Емтихан сұрақтары Философия пәнінің бағыттары мен әдістері Емтихан сұрақтары
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 27. Философиядағы адам мәселесі.
| 26. Постпозитивизм
Позитивизм – философия мен ғылымдағы позитивті, яғни тұрақты, күмәнсіз, фактіліктен шығатын бағыт. Сондықтан позитивизм өзінің зерттеулері мен экспозициясын шектейді, ал метафизикалық түсіндірулерді теориялық тұрғыдан жүзеге асыру мүмкін емес және іс жүзінде пайдасыз деп санайды. Логикалық позитивизм – позитивизмнің қазіргі түрі болып табылатын философиялық бағыт. Айта кету керек, постпозитивизмге жататын көптеген гетерогенді философтар көп жағдайда бір-бірімен келіспейді. Көбінесе олар неопозитивисттердің дәстүрлі және консервативті идеяларын сынай отырып, оған қатысты сабақтастықты сақтайды. Постпозитивизмнің ең маңызды идеясы – танымның рационалистік әдісін гносеология мен гносеологияда қолдану. Постпозитивизм философиясының негізгі тұлғаларына: К.Поппер, И.Лакатос, П.Фейерабенд, Т.Кун жатады. К.Поппер – осы философиялық дәстүрдің ең жан-жақты және қызықты өкілі. Ол ғылыми білімнің философиялық құрамдас бөлігінің негізгі міндеті білім көлемін арттыру мәселелерін шешу деп есептейді. Бұл параметрдің өсуі бар білімнің жарқын сыны ретінде әрекет ететін үздіксіз ұтымды талқылау процесінде болуы мүмкін. Сондықтан К.Поппердің философиялық дәстүрі сыншыл рационализм деп аталады. Оның философиясына сәйкес, белгілі бір құбылыстарды ашатын барлық Сциентистдар гипотезадан жеке тұжырымдарға көшу арқылы жасайды, бұл индуктивтік пікірге қайшы келеді - фактілерден теорияға көшу. Ғылыми теория, ойшылдың ойынша, эмпирикалық тәжірибемен салыстыруға болатын ұғым. Осыған байланысты оны кез келген уақытта бұрмалауға болады. Өз кезегінде философия мұндай жалғандыққа бой алдырмайды, соның нәтижесінде ол ғылыми сипатқа ие болмайды. Поппердің идеялық негізі – рационалды білімнің өсуін түсіну. Ол фальсификация, фалиболизм және рационалды-сыни талқылау принциптерін біріктіреді. Ағылшынның постпозитивистік концепциясының тағы бір көрнекті өкілі – өзінің зерттеу әдістемесін алға тартқан И.Лакатос. Оның философиялық дәстүріне сәйкес теорияларды бір-бірімен салыстырып, бір шешімге келу керек. Ол рационалды білімнің тарихи дамуын түбегейлі және жан-жақты зерттеу қажеттілігіне назар аударған нағыз постпозитивист. Ғылым тарихын зерттеумен қатар жүрмеген ғылым саласындағы барлық зерттеулер догматизмнің жасалуына дейін біржақты білім түріне әкеледі. Жоғарыда аталған философ К.Поппер ұсынған ғылымды дамыту схемасын сынай бастаған американдық философ Т.Кунды да атап өткен жөн. Кунның негізгі идеясы ғылыми білімнің дамуы – бұл ғылыми қауымдастықтың өнімділігі орасан зор рөл атқаратын тұтас процесс. Сонымен қатар, бұл дамудың маңызды және ажырамас элементі қоғамның өмір сүруінің әлеуметтік-психологиялық аспектісі болып табылады. 27. Философиядағы адам мәселесі. Адам мәселесі дәстүрлі философиядағы орталық мәселелердің бірі болып табылады. Философиялық антропология (phil people) – философиялық білімнің бөлігі, адам және негіз туралы ілім. оның болмысының негіздері – бүкіл тарихи адамзатты зерттейтін білімнің басқа салаларымен тығыз бірлікте дамиды. оның даму кезеңдері. Адам туралы алғашқы ой-пікірлер философия пайда болғанға дейін көп уақыт бұрын пайда болады: мифологиялық және діни дүниетанымда. Ортақ белгілермен қатар ежелгі Шығыс пен Грекия философиясындағы адам көзқарастарының арасында айтарлықтай айырмашылықтар бар. Ортағасырлық философияда теоцентристік көзқарас басым: адамның шығу тегі, мәні, оның жердегі тағдыры Құдайға деген көзқарас арқылы анықталады. Қайта өрлеу дәуірінде антикалық дәстүрлер одан әрі дамыды. Адам Ғаламмен тығыз байланыста ғана қарастырылып қана қоймайды, бірте-бірте оның орталығы, Құдайға ұқсас жаратушы принципі деп жарияланады. Жаңа заман мәдениеті мен философиясында адам өз бетінше ойлайтын, танып-білуші, белсенді тіршілік иесі ретінде түсініледі. Марксизм философиясы адамды табиғатты өзгерту процесінде қоғамның өмір сүруіне, оны және өзін түрлендіруге жағдай жасайтын белсенді тарихи тіршілік иесі ретінде қарастырады. Марксизм адамның әлеуметтік мәнін, оның болмысының әртүрлі жақтарының экономикалық детерминизмін атап көрсетті. ХХ ғасырдағы постклассикалық философия. философиядағы «антропологиялық бетбұрыспен» сипатталады. Әлеуметтік және экзистенциалды қайшылықтардың тереңдей түсуі XX ғасыр философиясының ерекше белгілерінің бірі – адам болмысының бірегейлігі, нәзіктігі, дағдарысы идеясында көрініс тапты. Адам болмысының өзгерістері туралы рефлексия негізінен үш негізгі бағытта өтті: Адамды түсіндірудегі натуралистік көзқарас оның жабайы табиғатқа қосылуының жоғары дәрежесіне назар аударады. Экзистенциалды-феноменологиялық көзқарас адам болмысының бірегейлігіне назар аударады. Адам экзистенциалдық еркіндік жағдайында шынайылық пен жеке мағынаға ие болады. Антропологиялық философиядағы (неомарксизм, структурализм) әлеуметтік-сыни бағыт маркстік дәстүрлерді жалғастыра отырып, адамның әртүрлі нұсқаларын (саяси, идеологиялық, коммуникациялық, әлеуметтік) детерминизмді: оның мінез-құлқы, қарым-қатынасы, ойлауы, белсенділігін қарастырады. Структурализм адамды әртүрлі әлеуметтік құрылымдарға қосуға ерекше көңіл бөледі. Қазіргі уақытта тұлғаның 2 түсінігі бар: тұлға адамның функционалдық (рөлдік) сипаттамасы ретінде және тұлға оның маңызды сипаты ретінде. Белсенділік, қарым-қатынас процесіндегі тұлғаны қалыптастырушы. Басқаша айтқанда, оның қалыптасуы мәні бойынша жеке тұлғаның әлеуметтену процесі болып табылады. Бұл пайыз адамдардан өнімді белсенділікті талап етеді. өзінің іс-әрекетін, мінез-құлқын, іс-әрекетін үнемі реттеуде. Бұл өзіндік сананың дамуымен байланысты өзін-өзі бағалау қабілетін дамыту қажеттілігін тудырады. Өзін-өзі тану мен өзін-өзі бағалау бірігіп тұлғаның негізгі өзегін құрайды, мысықтың айналасында тұлғаның қайталанбас ерекшелігі бар. Тұлға – оның үш негізгі құрамдас бөлігі: биогенетикалық бейімділік, әлеуметтік факторлардың әсері және оның психоәлеуметтік өзегі – «Мен». Бұл адамдардың психикасының сипатын, уәждеменің ауқымын, олардың мүдделерін қоғаммен байланыстыру тәсілін, талап қою деңгейін, сенімінің, құндылық бағдарының, дүниетанымының қалыптасуының негізін анықтайды. Ол сондай-ақ адамның әлеуметтік сезімдерін қалыптастырудың негізі болып табылады: өзін-өзі бағалау, борыш, жауапкершілік, ар-ождан, әділеттілік ... Субъективті түрде жеке адам үшін адам өзінің Мен бейнесі ретінде әрекет етеді - ол кейіннен ішкі өзін-өзі бағалау және жеке адамның өзін қазіргі, болашақта қалай болғысы келетінін қалай көретінін білдіреді. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|