С. Г. Тажбаева Редакция алқасы

Вестник КазНПУ им. Абая,  серия «Педагогические науки», №1(45),  2015
 г.
саналатын  жэне  оның  элеуметтік  қарым-қатынас  жасауын  қамтамасыз  ететін  білім,  білік,  дагдылардың 
жиынтыгынан  кұралады.  Ал  кең  мағынасында  ол  тек  білік  пен  білімділік  элеміне  баруды؛(  жолы  ғана 
емес,  ол  -   ұлттың,  елдің  немесе  жеке  ада^дар  тобының  мэдени  жэне  элеуметтік  дамуының  өлшемі. 
Осындай  сапалық  сипаты  тұргысынан  Караганда  функционапдық  сауаттылык  жеке  адамды  дамытудын, 
тетігі  ретінде колданылады. Сондықган теория мен тәжірибенің байланыста болуын қамтамасыз ету  үшін 
әрбір  пән  бойынша  берілетін  білімнің  мазмұны  мен  көлемін  анықтаганда  теориялық  кағидалардың, 
заңдылыктар меи ережелердің,  яғни үғымдық-ақпараттық материалдардың бала өмірінде кездесетін түрлі 
проблемалық  мэселелерді  шешуте  көмегі  тиетіндей,  бала  оны  қолдана  алатындай  тэжірибелік  маңызы 
ескерілуі  тиіс.  Сондай-ак  окушьшардың  оку  материалын  тек  жаттап  қана  алмай,  оның  мән-мағынасын 
терең түсінуін қамтамаеьіз ету міндетг؛ болып саналады.
/  Мектеп  оқушыларының  функционалдық  сауаттылыгын  дамыту  жөніндегі  2012-2016  жылдарга  арналган 
үлттық іс-қимыл жоспары.- Астана, 2012 жылгы 25маусым.
2 Вербицкий А.А.  Активное оюбучение 
ﺀ
 высшей школе: контекстный подход: мтеодическое пособие -  м.:  BLU 
1991-207 с.
3 Ермоленко В.А.  функциональная грамотность в современном контексте. — м.: и т о п  РАО.  2002 -1 19 с.
4ПерминоваЛ.М.  Формирование функциональной грамотности учащихся: основы теории и технологии. -  СПб.,
1998-54 с.
Резюме
В  статье  рассматривается  проблема  функциональной  грамотности  в  системе  образования.  Определена  роль 
математики  при  развитии  старнь؛.  А  также  функциональная  грамотность  анализируется  как  показатель  уровня 
общений человека с внешней средой и быстрой адаптации его в этой среде.
Ключевые  елова:  функциональная  грамотность,  компетентность,  урок,  теория,  практика,  математика,  уче- 
ник, кластер
Summary
The problem  of functional  literacy  in the  education  $ystem.  The role  of mathematics  in 
٠١٠
 development ofthe country. 
Al$o, functional literacy is analyzed as an indicator ofthe  level of human communication with the external environment and 
its rapid adaptation in this environment.
Keywords:  fitnctional literacy, competence, lesson, theo^, practice, math, student cluster
ӘОК 378.02.8.371.124.51
БОЛАШ АҚ ҮСТАЗДАРДЫ  ДАЯРЛАУ  ЖҮЙЕСІНДЕ ҒЫ ЛЫ М И-ЗЕРТТЕУ 
Ж ҮМ Ы СТАРЫ Н  ҮЙ Ы М ДАСТЫ РУДЫ Ң ӘДІСНАМ АЛЫ Қ НЕГІЗДЕРІ
А.Нугысова -  І.Жансүгіров атындагы Жетісу мемлекеттік университет[
Макал ада болашак ұстаздарды даярлау жүйесіндегі ғылыми-зерттеу жұмысының әдіснамалык негіздері қарасты- 
рылады:  олардьщ  міндетгері,  негізгі  кұраушылары  мен  ерекшеліктері  анықталады.  Ғылыми-зерттеудің  кажетті 
эдіснамалык белгілері бойынша зерттеуді жүргізу процесін, алынған нәтижелерді бағалау мэселелері баяндалады.
Кілттік сөздер: болашак ұстаз, ғылыми-педагогикалык зерттеу, әдіснама
Қазіргі  кезеңде  педагогика гьшымына ынталылық білдіру  үрдісі  багыт алып  келеді.  Көптеген  жағдай- 
ларда  адамдар  педагогиканы  окып,  педагогикалык  білімді  оз؛н؛н  кәсіби  кызметінде  колданып  келеді. 
Еліміздегі  соңгы  жьшдардагы  өзгерістер  б؛л ؛м  беру  м؛нд^ітер؛н؛ң  аясын  едәуір  кен^йтг؛.  Осыған  байла- 
нысты  білі^  беру  жүйесі  онын  эр  саласын  жаңартуды  талап  етеді.  Бүл  жаңарту  гылыми-педагогикалық 
зерттеулердің принциггтері мен әдістерін меңгеру қажеттілігін анықтайды.
Болашақ  педагогтерді  даярлаудагы  ғьшыми-зерттеу  жұмысы  жинақтаушы  факторлардың  бірі.  Оның 
міндетері  педагогикалык ақиқатты оқьш-білу эдістемесін  меңгерумен дэйекті,  маңызды диагностикалық 
аі؟паратгар алумен,  м^галімді басқа авторлардың маглұматтарын пайдалануга даярлаумен, педагогикалык 
процесте  саналы,  максатты  түрде  бейімделу  үшін  негі^  қалауымен,  ойлаудың  ізденгіштік  багытының 
дамуымен байланысты.
Ғылыми-педагогикалық  іс-әрекет  (гылыми-педагогикалық  зерттеулерді  жоспарлау,  ұйымдастыру, 
тзжірибеде  тексеру)  бітіруші  педагогтардың  кэсіби  іс-эрекеттерінің  негізгі  гүрлерінің  бірі.  Заманауи 
мұгалім  іргелі  жэне  практикалық тэжірибені  үйлестіре  білуі,  білім  беру  мен  тәрбиенін жаңа  міндеттерін 
саналы түрде түсіне алатындай зерттеу б^гіг؛ мен дагдыларын меңгеруі тиіс.  Сол сиякты ол озық техноло- 
гияны  меңгеруге,  зерттеудің  педагогикалык,  психологиялық,  әд]стемел!к  эдістерін  үилестфу  тэсшдерін, 
педагогикалык процесте туындайтың проблемаларды шыгармашылықпен кешенді түрде шеше білуі ™ ؛с. 
-----------------------------------------:---------------------------  145  --------------------------------------------------------------------

Педагогика 
ГЫЛЫМЫНЫҢ 
дамуы  педагогикалық  зерттеулердің  деңгейіне,  сапасына,  нэтижелілігі  мен 
-тиімділігіне байланысты.  Шындығында біз эрқашан педагогикалык ақиқатты танудың әрқилы түрлерімен 
жэне гьшыми ізденіс нэтижелеріне қол жеткізудің эртүрлі тэсілдерімен кездесеміз.
Педагогикалық  зерттеудің  базасы  жэне  нәтижелері  гылыми-педагогикалық  білім.  Педагогикалық 
білім  -  педагогикалық  іс-әрекет,  педагогикалық  өзара  іс-эрекет  сияқты  педагогикалық  құбылыстар  мен 
педагогикалық  процестер  туралы  білім.  Бұл  б ؛л ؛м  педагогикалық  зерттеу  процесінде  педагогикалык 
٥
؛ - 
әрекет нэтижесінде қалыптасады.
Ғылыми-педагогикалык  іс-эрекет  педагогикалық  жаңа  білім  алу  процесі.  Ғылыми-педагогикалық 
ІС- 
әрекет екі функдияны бірге аткарады -  ғылыми -теориялық жэне конструктивті-техникалық.
Біріншісі,  педагогикалык құбылыстар мен процестердің мәнін жэне педагогикалык тэжірибені түсінді- 
ру,  оны жүргізу  процесінде  педагоги]<алық зандылықтарды  анықтаумен байланысты да,  екіншісі,  педаго- 
гикалық  процесті  немесе  тэжірибені  түрлендіру барысында  педагогикалык жүйені  құру  жэне  құрастыру 
ерекшеліктерімен байланысты.
Осындай  педагогика ғылымы  кол жеткізетін білімді ек؛ топқа бөлеміз:  педагогикалык кұбылыстар мен 
процестердің  табиғатын  түсіндіретін  қолда  бар  білім;  педагогикалык  процесті  немесе  жүйені  калай 
жобалау жэне құрастыру кажет екендігін көрсететін білім.
Бірінші  жагдайда  педагог-зерттеушінің  іс-эрекеті  педагогикалык  та>к؛рибен؛ң  өткені  мен  бүгінгісіне 
бағытталады да, екінші жағдайда - болашакка - тәжірибенің дамуына бағытталады.
Сонымен гылымда білімнің тобы қалыптасқан - эмпирикалық және теориялық (ол ек؛ түрден тұрады  - 
казіргі  бар білім,  болуға тиісті білім).  Эмпирикалық педагогикалык б ^ ؛м  педагогикалык әрекетті стихия- 
лы-эмпирикалык танудың нэтижесі  болады.  Теориялық-педагогикалық білім  -  ол  педагогикалык процес- 
тің  мэні  туралы,  педагогикалык  әрекеттің  құрылымы  туралы  жэне  т.б.  туралы  білім.  Олар  гылыми- 
педагогикалык зерттеулер нәтижесінде алынады.
Педагог  зерттеушінің  гылыми  ізденісі  ретінде  педагогикалык  мақсат  пен  оган  жету  құралдарының 
арасындагы  жэне  алынған  нэтижелердің  арасындагы  байланыстар  мен  оган  қол  жеткізу  шарттарынын 
жэне т.б.-ньщ арасындагы сэйкессіздіктер алынады.
Жаңа гылыми көзкарас жаңа идеялар, модельдер, жуйелер мен жобалар аркылы калыптасады.
Педагог  зерттеуші  жаңа  педагогикалык  білім  алудың  теорияльіқ  тұргыдан  койылған  талаптарын, 
стандартары  мен  эдістерін  сапалы  түрде  қабылдап,  алынған  б؛л ؛мн؛н гылымда  қалыптасқан  дәйектілігі 
мен шынайлыгын жэне жаңалыгын көрсетеді.
Педагогикалык  зерттеулер  барысында  теориялық  білім  түрлерін  айқындаймыз.  Оган:  педагогикалык 
жүйенің  немесе  педагогикалык  процестің  жүру  жэне  даму  зандылыктары,  педагогикалык  іс-эрекет, 
педагогикалык  п ^ ц е сті  немесе  педагогикалык  өзара  іс-эрекетті  ұйымдастыру  принциптері,  оқыту  мен 
тәрбиелеу эдістері, эксперимент немесе педагогтың іс-тәж؛рибес؛нін корьгтындылары жоніндегі педагоги- 
калық идеялар жатады.
Педагог гылыми  іс-эрекетке  кірісу ^тп؛н  ізденушінің педагогика бойынша гана емес,  педагогика жэне 
педагогикалык 3
ﻪ ﻣ ﻮ ﻣ
 жонінде арнайы б؛л ؛м؛ болуы ™ ؛с.
Гылыми эдебиетте  [1]  педагогтьщ гьшыми-зерттеу жұмысына дайындыгы  мынадай компоненттерден 
түратындыгы көрсетіледі:
1)  Фиіософиялық-әдіснамалық дайындық.
Зерттеуші  гылыми-зерттеуге  қандай  талаптар  қойылуы  ™ ؛с  екенд؛г؛н  білуі  кажет,  педагогика 
гылымында  қандай  теориялар  мен  жүйелер  белгілі,  педагогикалык  ақиқатты  танып-білудің  қандай 
эдістемелік  жүйесі  жасалган,  педагогикалык  білімнің  эр  түрін  іздестіру  мен  жуйелеуге  кандай  талаптар 
қойылады, педагогикалык проблемалардың қандай жаңа көздері бар жэне т.с.с.-ды білуі тиіс.
قر
  Тарихи-гылыми және гылымтану дайындыгы
Зерттеуші  педагогикалык ғылым  мен гылыми-педагогикалық іс-эрекеттің тарихын, зерттеу әдістерінін 
эволюциясын,  басқа  гылымдармен  байланыстық  сипа'ітарын,  гылыми-зерттеу  белгілерін  жэне  т.с.с.-ды 
білуі керек. Сонымен бірге зерттеу проблемалары аясындағы идеал ардың даму тарихын 6
ﻢﺟإ
 кажет.
3)  Зерттеу міндеттерін  шеіиу ушін  педагогикалык,  дайындық,  ягни теориялық жэне 
'
дайындық.
Зерттеуші педагогикалык түжырымдама жасау, модельдеу жэне жоба жаса}' эдістерін, 03 проблемасын 
шешуде гылымдагы түрлі  көзқарастар мен бағыттарды жүйелі  түрде салыстыру жэне талдау дағдыларын 
меңгеруі  ™
ﺀ
؛ .  Соның  нә™жес؛нде  педагогикалык  зерттеу  эд؛снамасы  жөніндегі  білімге  сүйене  агырып 
03؛н؛н зерттеу тақырыбын  койып,  онын мақсаты  мен  міндетгерін,  болжамын  анықтайды.  Эксперименттік 
дайындьгк тэжірибе  жұмысын  жэне  педагогикалык  эксперимент  жүргізуге  койылатын  талаптардан,  оны 
ұйымдастыру технологиясы  мен  жүргізу  эдістерінен тұрады.  Мұнда зерттеуші тэжірибелік-эксперимент-
Абай атындагы ҚазҮПУ-иің Хабаршысы,  «Педагогика гылымдары» сериясы, №1(45),  2015 г.
 
1 4 6  

терін, жүмыс мазмұнын, бағдарламасын жасау, айқындау, байқау, елшеу нэтижелерін багалау, жаңа жүйе 
немесе  модель  кұру  жэне  оиы  практикаға  енгізу,  озінің  жобасы  мен  моделіне  сәйкес  келетін  өзгерістер 
енгізу әдістерін талдайды, үйренеді.
هر
  Логикалық-математикальщ дайындьщ
Зерттеуші  жалпы  ғылыми-педагогикалық  зерттеулердің  логикасы  жөнінде  түсінікке  сүйенеді  де, 
зерттеу  жүмысының  мэні  мен  мақсатына  сэйкес  өзінің  зерттеу  жұмысының  логикасын  кұрады.  Мұнда 
зерттеушінін индукция жэне дедукция, абстракция жэне абстракциялау түрінде, ой түйіні  мен корытынды 
жасауын негіздей білу түрінде ^з؛н ؛н логикасы көрініс табады.
Зерттеуші зерттеу нэтижелерін сандык жэне сапалық талдау эдістерін меңгереді.
5) Адамгершілік-этикалык; дайындық
Зерттеуші  ғылыми  негізделген  жэне  экспериментпен  дэлелденген  нэтижелерін  қоргайды, 
ГЫЛЫМИ- 
педагогикалык  ақиқат  шарттарына  сүйене  отырып  тексерілген  қорытындылар  мен  фактілерді,  баска 
зерттеушшердщ нэтижелерімен оның нэтижелерінің гылымга жэне практикаға қандаи үлес коекандыгын 
түсіне  отырып  коргайды.  Педагог  зерттеуші  зерттеу  жұмысы  мен  гылыми  ізденіске  бейімделіп,  онда 
зерттеу  міндеттерін  шешуде  үқыптылык  пен  жинақтылык,  табандылық,  үлкен  ؛скерлік  қабілеттілік,  03 
проблемасын  шешудегі 
' 
мэдениет  пен  біліктілік,  гь^ыми-педагогикальіқ  шыгармашылық,
педагогикалык гылымга жэне бір саланың мамандарына деген кұрмет жэне 
Т.С.С. 
сапалар қалыптасады.
Ғылыми зерттеулердің мынадай айръщша белгілері бар:
-  бір  багыттылық,  ^гни  қойылған  мақсатқа  жетуте  бағытталган  процесс  жэне  анык  койылган  міндет- 
терді  шешу;
- жаңа ؛зден؛с - бүрын ашылмаған эдістер табу, 
СОНЫ 
(тың) идсяларды негіздеу жэне оны жүзеге асыру 
жолдарын іздестіру, б е л г^ ؛ болган кұбылыстар мен оқигаларды жаңаша бейнелеу жэне т.с.с;
-  жүйелілігі  -  зерттеудің  максаттары  мен  міндеттері  де,  зерттеу  процесі  де,  оның  нэтижелері  де  бір 
жүйеге келтіріледі;
- тұжырымдар мен корытындылардың дэйектілігі, қатан ақиқаттылыгы, дэлелділігі, негізделгендігі.
Зерттеудің  әдіснамалыц  белгілері  мынадай:  зерттеу  проблемасы  мен  тақырыбы,  өзектілігі,  зерттеу
нысаны, 
إ
؛
وا
،
ا
,  мақсаттары  мен  міндеттері,  болжамы  жэне  коргауга  үсынылатын  кагидалар,  жаңалыгы, 
гылым мен практика үшін маныздылығы.
Ғылыми-зерттеу  педагогикалык жаңа білімді  іздестіру жэне қалыптастыру процесі болгандықган оның 
негізгі цұраушылары мынадай болады:
- зерттеу тақьфыбын анықтау жэне оның өзектілігін негіздеу;
- зерттеу нысаны мен пэнін айқындау;
- зерттеудің мақсатын койыи, міндеттерін көрсету;
-  гылым  мен тэжірибеде карастырылып отырган  проблеманың 
ﻞﻠﻠﺳﺎﺋا
>' тэсілдері жөніндегі бар ақикат- 
тарды талдау;
- зерттеу болжамын көрсету;
- болжамды тэжірибеде тексеру;
- алган нәтижелерді талдау жэне корыту;
- корытындысын жазып тэжірибе үш؛н ұсыныстар жасау.
Библиографиялъщ дайындың жүмысын мына ретпен жүргізген тиімді:
1)Сөздіктер  мен  энциклопедияны  пайдалана  отырып  карастырылатын  тақырыпқа  қатысты  нег؛зг؛ 
үгымдардың  аныктамаларымен  таиысу.  Олардан  көбінесе  бүл  саладагы  көрнекгі  еңбектер  мен  карасты- 
рылып отырған мэселеге айтарлықтай үлес коскаи ғалымдарга сілтемелерді табуга болады.
2)Жүйелі  каталогтың  комег؛мен  зерттеу  тақырыбы  бойынша  библиофафия  қүру  керек.  Кітапхана 
неғұрлым ірі болса, каталогпен жұмыс істеу соғұрлым ™؛мд؛ болады.
Әрбір макаланың библиофафиялык түсіндірмесі кітапхана үшін жеке карточкага жасаған жөн болады. 
Мұндай карточкалар жинакталганнан соң жеке картотека кұруга болады [2,3].
Әдебиетпен  жұмыс.  Библиографиялық  дайындық  нэтижесінде  такырып  бойынша  канша  макала, 
е^бек бар екеид؛!'ін, бүл проблемаға галымдардыц ынга-ыкыласты екендігін біледі.  Оқыганда ен алдымен 
аса көрнекті, 
ОСЬ] 
салага үлкен үлес  коскан  автордан бастап окыган жон,  сонда баска көптеген жұмыстар- 
дыц мазмүнын түсіну оңайга түседі.
Әдебиеттерді оқыгаңда мынандай мэселелерді аныктау қажет:
- автордың нег؛зг؛ идеясы, зерттеу проблемасы бойынша оның козқарасы;
- бұл проблеманы қарастырғанда автор ерекше не нэрсеге кол жеткізгендігі;
- дәстүрлі ұстанымнан қандай айырмашылыгы бар, бүл проблемага кандай жаңалык енг؛згенд؛г؛;
- автор басқа зертгеулердің қандай факторлармен келісетін-келіспейтін тұстарын көрсететіндігі;
_ _ _ _ _  
Вестник КазНПУ им.  Абая,  серия «Педагогические науки», №1(45),  2015 г.
 
  147   

- автордың қандай идеялары сәтті негізделген, ал қандай тұстары белгілі дэрежеде негізделмегендігі;
- қандай идеяларына, қорытыңдыларына, үсыныстарына қарсылықгар білдіріледі жэне неге?
- осымен байланысты проблеманьі ары қарай шешуде қандай міндеттер туындағандығын;
- бұл проблеманы шешуде қандай қиыншылықтар кездесетіндігі.
Білім беру практикасьі туральг эдебиеттерді талдағанда мыналарды  анықтау қажет:
- берілген проблеманы шешуде педагог кандай мэселені сэтті түрде жүзеге асырады;
- оны шешуде ол  кандай қиыншылықтарға кездесті;
- бұл мәселе жөнінде мұгалімдердің ^ ь іс ь ін д а г ь і дэстүрлі  кемшіліктері қандай;
- қиыншылықтар мен кемшіліктердің болуының негізгі себептері қандай;
Осындай әдебиеттерді алдын-ала талдау зерттеушіге өзінің зерттеуінің міндеттерінің жобасын жасауга 
мүмкіндік  береді.  Зерттеу  міндеттері  мынадай  элементтерді  қамтуы  мүмкін  (ол  гылыми  проблеманың 
сипатына қарай өзгер؛п отырады):
١
)  жалпы  проблемага енетін белгілі бір теориялық мәселелерді  шешу (мысалы, зерттелетін дидактика- 
лықұгымның, құбылыстың мэнін айқындау...);
2)  бұл проблеманың шешілу практикасын экспримент түрінде тексеру, оның қазіргі жәйін анықтау;
3)  қойылған  дидактикалық  міндеттерді  шешу  үшіи  қажетті  шаралар  жүйесін  негіздеу  (бұл  негіздеу 
алдыңгы екі элементтердің негізінде қүрылады). Бұл шаралар жүйелі зерттеу болжамын қүрады;
4)  ұсынылган шаралар жуйесін эксперимент арқылы тексеру;
5)  зерттеу нэтижелерін практикада пайдалану үшін әдістемелік ұсыныстар жасау.
Әдеби  шолуга  сүйене  отырып  зерттелетін  проблеманың  қаншалықты  қарастырылғандыгына  жалпы 
сипаттама берілуі  қажет.  Оның жалпы зерттелу дэрежесін аныктау қажет,  ОНЫ(،  кейбір жекелеген  жакта- 
ры қаншалықгы зерттелген,  соның аз зертгелген жэне зерттелмеген жақтарын ашу керек те,  кұбылыстын 
табигатын түсінудегі жалпы немесе жекелеген жақтарындағы қайшылықтарды анықтау қажет.
Зерттеу  мақсаты  көзделген  соңғы  нэтиже,  OJI  теориялық-танымдық  жэне  практикалық-қолданбалы 
болуы мүмкін.
Зерттеудің мақсать،  мен міндеттерін анықгау үшін онын өзектілігін негіздеу  керек.  Ғылыми-зертеудің 
қажетті  әдіснамалық белгілері  болады,  солар бойынша зерттеуді жүргізу  процесін,  альшған  нэтижелерді 
багалайды.
Ғылыми  зерттеудің  нысаны  ретінде  жеке  педагогикалык  құбылыс,  ситуация  немеем  процестердің, 
олардың жиынтыгының тобы алынады, ягни педагогикалык акикат біртүтас қарастырылады.
Зерттеу мацсаты -  жекелеген  педагогикалык  құбылыстар  мен  процестердің бірқатарының ортақ ма- 
ғынасын табу, оның мәніне терең бойлау, олардың пайда болу, әрекетжасау, даму заңдьшықтарын ашу.
Кез^келген  гьшыми  зерттеу  оны  ойға  алғаннан  бастап  қорытындысына  ^ей؛н  жеке  жоспар  бойынша 
жүргізіледі.
Енді солардың ерекшеліктеріне тоқталайық [4].
Зерттеу  проблемасы.  Проблеманы  қойганда  зерттеуші:  "Бұрын  зерттелмегендерді  тауып,  солардьін 
ішінен  нен؛  зерттеу  керек?"  деген  сұраққа  жауап  береді.  Проблема  ғылыми  ізденістің  стратегиясы  мен 
багытын аныктайды.  ؛<об؛несе проблема - ол  шешілмеген  практикалық мэселе саласы,  ал оны шешу үшін 
гылыми  білімге,  отандык  жэне  шетелдік  тәжірибеге  жүгіну  кажет,  олар  оймен  сараланып,  жуйеленіп, 
اﺀ
،
س^اا
 ішінен Ө31Н1Ң нақты  міндеттерін шешуге көмектесетіш таңдап  алынады, ол педагогикалык тәжіри- 
бені жетілдіруге пайдаланылады.
Зерттеу тақырыбы зерттеу проблемасын айқындайды және нақтылайды.
Тақырьттың  өзектиіігі.  Зерттеу  проблемасын  шешудегі  ғылымдағы  олқьшықтар  мен  практиканың 
қажеттілігін  көрсете  отырып,  нысанды  не  үшін  зерттеу  керек  екенд؛г؛н  ашады.  Мұнда  қайшылыктар 
анықгалып, баяндалады.
Зерттеу нысанын анықтау "не зерттеледі?" деген сұракка жауап беру керек.
Зерттеу пзні. Зерттеу нысанының кандай бір бөлігі, гылыми  ізденіс шекарасын анықтайды.
Зерттеудің негізгі идеясы.  ©л мынадай логикалык ретпен орналасады:
-  зерттеудің мақсаты мен міндеттері, болжамы;
-  зерттелінетін  кұбылыстың,  процестің  немесе  жүйенің  өзгеруін  багалау  критерийлері  мен 
көрсеткіштері;
-  оларды қолданудын эдістері  мен реті;
-  зерттеу мақсатын басқару, жинактау, тіркеу және қорыту процедурасы.
Зерттеу  мацсаты  мен  мінденттері.  Мақсат  -  күтілетін  нэтиже,  міндеттер  -   оган  к©л  жеткізудін 
кадамдары мен іс-эрекет. Міндеттердің койылу р ^  ؛ зерттеудің логикасын көрсетеді.
Зерттеу  міндеттерін  аныктаганнан  кей؛н зерттеу болжамының алгашқы  нұсқасы жалпы түрде кұрыла- 
ды да, ол гылыми жұмыстың келесі кезендерінде на^гыланады.
Абай атындагы Қаз¥ПУ-иің Хабаршысы,  «Педагогика гылымдары» сериясы, №1(45),  2015 г.
 
  1 4 8  
—
-

Педагогикалык  зерттеулердегі  болжам  да  белгілі  кұралдарының  бірі,  басқасына  Караганда 
'ГИІМДІ 
болатындыгы  анықталады.  Мұнда  болжам  түрінде  салыстырмалы  түрде  кұралдардың,  тэсілдердің, 
әдістердің, оқыту түрлерінің жэне т.б. тиімділігі көрсетіледі.
Эрине,  зерттеу  болжамдары  гылыми  жұмыста  шешілетін  проблеманың  пәніне,  мақсатына  жэне 
міндеттеріне байланысты.
Зерттеу болжамы. Педагогтың жұмыстарындагы үсынылған жаңалықтарының ™ ؛мд؛л؛г؛н, нэтижелі- 
лігін  талап  ететін,  қойылған  міндеттердің  шеи]؛м؛  болатындыгын  дэлелдеуді  қажет  ететін  пайымдау. 
Болжам сипаттама түрінде, ягни  "егер..., онда..." түсіндірме түрде ("... болу үшін,..."),  пропорциялык түрде 
("...болгандыктан...") немесе үшеуінің біріккен гүрінде б ол ^، да мүмкін.
Зерттеу  болжамы  қойылғаннан  соң  зергтеу  эдістері  тандалады.  Зертгеу  эдістері  оның  міндеттерінің 
' 
карай  тандалады.  Сондықтан  зерттеушілер,  әсіресе  жаңадан  бастаған  зерттеушілер
койылган  міндеттердің ғылыми  ізденісінің логикасын  ойлауы  керек.  Зерттеу  эдістерін  таңдау  галымның 
іс-эрекетіндегі  емін-еркін  іс-кимыл  емес,  шешілетін  міндеттердің,  проблеманың  м^мүнынын ерекшелік- 
терімен  жэне  зерттеушінің  мүмкіндіктерімен  байланысты.  Осыган  байланысты  пайдаланылган  эдістерді 
тек  тізіп  кана  қоймай,  рет-ретімен  зерттеудің  негізгі  міндеттерін  шешу  үшін  алынган  эдісті  негіздеп 
отыру  керек,  зерттеудің  қандай  да  бір  кезеңінде  қандай  да  б؛р  міндетті  шешу  үшін  эдістердің  кешені 
таңдалғандыгы  көрсетіліп  отыруы  тиіс.Таңдалып  алынган  эдістер  бойынша  қойылган  міндеттерді  шешу 
басталады.  Көбінесе  бұл  проблема  теориялық талдаудан  және  оның зерттелгендік  деңгейін  анықтаудан 
басталады.  Мұнда.  ең  алдымен,  проблеманы  әдіснамальщ  негіздеу  мен  логикалык-тарихи  талдауды 
жүзеге асыру керек.
Зерттеудің  жаңалыгы  -  іс-әрекеттің эдісі,  жүйесі  жэне тәсілі  туралы  алынған  жаңа  білімді  баяндау, 
мазмұнды түрде ашу.
Алынган ’ 
ғылым  үшін  маңыздылыгы  педагогикалык  білімнің  қандай  проблемасына,
түжырымдамасына,  теориясына,  эдістемесіне,  сапасына  оның  мазм^нын  толықтыратындай,  байытатын- 
дай немесе жогарылататындай кандай косымшалар немесе өзгерістер енгізілгендігімен анықталады.
Алынган ' 
практикальщ  маңыздыдыгы  олардьщ  кандай  практикалык  мақсаттар  үш؛н
пайдалануга болатындығымен байланысты.
Нақгылы педагогикалык және 
' 
зерттеулердің ықпалдьшығы алынган  нзтижелердің теория-
лық  маңыздылығымен,  жаңалыгымен  гана  сипатталмайды,  сонымен  қатар  олардың  накты  оку-тэрбие 
міндеттерін шешу сапасы мен тиімділігіне қаншалыкты ыкпалды екендігімен сипатталады.
Заманауи  қоғам  талабы  гылы^-псдагогикалык,  зерттеулердің  тиімділігін  арттыруды  көздейді. 
Ғылыми-педагогикалык  зерттеудің  тиімділігінің  негізгі  шарты  жаңа  ғылыми  нәтиже  алу,  теориялық 
білімді  арттырып байыту. Ғылыми-педагогикалык зерттеу жұмыстарының тиімдтігі - оның максаты  мен 
алынған нәтижелердщ сэикестігін дәле;щеу.
Накты  педагогикалык  жэне  әдістемелік  зерттеулердің  ықпалдыгынан  алынган  нэтиженің  теориялык 
маңыздылыгы  мен  жаңалығы  олардың  н а ^ ы   оқу-тэрбие  міндеттерін  шешу  сапасы  мен  тиімділігіне 
ықпал ететіндігімен дәлелді болады.
Ғылыми-педагогикалық  зерттеу  нәтижелеріне  койылатын  талаптар:  өзектілігі;  гылыми  жаңалыгы; 
теория  жэне  практикалык  маныздылыгы;  гылыми  ақикаттылыгы  жэне  дәиекплігі;  корытындылар  мен 
ұсыныстардың  баска  гылыми  зерттеулерге  немесе  практикалык  кызметте  пайдалану  үшін  кажеітілігі; 
алынган нэтижелерді тиімді колданудың мөлшерін;  шекарасьгн жэне шарттарын көрсету'.
Ғылыми-педагогикалық зерттеудің тиімділігін арттыру онын 

жүктеу/скачать 16,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: