21
дамыту мен тану кезеңдерінің бірі
(Гегель)
, дін – адамның ӛз-ӛзінен бӛліну,
оның тума болмысының шынайы адамнан алшақтау нәтижелері
(Л.
Фейербах)
.
XIX ғасырда анимистикалық теория пайда болады, онда дін алғашқы
даму сатысында адамдардың ақыл-ой әрекетінің
ақтық жемісі ретінде
қарастырылады. Олардың
пікірінше, алғашқы діндер ӛздерінің даму
жолына тҥсе отырып, ақырында анағҧрлым дамыған діндерге айналды.
ХХ ғасырдың басында діннің әлеуметтануы пайда болды. Бҧл
мектептің ӛкілдері
(М. Вебер, В. Дюркгейм)
діннің пайда болуында
қоғамның шешуші ролін баса айтады. Дін –
рухани аясын қамтитын
қоғамның философиясы, ол жеке адамға міндетті талаптарды, адамгершілік
заңдарды
(императивтер)
қамтитын қоғамның философиясы.
Дінді зерттеудегі ерекше маңызды ҥлес діннің психологиясымен
байланысты. Діни кҥйзелістер, нҧрланулар, экзальтациялар эмпирикалық
зерттеулердің нысанына айналуда. Сонымен қатар, «діни тәжірибе» негізіне
жататын
физиологиялық механизмдер, соның ішінде, санасыз аясы
анықталды
(З. Фрейд).
Психоаналитиктердің пікірінше, дін адамдардың
ішкі қолайсыздықтарға қарсы қорғаныш әрекеті және бір мезгілде тыйым
салынған, жағымсыз қҧштарлықтарды қанағаттандыру тҥрі
болып
табылады.
Дінді зерттеуде марксизм ерекше орын алады. Дінге қатысты
марксизмнің парыздары келесідей нәтижелер береді:
- дін – жер бетінің формасы жер бетінен тыс бейнелерді қабылдайтын
шындықтың бҧрмаланған кескіндері;
- діншілдіктің тҥп тамыры адамға ҥстемдік танытатын қоғам ӛмірінің
материалдық жағдайларына терең жаяды,
сонымен қатар, діннің
гносеологиялық тҥп тамырлары да бар;
- дін дегеніміз – тарихи қҧбылыс болып табылады, яғни, ол басы мен
соңынан тҧрады, оның коммунистік қоғамда тапсыз болуы мҥмкін емес;
- дінді бастан кешу адамдардың ӛмір сҥру жағдайы мен олардың
мәдениетінің ӛзгеруі арқылы жҥйелі және жоспарлы тҥрде ӛтуі қажет. Дін
туралы негізгі ілімдер осындай сипатта болады.
Достарыңызбен бөлісу: 
