Эндокринная система Мультимедийное сопровождение лекции по курсу «Анатомия и физиология человека»

Гипофиздің үш бөлігін ажыратады:

• 10 - гипофиздің артқы бөлігі; 11 - гипофиздің аралық бөлігі; 12 - гипофиздің алдыңғы бөлігі
• Аденогипофиз – алдыңғы және ортаңғы бөлік
• Нейрогипофиз – артқы бөлігі, аяқшаларымен

Гипофиздің алдыңғы бөлігінің тропты гормондарының қызметі:

• Соматотропты(СТГ) – өсу гормоны
• Жас ағзада гиперфункциясы дамитын болса алыптық дамуы мүмкін, қарт кісілерде - акромегалия
• Гипофункция кезінде –ергежейлік.
• Пролактин – лактогенді гормон, маммотропин сүт бездері тіндерінің өсуіне және сүттің пайда болуына жауапты.
• Тиреотропин(ТТГ) –қалқанша безі қызметін ынталандырады.

Гипофиздің алдыңғы бөлігінің тропты гормондарының қызметі:

• Адренокортикотропты (АКТГ) ,
• Кортикотропин – бүйрек үсті безінің қыртысты қабатынан глюкокортикоидтардың өндірілуін ынталандырады.

• Гонадотропты гормон- жыныс гормондарына әсер етеді,фолликулдардың өсуін ынталандырады, сперматогенез, сары дененің дамуы және андрогендер өндірілуі.

Гипофиздің гормондары:

• Ортаңғы бөлік
• Меланоцитынталандырушы гормон (интермедин) пигментті алмасуға әсер етеді (терінің депигментациясы)
• Липотропин май алмасуын реттейді

• Артқы бөлік гипоталамуста өндірілген гормондар сақталатын резервуар қызметін атқарады Вазопрессин(АДГ)- бүйрек каналдарынан судың кері сіңірілуін күшейтеді, АД жоғарылайды (қантты емес диабет)
• Окситоцин біріңғай салалы бұлшықеттерге әсер етеді, босану кезінде жатыр жиырылуын ынталандырады.

Ергежейлік және алыптық

• Гипофиз - бас сүйегінің “түрік ері” деп аталатын ойығында орналасқан, салмағы туылғанда 10-15 мг, 10 жаста – 30 мг, ересектерде – 60 мг. Гипофиздің гипоталамуспен тығыз байланысы бар, араларын 100 мыңдай жүйке талшықтары байланыстырады. 3 бөліктен тұрады: алдыңғы және ортаңғы (аденогипофиз) және артқы (нейрогипофиз). Аденогипофизде 22 гормон түзіледі, ішіндегі аса маңыздылары: соматотропин (СТГ), адренокортикотропин (АКТГ) - бүйрек үсті бездерінің қыртыс қабатының гормондарының синтезделуіне әсер етеді; тиреотропин (ТТГ) - қалқанша безінің қызметіне әсер етеді және гонадотропиндер (лютеиндеуші, лютеотроптық, фолликустимулдеуші) - бала емізетін әйелдің сүтінің пайда болуын реттейді, жыныс бездерінде гормондардың синтезделуіне әсер етеді; ортаңғы бөлігінде – меланотропин (МТГ) - терінің түсін, терідегі пигментті клеткаларға әсер ету арқылы реттейді. Нейрогипофиздің гормондары: 1. Вазопрессин (антидиурездік гормон - АДГ) – су мен минералдық заттардың алмасуына әсер етеді, қанның артериялық қысымын жоғарылатады. Қанда АДГ мөлшері азайғанда қант диабеті ауруы пайда болып, тәулігіне 10-20 литрге шейін зәр бөлінеді. 2. Окситоцин әйелдің жатырының жиырылуын қамтамасыз етіп, босанғанда баланың сыртқа итерілуіне әсер етеді.