылы оқушы өзін жеке тұлға ретінде сезініп алдына мақсат қойып білім алуға
және өзекті сұрақтарды шешуге өзінше талпынады , ұжымдық жұмыс істеуге үйренеді.
Өзгенің пікірін тыңдап және өзінің пікірінің маңызды екенін түсінеді. Осындай
жағдайлар оқушының оқуға деген мотивациясының жоғарлауына себеп болады деп
сенеміз.
-
Оқушыларының отырған орынын өзгерткенінің өзі оларға қызықты болып
көрінді. Бұрын қолданбаған ынтымақтастық ортаны қалыптастыруға арналған
ойындар,тренингтер оқушыларды болатын сабаққа құлшыныспен кірісуге итермелейтін
бір себеп екенін түсініп, әр сабақта қолдануға тырыстық.
-
Әр балаға жеке тұлға ретінде қарап, баламен әңгімелессең, ол да бір оқушының
пәнге деген қызығушылығын арттыратын тәсіл болады. Бағдарламаға сай, сабақ
барысында «Сабақ беру мен оқытудағы жаңа тәсілдер»-ді қолдануда «диалогтік оқыту»
тәсілін басшылыққа алдық. Оқушылар диалог әдісін қолдана отырып, мысалы:
талқылау, білімді бірлесіп құру, түсіну мен дағдыларды қалыптастыру арқылы білім
алады. Әрбір сабақта оқушыларға сұрақтар қою арқылы, тақырып бойынша өз ойларын
айтуға мүмкіндік бердік. Өзара талқылау арқылы, түрлі ойлардың болатындығын, бір -
бірінің түсінуіне көмектесетінін көрсетті. Сұхбаттасу арқылы өз ойларын дәлелдеуге
тырысты. Оқушылардың қандай деңгейде екенін түсінуге көмектеседі Диалогтік
тәсілдіңоқушылардың ашылуына, ойын жеткізуіне, сөздік қорыныңмолаюына
көмектесетінін түсіндік. Өткізгенсабақтарымызда сынып оқушыларының өзара білімін
30
дамыту мақсатында бірлескен сұхбатынан:оқушылар бірін–бірі оқытады, пікірлеседі,ой
бөліседі, әңгімелеседі. Бұның бәрі де диалогтық оқыту әдістері негізінде жүзеге асып
отырады. Оқушылардың тілдік қорының молайуы, білім деңгейін көрсете алуы,
білімінің әділ бағалануы оқушылардың мотивациясын дамытуға оң әсерін тигізетініне
сеніміміз мол. Сабақта қолданған әр жаңа иновациялық әдіс-тәсіл сабақ беру барысына
тың жаңалық әкеліп, оқушылар бойына қызығушылық пен құлшыныстың әкелетіні рас.
Оқушыны білім алуда өз алдына мақсат қойып сол мақсатқа жету үшін не істеу керек
екенін, қандай жолдары бар екенін түсіндіру керек. Оқушыларға дайын күйдегі білімді
бермей керісінше, олар оқу барысында бақылаулар, қарапайым зерттеулер арқылы
нәтижеге келулері керек. Өтіліп жатқан тақырыптағы заңдылықтарды, байланыстарды
сезінуге, қорытындылауға үйрету. Мұғалім осы күрделі жұмысқа басшылық жасап қана
отырады.
Сонымен ортақ пікірге келсек, шығармашылық- ол таң қалу және танымдық
қабілет, белгісіз жағдайда шешім таба алу іскерлігі, жаңалық аша білу және өзі ашқан
тәжірибені ұғына білу қабілеті. Сабақта қолданылған стратегиялар оқушыларымызға
өздерінің, бір- бірінің ой-пікірлеріне сын көзімен қарай отырып, жаңа, тың идеялар
туындауына жол ашты.Сонымен бірге ерекше белсенділік пен шығармашылық
шабыттың шарықтауы нәтижесінде олар еркіндік әлемінде еркін шарлағандай болды.
Ал, қазіргі қоғамда ақыл-ойы кемел, шығармашылық жағынан қабілетті, іскер
және білімді адам керектігі - әр ұстаздан талап етіледі.Оқу әрекетінде оқушыларға
неғұрлым көбірек бостандық пен өз бетімен әрекеттенуге жол берілсе,соғұрлым оған
оқушылардың қызығушылығы арта түседі. Белгілі бір әрекеттің нәтижелігіне
қызығушылықтың тәуелділігі де өзгереді: бастауыш сынып оқушысы әдетте өзі сәтті
жүзеге асыра алатын, оңай әрекетке қызығады, кейін олардың қызығушылығы
қиындықтарды жеңуге де бағытталады. Бастауыш сынып оқушылардың негізгі
қызығушылығы оның өмірінің мазмұнымен, үйдегі, мектептегі әрекетімен анықталады.
Сабақтағы топтық жұмыс кейде назардан сырт қалып қоятын оқушыларды ұжымдық
жұмысқа кірістіріп, өздерінің сол топтың бір белді мүшесі бола алатынын көрсетті.
Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығы мен ынтасын арттыратын басты
факторларының бірі, өз жұмыстары мен сыныптастарының жұмыстарын өздері
бағалауы деп айтсақ артық болмас едік. Ал, қазіргі қоғамда ақыл-ойы кемел,
шығармашылық жағынан қабілетті, іскер және білімді адам керектігі - әр ұстаздан
талап етіледі.
Қорытынды: өзіміздің іс-тәжірбиемізді қорыта келіп, мынадай түйін түюге
болады.
1.
Осы шығармашылық тапсырмаларды пәндерге бейімдеп қолданудан,
оқушылардың пәнге қызығушылығы, оқуға деген ынтасы артады.
2.
Оқушылардың білім сапасы көтеріледі.
3.
Оқушылардың логикалық ойлауы, шығармашылық іс- әрекетке қабілеті артады.
4.
Әр мұғалім болашақ үшін қызмет істейді. Ол әр оқушыны жеке тұлға ретінде
көріп, оның өміріндегі өз орнын табуына, бағыт береді.
5.
Мұғалімдер үшін оқу нәтижелері: Сынып ұжымының ұйымшылдығы
сыныптағы жайлы ахуал мен ұйымшылдық сезімінің негізі болып саналады деген
қорытындыға келу. Сынып және мектеп ұжымдарындағы жұмыс атмосферасын
сүйемелдеу үшiн тұлғааралық қатынастардың, мотивация, яғни ішкі және сыртқы
уәждің маңыздылығын бiлу. Ол үшін жалықпай жаңа инновациялық технологияларды
өз жұмысымызда пайдаланып, сонымен қатар оқушыларды мадақтап, ынталандырып
отырған орынды. «Сабақ беру – үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан
жаңаны табатын өнер» деп Ж.Аймауытов айтқандай білім беру жүйесіндегі бүгінгі
өмірдің талабы сабақ өткізудің жаңа әдістері мен ақпараттандырылған оқыту
31
технологияларын пайдалану. Бұл мақсатқа жетудің бірден - бір жолы оқытудың тиімді
жолдары мен түрлерін іздестіру. Сондықтан да оқытудың жаңа түрлерін күнделікті
сабақта қолданып, жоғары нәтижеге жету – мұғалімнің міндеті. Сабақтың әрбір
бөлімінде оқушы баяндау, сұрақ-жауап беру, топтық жұмыстар арқылы сабақтың
жоспарлық құрылымының нақтылы жетістігіне қол жеткізеді. Осы әдіс-тәсілдерді
үзбей қолданып, оқыту процесінің барлық формасына (практикалық сабақтар,
оқушылардың өзіндік жұмыстары, факультативтік сабақтарда) қолдану керек деп
тұжырымдаймыз. Себебі, оқыту іс-әрекетінің негізгі міндеті танымдық іс-әрекетті
дамыту,ойлауды дамыту болып табылатындығы әрбір педагог үшін кәсіби парыз.
Жаңаша ізденіс, жаңаша көзқарас жалғасын тауып, ел ертеңі келешек ұрпақтың
білім алудағы жетістікке жету жолында нәтижелі еңбек ететінімізге сенімдіміз.
Әдебиет:
1.
Бастауыш сынып әдістемесі №3,4, 2014 ж.
2.
Тәрбие сағаты.№5 2014 ж.
3.
Бастауыш сыныпта оқыту мен тәрбие ісі. №1,2015.
4.
Бастауыш сыныпқа арналған әдістемелік кітаптар.
УДК 378
ОБУЧЕНИЕ МЛАДШИХ ШКОЛЬНИКОВ
НА СОДЕРЖАТЕЛЬНО-ОЦЕНОЧНОЙ ОСНОВЕ
КАК ГУМАНИЗАЦИЯ ПРОЦЕССА ОБУЧЕНИЯ
Бекпаева Л.В.
(КГУ «Школа-лицей «Дарын»)
Сегодня очень много говорится об индивидуализации учебного процесса,
повышении учебной мотивации и учебной самостоятельности учащихся. Наиболее
соответствующим требованиям современного общества механизмом, который
учитывает индивидуальные способности учащихся и их возрастные особенности
является формативное оценивание, которое можно еще назвать оцениванием для
обучения.
Формативное оценивание – это процесс поиска и интерпретации данных,
используемый учениками и их учителями для определения этапа, на котором находятся
обучаемые в процессе своего обучения, направления, в котором следует развиваться, и
установления, как лучше достигнуть необходимого уровня [1, с. 163]
За годы практики я научилась оценивать работу учеников суммативно, но всегда
возникали сомнения в объективности поставленной оценки, т.к. пятибалльная система
не позволяет учесть все нюансы, избежать формализма при оценивании. Изучив
теоретические аспекты «ОдО», я пришла к выводу, что такой подход не только решает
проблему формализма, но и даёт толчок для развития ученика в будущем. Для меня
стали открытием слова Александера, что «оценивание в классе не является лишь
техническим приемом». В оценивание входят «понятия о развитии, обучении и
мотивации ученика, а также ценности, касающиеся таких категорий, как самооценка,
32
способности и усилия». [1, с. 161] А ведь оценка до сих пор являлась карательно-
поощрительным инструментом учителя. Преподаватель оценивал эффективность
учебно-познавательной деятельности учащихся по количеству правильных ответов,
результатов тестов и контрольных работ — единственному источнику информации об
уровне знаний и умений учащихся. Я интуитивно чувствовала, что так не должно быть.
Меняются реалии времени и мы должны что-то менять в системе образовании, но что и
как? В этом мне как раз поможет «концепция «Оценивание для обучения», которая
получила свою известность в 1999 году и была представлена в брошюре, автором
которой выступила Группа Реформы Оценивания». [1, с. 161]. Почему эта концепция
так важна для совершенствования процессов преподавания и обучения? Потому что
«понимание того, что оценивание является неотъемлемой частью преподавания и
обучения, требует принципиального изменения нашего сознания», это и предполагает
«ОдО». [1, с. 162]. П.Блэк и Д.Уильям отметили, что улучшение обучения зависит от
пяти ключевых условий:
-
эффективной обратной связи от учителя к ученикам;
-
активного включения учеников в процесс собственного учения;
-
учета в преподавании результатов, полученных при оценивании;
-
понимание того, как от оценивания зависит мотивация и самооценка учеников;
-
способности учеников к самооцениванию.
Формативное оценивание требует каждодневного кропотливого труда,
определенного опыта. А опыт приходит с годами. После прохождения курсов, я
нахожусь в постоянном поиске, изучаю литературу. Стараюсь вводить новые стратегии
по мере их освоения. В глазах детей я вижу искорку желания учиться, интерес к уроку,
позитивное отношение друг к другу. Использование методов формативного оценивания
помогает моим учащимся вырабатывать навыки самостоятельной работы, работы в
группе. Поэтому, составляя ССП, я в каждый урок включаю формативное оценивание
после одного из этапов урока или по окончании всего урока. Цель для себя я
определила такую: учащиеся должны оценить свою работу на уроке и работу
одноклассников по заданным критериям. При планировании учитываю возрастные
особенности детей, выбираю наиболее доступные приёмы оценивания, самые простые
критерии для оценивания мы составляем совместно. Помимо этого, чтобы привлечь
учеников к образовательному процессу, после организационных моментов мы с детьми
часто разгадываем зашифрованные записи (в силу возрастных особенностей), тем
самым определяем тему урока и ставим перед собой цель – определяем критерии
успеха. Понимание и озвучивание цели урока учеником означает вступление в действие
компонента формативного оценивания, который П. Блек и Д. Уильям обозначили как
«Активное участие учащихся в процессе собственного учения» [1, с. 165]. Безусловно,
что в моём ССП, цель ставится с позиции ученика, как ожидаемый результат. Наиболее
эффективным средством для постановки конкретных познавательных целей обучения,
различного уровня является таксономия Б. Блума. Важно отметить, что цель мы ставим
одну, так как учащиеся начального звена не должны сталкиваться с несколькими
целями одновременно, поскольку это может их отвлечь от основного результата.
Например, уметь выделять грамматическую основу предложения, или составлять два
вида словосочетаний. Формулируем цель четко и краткими фразами, понятными для
учащихся. Важным фактом для меня в постановке цели урока самими детьми является
то, что это мотивирует ученика к приобретению новых знаний, навыков, формирует
критическое отношение ученика к самому себе (ученик сам оценил свое знание и
определил возможности их совершенствования). В своих уроках я использую технику
формативного оценивания «Сигналы рукой» для определения промежуточного уровня
освоения материала урока и принятия решения о продолжении изучения темы.
33
Уточняю : «Что именно вам непонятно?», «Что бы вы хотели уточнить?», «Что именно
вы поняли?». Эта техника очень понравилась моим детям. А мне, как учителю, она
помогает осознавать, как идёт процесс обучения и служит обратной связью. К моему
великому сожалению я, как учитель, осуществляла обратную связь только в устной
форме. Ранее, интуитивно, я делала пометки в тетрадях учеников, но как теперь
понимаю не всегда верно: «Молодец!», «Умница!», «Не то задание», «Пиши
аккуратно». В записях не хватало рекомендаций для дальнейшего действия. Вместо
исправлений ошибок мне необходимо использовать письменные рекомендации. Так как
«рекомендация указывает ученику на наличие ошибки, но не исправляет ее. Следует
дать информацию: об ошибке, о её расположение, о типе ошибки и что необходимо
сделать для исправления ошибки». [2, с. 23].
«Создание эффективной обратной связи является основой обучения школьников в
начальных классах. Обратная связь должна проходить в атмосфере взаимоуважения и
доброжелательности, представлять время для того, чтобы учащиеся исправили ошибки
или сменили направление мышления и деятельности. Обратная связь помогает учителю
и учащимся увидеть собственные пробелы и исправить их на ранних этапах процесса
обучения, таким образом, обеспечивается продвижение вперед». [2, с. 30].
Без атмосферы взаимоуважения и доброжелательности невозможно создать
коллаборативную среду. Только в коллаборативном классе возможна эффективная
обратная связь. Без учёта возрастных особенностей младших школьников их не
смотивируешь на дальнейшую деятельность. Поэтому на начальных этапах уроках в
практической работе я, опираясь на их любознательность «сталкиваю» учеников с их
индивидуальными затруднениями. Выясняю, что они знают, чего не знают и не умеют,
а затем подводила к осознанию того, чему надо научиться. Например, в 3 классе на
уроке русского языка по теме «Виды словосочетаний» на минутке чистописания
учащиеся записали два выражения: красное солнце, покраснел от стыда.
-
Чем являются эти выражения? (Словосочетаниями)
-
Найдите главные слова в этих словосочетаниях.
-
Какой частью речи выражены главные слова в этих словосочетаниях?
(Именем существительным и глаголом)
-
Это одна и та же часть речи? (Нет)
-
Если главные слова в словосочетаниях выражены разными частями речи,
будут ли словосочетания одного и того же вида? (Наверное нет)
-
Как вы думаете, что мы с вами должны сегодня выяснить? (Какие есть виды
словосочетаний)
-
Зачем нам это знать? (Чтобы различать)
На следующем этапе урока я поддерживала мотивацию, чередуя разные виды
деятельности (репродуктивные и поисковые, устные и письменные, трудные и легкие,
индивидуальные и фронтальные), материалы, различные по степени трудности,
побуждая их к активному поиску, самоконтролю и самооценке.
«Главная задача конца урока состоит в том, чтобы каждый ученик смог выйти из
него с положительным личным опытом от своей работы» [2, с. 58]. Поэтому в конце
урока мы проводим рефлексию и даём оценку своей собственной деятельности на
уроке. Вот результаты. На одном из уроков мы провели «Заверши фразу». Мне было
очень интересно, как же учащиеся оценят свою работу, так как такая форма работы для
них нова. Учащиеся получили индивидуальную карточка, в которой нужно
подчеркнуть фразы, характеризующие работу ученика на уроке по трем направлениям.
Достарыңызбен бөлісу: |