Университеттің 85 жылдығына арналған Қазіргі заманғы математика

Университеттің 85 жылдығына арналған «Қазіргі заманғы математика: 
проблемалары және қолданыстары» III халықаралық Тайманов оқуларының 
материалдар жинағы, 25 қараша, 2022 жыл 
451 
қанағаттандыратын құру ережелерінен, есептер жүйесін құру механизмдерінен тұрады. 
"Есеп" ұғымының кӛп қырлылығы психологиялық, дидактикалық және жүйелік тәсілдер 
тұрғысынан талдау арқылы ашылады. Психологиялық тәсіл тапсырманың объективті 
сипатына баса назар аударады; оны табуға болатын қызмет компоненттері тұрғысынан 
қарастырады,қызмет тәсілі-белгілі бір нәтижеге қол жеткізуміндетін субъективті білім 
ретінде анықтайды. 
Дидактикалық тәсіл құрылымында есеп оқу материалын жүзеге асырудың бір түрі 
жәнеоқыту құралы ретінде қарастырылады. Жүйелік тәсіл анықтамада бекітілген: есеп – 
жүйе, екінші компоненті бар "шешуші – есептер жүйесі", оның құрылымында кем дегенде 
бір сәйкессіздік (мысалы, шарт пен талап арасындағы), оны жеңу үшін шешушінің осы 
жүйені танып, қабылдағаннан кейінгі әрекеттері бағытталатын түсініктердің инвариантты 
сипаттамаларын бӛлугемүмкіндік берді. 
Шешуші мен есептер жүйесінің ӛзара әрекеттесуінде есептер жүйесімен қатар 
субъект те ӛзгереді. Есептер жүйесіндегі ӛзгерістер келесідей мақсаттардаберіледі: 
дидактикалық, дамытушылық,тәрбиелік-бақылаушы, ұйымдастырушы. 
Есептер жүйесінің белгілерін (белгілі бір мақсаттың болуы, күтілетін нәтижені 
алуды қамтамасыз ету, селективтілік жәнеэлементтердің реттілігі) ерекшелеу барысында 
мынадай анықтама шығады: тапсырмалар жүйесі-бұл жиынтықмақсатқа сәйкес реттелген 
және таңдалған міндеттер, біртұтас, ӛзара байланыс жәнеолардың ӛзара әрекеттесуі 
жоспарланған нәтижеге әкеледі. 
Біздің ойымызша, есептер жүйесіне қойылатын талаптарды орындау тӛмендегідей 
ережелерді қамтамасыз етеді: 
–
қол жетімділік ережесі; 
–
бір типтік ереже; 
–
әртүрлілік ережесі; 
–
қарама-қарсылық ереже; 
–
мақсаттарды есепке алу ережесі; 
–
толықтық ережесі; 
–
қиындату ережесі; 
–
құрылымдық ереже; 
–
даралау ережесі. 
Құрастыру әдістері туралы білімді жүйелеу есептер жүйелерінің әртүрлі 
құрылымдарын талдаудың жеткілікті нәтижесі болды. Есептер жүйесін құру барысында 
біз келесідей әдістерді кӛрсете аламыз: есептерді ӛзгерту (вариациялау) әдісі, негізгі 
тапсырмалар әдісі, мақсатты тапсырма әдісі, "Қарлы кесек"әдісі. 
Тапсырманы ӛзгерту әдісінің мәні-жүйенің әрбір міндетібұл тапсырмадан оның 
мазмұнын немесе формасын ӛзгерту арқылы алынады. Есептің мазмұны оның 
компоненттерінің жиынтығын білдіреді: шарт, талап, негіз және шешу әдісі. Ӛзгерту 
әдісін біз ӛте кең түсінеміз. Бұл тек ӛзгерту ғана емес, сонымен қатар объектілерді және 
(немесе) қатынастарды ауыстыру, компоненттерді (шарттарды) қосу және (немесе) 
алу,талаптары). 
Ӛзгеру нәтижесінде бір ғана мүмкін жауап алуға мүмкіндік беретін қажетті және 
жеткілікті 
деректері 
бар 
стандартталған 
немесе 
анықталған 
есептерден 
бӛлек,стандартталмаған (анықталмаған, ӛзгермелі, қайта анықталған, қарама-қайшы) 
есептер де пайда болуы мүмкін.Талаптың ӛзгеруінің мысалы-қалыптаспаған талабы бар 
есептер.Негіздің және шешім әдісінің ӛзгеруі бір есепті әртүрлі әдіспен шешуге мүмкіндік 
береді. 
Келесі әдіс-"әрбір есептер жүйесінегізгі тапсырма шешімінің нәтижесін (бекіту 
немесе әдіс) қолданады"принципімен құрылған есептер жүйесін құру - негізгі тапсырма 

жүктеу/скачать 12,2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: