Синтлксистік плрадигиаллр
! бөлім Цәстүрпі_синтаксистік парадигмалар
жүктеу/скачать 129,25 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекен пысықтауыштын жасалу жолдары
- Епгабыл
- Амал (сын-қимыл) пысықтауыштың жасалу жолдары
| ! бөлім Цәстүрпі_синтаксистік парадигмалар
^ТТ^п^Гкейде атау тұлғалы есімдер кейін, соң, дейін бері, бойы «мекші сөздерімен тіркесіп күрделі пысыкгауыш болады: ЩраздансоК *ТнХсының шылбырынанүстап тоҚтатты. Әлден.уаШттан кешн шыгарьтсалушыпар қоштасып кейгнқаитты. Қарекең осы өміріне қун сайынмың шүкіршіліккелтіреді. Келщй Ш бақылап отыр, құдасы жа- ~ман кісі көрінбейді (Д.Исабеков). . Мекен пысықтауыштын жасалу жолдары (қаида? қаидан?): Мекен үстеулері түбір күиінде немесе барыс, жатыс, шығыс жалғау- лаоында пысықгауыш болады: Төмунгі.экдқта келіндер шай қүйып отьір. Епгабылақылга көніп, келіннің. сдцынан барар (Д.Исабеков). Олардьщ глңында соқыр шамның сәулесіндей діріл қагып біздер қаламыз (Д.До- Барыс, жатыс, шығыс жалғаулы есім сөздер мекен пысықтауыш болады: Куантайым келсе-ац сызылып үйімнең иіьщпайды (Д.Досжан). Әлден соц ауыр ойдан бір серпіліп, орнынаң турды да, есікке беттеді. Ол жүгері арасындагы жолмен жапырацтарды сатырлата Еүдасьіңьщ ауылына бет түзеді (Д.Исабеков). ‘З. Көмекші есімдермен (алды, арты, қасы, жаны, үсті, маңы т.б.) тіркес- кен зат есімдер барыс, жатыс, шығыс септіктерінде келіп мекен пысықга- уыш болады: Сөйтіп жаца көтерілген жас шацырац экелер арасыңа осылайша эбігер де тастап кетті (Д.Исабеков). Сол цагазды түмардай цьіп жаулыгыныц үшына түйіп, көпке дейін көзалдыңда үстап жүрді. Ертец той деген күні кала шетінен аядай үй жалдаган (Д.Досжан). Қарай, таман, шейін шылаулары тіркескен барыс, жатыс, шығыс жалғаулы сөздер тұтасымен мекен пысықтауыш болады: Шырылдаган цызылшаца нэрестені цүшацтаган Күнімпатша кейуана жас келінді Арыс стансасына. поезга дейін шыгарып салган. Пошташы бала цолын- дагы тілдей телеграмманы цысьіп үстаган күйі Күнімпащиаңшү үйіне карай далацтап жүгіре жөнелді (Д.Досжан). Молдабай элдене күткен- дей солай карай ецсесін көтеріп цадала цалды (Д.Исабеков). Сілтеу есімдіктері барыс, жатыс, шығыс септігінде, кейде (жақ, жер, алыс) көлемдік мағынадағы есімдермен тіркесіп пысықгауыш бо- лады. Әйтсе де, олардыц цалган өміріндегі бар цызыгы мен куанышы осында өсіп жатыр гой!... Кеше колхоз бастыц көріп цалып, сонадайдан эдемі атын бүрды (Д.Исабеков). Амал (сын-қимыл) пысықтауыштың жасалу жолдары (қалай? қайтіп? қалайша?). Мағынасына қарай амал пысықтауыштар іштей екіге бөлінеді: 1) істің істелу амалын (тәсілдік амал) білдіретін; 2) істің сапа- лық белгісін (сапалық амал) білдіретін амал пысықтауынггар. Тәсілдік амал пысықтауыштар үстеу, елікгеуіш сөздер, көсемше тұлғалы етістіктер болып келеді де, мағыналық қатынасы қарқындық, қимылдық, бейнелеуіштік болып келеді.
жүктеу/скачать 129,25 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|