Емтихан сұрақтары Жаратылыстанудың құрылымдық сипаттамасы және оның даму кезеңдері
Кеңістік пен уақыттыңсалыстырмалылығы
жүктеу/скачать 37,9 Kb.
|
| 3. Кеңістік пен уақыттыңсалыстырмалылығы
Уақыт-кеңістік (кейде Кеңістік-уақыт, кейде Кеңістік пен уақыт, ағылш. spacetime) - Механикалық козғалысты карастырғанда, дененің кеңістіктегі орны уақыт өтуіне байланысты өзгеретіні белгілі болады. Демек, уақыт пен кеңістік өзара байланысты 4 өлшемді жүйе. Оқиғаньің бәрі әйтеуір бір жерде және кандай да бір мезгілде, баскаша айтқанда, кеңістік пен уақыт (Уақыт-кеңістік) ішінде өтеді.Кеңістіктен орын алмай және кеңістіктен тыс өмір сүретін бірде-бір объекті болмайды, болуы да мүмкін емес, яғни кеңістік материямен тығыз байланысты.Өтіп жаткан сан алуан окиғаларды қарастыра отырып, біздің санамызда кең және map, жуан және жіңішке, ұрзын және қысқа, алыс және жақын деген сияқты кеңістіктің салыстырмалы түрдегі сипатын кәрсететін ұғымдар қалыптасады.Кеңістіктің негізгі қасиеттеріне мыналар жатады: оның шынайы бар болуы, материямен біртұтастығы, шексіздігі, үш өлшемділігі (барлық физикалық объектілердің ұзындығы, ені және биіктігі болады). Кеңістіктің бір кесіндісін, яғни ара кашыктықты өлшеу үшін сызғыштан бастап, әр түрлі ұзындык өлшеуіш кұралдар колданылады.Ұзындықтың негізгі өлшем бірлігі метр болып табылады. Ғылым мен техникада метрдің еселік және үлестік өлшемдері де пайдаланылады. дене козғалғанда өзінің орнын тек кеңістікте ғана өзгертіп қоймай, уақыт бойынша да өзгертеді.Уақыт материямен, қозғалыспен, кеңістікпен тығыз байланысты. Кез келген өзгерістің немесе окиғаның бастамасы және соңы болады (түзу кесінді сиякты). Кейбір өзгерістер көз алдымызда басталып, кө алдымызда аякталады (судың қайнауы); екінші біреуі көзді ашып-жүмғанша, лезде өтеді; ал үшіншілері бірден байқалмайды (мысалы, ағаштың өсуі). Алуан түрлі өзгерістерді салыстыра отырып, біздің уақыт жайлы көзкарасымыз калыптасады. Уақытқа катысты тез және ұзақ, болған және болады, қазіргі шақ және болашақ, бұрын және жуық арада және т.с.с. ұғымдар пайда болады.Уақыттың негізгі қасиеттеріне мыналар жатады: шынайы бар болуы, үздіксіздігі, тәуелсіздігі, бір калыптылығы, бір бағыттылығы (уакыт тек алға карай, өткеннен болашакка қарай жылжиды). Уакыт арнаулы кұрал - сағаттың көмегімен елшенеді. Құрылысы жағынан сағат алуан түрлі болады. Уакыттың негізгі өлшем бірлігіне секунд алынады. Кеңістік шексіз, уақыт үздіксіз болғандықтан, физикада кеңістіктің бір кесіндісі және кайсыбір уакыт аралығы өлшенеді. Уақыттың негізгі қасиеттері: — объективті бар болуы; — үздіксіздігі; — бірқалыптылығы; — бір ырғақтылығы (уақыт тек алға қарай, өткеннен болашаққа қарай жылжиды); Уақытты арнайы прибор — сағаттың көмегімен өлшейді. Уақыттың ХБЖ бойынша өлшем бірлігі — cекунд. жүктеу/скачать 37,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|