Сөж тақырыбы: Бейресми және ресми қарым-қатынастағы стильдік бірліктер: сөз ықпалдастығы, стильдік нормадан ауытқу, ауызекі және публицистика стилінің негізгі ерекшелігі
жүктеу/скачать 63,72 Kb.
|
| 3. Коммуникативтік нормалар. Сөз мәдениеті ұғымының коммуникативтік компонентіне қатысты нормаларға ең алдымен тілдің функционалдық ерекшеліктеріне тән нормалар мен қарым-қатынастың прагматикасына тән нормалар жатады. Тілдік нормада коммуникативтік компонент сөз мәдениетін айқындауда ерекше орын алады. Қарым-қатынастың нәтижелі болуы коммуникативтік компонентпен тығыз байланысты. Мысалы, тілдік норманы сақтағанмен, этикет тәртібін бұзылмағанмен тыңдаушыны // оқырманды ескермей, көңілдегідей мәтін құрастыру мүмкін емес. Мұның өзі сөз мәдениетінің коммуникативтік жағын мықтап ескеруді қажет етеді. Бұл ретте тілдің функционалдық тармақтарға тән ерекшеліктері мен қарым-қатынас прагматикасының шарттарымен санасудың керек екенін байқатады.
Тілдің әрбір функционалдық тармақтарының өзді-өзіне тән сипаты бар. Мысалы, тілдік тұлға ғылыми дискурста көбіне “ұғымдармен” (терминдермен) жұмыс істесе, ал ресми дискурста оған дайын штамптар, дайын формулалармен жұмыс істеуіне тура келеді. Ал сондағы дайын сөз үлгілерін, штамптарды сөйлеу тілінде, көркем дискурста, уәжсіз қолдану сөйлеушінің // жазушының функционалдық тармақтардың ерекшелігін ойдағыдай меңгермегенін көрсетеді. Сөйлеу тілінде функционалдық тармақтар болмайды. Сөз мәдениеті төмендеу адам кез келген коммуникативтік ситуацияда, ресми, бейресми қатынаста бір ғана сөйлеу тілінің нормасымен сөйлей береді, қарым-қатынас ситуациясының парқын ажырата бермейді. Белгілі бір мәнділікті білдірудің әртүрлі тілдік, стильдік тәсілін, нормаларын меңгерген сайын сөйлеушінің // жазушының сөз саптауында шығармашылық сипат әлдеқайда күшті болады. Қарым-қатынастың барынша тиімді болуына қол жеткізу оңайырақ болады. Бұл ретте функционалды синонимдерді қолдана білудің мәні айрықша. Коммуникативтік ситуация, тілдік емес факторлар – сөз талғауға, олардың басын құрап, сөз саптауға тікелей әсер ететін аса маңызды шарттылық. Мысалы, Алматыда жаңбыр нормадан артық жауды (ресми), Алматыда жаңбыр шелектеп құйды (сөйлеу), Алматыда жаңбыр қатты жауды (бейтарап) дегендердің айырмасы коммуникативтік ситуациямен, яғни “қандай жағдайда”, “қандай мақсатта”, “кімге” деген тілдік емес сыртқы шарттылықпен байланысты. Тілдік норманың негізгі сипатын ашуда жүктеу/скачать 63,72 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|