Әрбір мемлекет өзінің аума ғында орналасқан кез келген ма
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
| ИӘ ғында орналасқан кез келген ма- ңыз ды нысанды өзінің мүддесіне пай даланады. Сол арқылы пайда таба ды. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін КСРО-ның барлық маңызды ны саны қай елде салынса, сол елге бе рілді. Әлемде теңдесі жоқ санау- лы ғарыш айлақтарының бірі – «Бай қоңыр» тиісінше біздің елге бұ йырды. Тәуелсіздіктің алғашқы жыл дары экономикалық әлеуетіміз тө
мен болғандықтан, ғарыштық по тенциалы бізден әлдеқайда жо- ғары Ресейге беруге тура келді. Бұл ше шім екі ел үшін де тиімді болды. Ал енді Тәуелсіздік алып, дербес ел атан ғанымызға да 20 жыл толып отыр ғой. Сондықтан «Байқоңыр- ды» игеруге байланысты Қазақстан тарапынан тың талаптар қоятын кез жетті деп ойлаймын. ЖОҚ – Қазақстан ерте ме, кеш пе өз елі нің территориясында орналас- қан ғарыш саласына қатысты әлем- дегі ең негізгі нүктелердің бірі – «Бай
қоңырды» толықтай игеруі қа жет. Қазақстанның «Байқоңыр- ды» толықтай игеруі кеңестік ке- зеңде қалыптасып қалған түрлі стеро типтерді, Ресейдің бұрынғы отар шылдық саясатын жоққа шы- ғаратыны сөзсіз. «Байқоңырды» игеру ге байланысты тың талап тар- ды қоюға болады. Яғни әрбір ұшу кезінде бір қазақтың ұшуы керек, та ғы сол сияқты ғарыш айлағына қатысты техникалық және ғылыми талаптарды күшейтуімізге болады. Бірақ дәл қазір Қазақстанда бұл талаптарды қойып, оны жүзеге асыра алатындай күш жоқ. Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет Владимир ПУТИН, Ресей премьер-министрі: – Таиландта цунами орын алмастан бұрын барлық піл тауға өрлеп кеткен деседі. Ал қатты қыс түсерде қызыл қоңыздар жер астына неғұрлым тереңірек еніп, қыс жылы болса, жер бетіне жақын жатады екен. Біз де ғарыш саласын игеру арқылы осының себептерін түсінуіміз керек. (http://wffw.info сайтынан) №61 (513) 12 сәуір сейсенбі
2011 жыл ...де дiм-ай, а у! 3-бетте Сейфулла САПАНОВ, саясаттанушы: Марат ЖҮКЕНОВ, физика ғылымының кандидаты: 4-бет 5-бет 7-бет ОЙ-КӨКПАР Ұшатын беймәлім нысандар: қауесет пен ақиқат «Барсакелместен» – «базарға» Ғарыш туристері деген кімдер?
ҚА ЗАҚ ЖЕРІНІҢ ХИКМЕ ТТЕРІ Бұл тақырып ғалымдар тарапынан да үлкен қызығушылық туғызып отыр. Оның сырына үңілген білімді адамдар аз емес. Алайда сол бір түйінді мәселені тарқату әзірге оңайға соғар емес. Бәлкім, бұрынғылар біз білмейтін сырларды ашқан шығар. Сол құпияның кілтін біз әлі күнге дейін таба алмай жүрген шығармыз. Елдің арасында Қорқыт атаның өзін өмірде болмаған дейтіндер бар. Ол халықтың қиялынан туған кейіпкер көрінеді-міс. Бұл – ғалымдар- дың қызу пікірталасына айналған мәселе. Біздің айтпағымыз басқа. Абыз баба жайында баян етілетін аңыздың елдің аузында жүргеніне біршама ғасырдың жүзі болды. Ендеше біздің аталарымыз жер кіндігі жайында айтылатын ұғымды қайдан ойлап шығарған? Олар да бір дерекке сүйеніп айтқан болуы керек қой. Жер кіндігі туралы әңгіме еткенде алдымен осы жайлар ойға оралады. Жер кіндігі және «Байқоңыр» Жарты ғасыр бұрын Жер шарынан тұңғыш рет адам баласы зеңгір көкке бет түзеген зымыранға аяқ артты. Бұл күн қазір алып ғаламшардағы айтулы оқиғаның біріне айналып отыр. Әрине, осы атаулы күн жақындағанда жер кіндігі деген тіркес ойға орала береді. Ғарыш айлағы жер кіндігіне орын тепкен дейді. Осындайда әйгілі Қорқыт бабамыз жайлы айтылатын әпсаналар еске түсетіні айдан анық. Абыз бабамыз жайында айтылатын аңыздарда ол жайында егжей- тегжейлі баян етіледі. Осы екеуінің арасында байланыс бар ма? Рас, ескі кезеңнен жеткен есті әңгіме бізді ойландырады. Ол кезде ғарыш туралы әлі де қозғала қоймаған еді. Сонда жер кіндігі жайлы бұрынғылар қалай білген? Бүгінгідей 18 мың ғаламның тамыр бүлкілін тап басып айта қоятын технология ол уақытта жоқ. Біздің ата-бабаларымыз оны қандай деректерге сүйеніп айтты екен? Сәуірдің 8-і күні сенім білдірілген Кәрім Мәсімов кеше түсте өзінің блогына Мемлекет басшысына жаңа Үкіметтің құрамы туралы ұсыныс жасағаны туралы жазды. Үкімет басшысы ұсынысын қараған Елбасы көп кешікпей тағайындау туралы бірнеше жарлыққа қол қойды. ДАТ! 6-б етте Ақамбай БЕЙСЕМБАЕВ: «Байқоңырды» түбінде өзіміз игеріп кететінімізге сенемін САР АП
www.аlashainasy.kz e-mail: info@аlashainasy.kz 145,40 – 210,20 5,20 22,24 1,44 12380,05 2107,16 1788,77 125,41 1473,40 Жаңа Үкімет жасақталып жатыр Жалғасы 5-бетте Президент жарлығына сәйкес, сыртқы істер министрі болып Ержан Қазыханов тағайындалды. Жаңа министрді ұжымға Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі барып та ныс- тырды. Сыртқы істер министрлігіне жаңа басшыны таныс ты- руға келген Елбасы министрлікті еліміздің сыртқы саясаттағы жемі сімен, Еуропадағы қауіпсіздік және ынты мақтастық ұйы мына табысты төрағалығымен құттықтады. Жаңа ми- нистр туралы: «Ол – нағыз маман. СІМ органда рын да 1989 жылдан бері жұмыс жасап келеді. Он жылға жуық БҰҰ-да қызмет істеді. Ол – арабтанушы. Араб және ағыл шын тілде- рін жақсы біледі. Біз өткен жылы еуропалық мәселелерді еңсере білдік. Енді араб мәселелерімен айналысуымыз қажет. Қазақстанның ислам әлемі алдын дағы беделінің артуына ол өз үлесін қосады деп сенемін. Бұл жылы да үлкен міндеттер жүктеліп отыр», – деді Пре зидент. Ержан Қазыхановтың есімі бұл салаға таңсық емес. Ол бұған дейін сыртқы істер ведомствосында, дипломатия саласында қызметтер атқарған. Ақпан айына дейін Қазақстанның Австриядағы елшісі болған Е.Қазыханов соңғы екі ай бойы сыртқы істер вице-министрі лауазымына ие болған. Ол 2009 жылдың қыркүйек айында СІМ қызметіне келген Қанат Саудабаевты алмастырды.
Байқоңырдың жыры мұнымен бітіп қойса жақсы еді. Бір апта құқық қорғау орындарында сандалған ол университетке келгеннен кейін артынан оқу орнының басшылы ғы атына «шекараны заңсыз кесіп өт кені үшін үстінен іс қозғалғаны, сон дықтан оқудан шеттетілуі қажеттігі» жайлы қағаз да ере келді. Байқоңырға барып, басына бәле тілеп алған курстасым, оқуды тастап, қайтадан Байқоңыр қаласына барып, мәселенің анық- қанығына жетуге тырысты. Осы лайша, университеттен шеттетіліп, «бар болғаны туыстарына қыдырып бармақ болған ниетін» дәлелдеуге бір жыл уақытын сарп етті. Осы оқиғаның ке- сірі нен академиялық демалыс алып жү ріп, оқуын әзер бітірген курстасым- ның ара да бес жыл өткеннен кейін әскер қа тарына шақырылу кезінде де «істі бол ғаны» жөнінде әскери бөлімде қа лып кеткен мәлімет аяғына тағы да тұ сау болды. Қала шекарасын бұзу ту- ралы деректің анықталмағанын әскери бө лімге дәлелдеуге де біршама уақы- тын бөлуге тура келді... Бұл – бір ғана мы сал. Ал елімізде қаншама халық Бай қоңырды жалға беру арқасында туындаған мәселелермен күн сайын бетпе-бет келуде.
С.БОНДАРЕНК О, Б.О ТАРБ
АЕВ (фо то)
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ №61 (513) 12.04.2011 жыл, сейсенбі www.alashainasy.kz 2
? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ Тоқтар мен Талғат ғарышта қанша уақыт болды? Кез келген ғарышкердің ғарышпен байланысты науқасы болады САЯСИ КЕҢІСТІК БЕЗБЕН ТАҒАЙЫНДАУ САР АП Қазіргі жағдайда мемлекеттердің ғарыш саласын игерудегі көздеген мақсаты әртүрлі болып отыр. Мәселен, Иран Ислам Республикасының ғарыш саласы негізінен мемлекеттің әскери қорғаныс саласын, әс- кери қауіпсіздігін қамтамасыз етуге негіз- делген. Ал Ресей, АҚШ, Қытай сынды бір- қатар елдер бірнеше бағытта қатар жұмыс жасай береді: байланыс саласы, әскери қорғаныстық, ғылыми-академиялық зерт- теулер мақсатында. Ал көптен бері ғарыш- тық держава атануды өзіне мақсат етіп қойған еліміз Қазақстан ғарыш саласын- дағы барлық бағыттары бойынша бірдей күш жұмсай алмайды. Біріншіден, бұған өте ауқымды қаржылық ресурстар қажет болар еді. Жалпы, капиталистік заманда кез келген тақырыпқа романтикалық қа- рым-қатынаста болу мүмкін емес. Яғни кез келген ел «ғарыштық держава» деген жа- лаң атақ үшін ғана бекер шығындала ал- май ды. Сондай-ақ еліміз дәл қазіргі жағдайда ғылым-білімнің ғарыш әлемін танып-білуге деген құштарлығы үшін салық төлеушілердің қалтасынан жиналған қаржыдан миллиардтар бөле алмайды. Әзірге ғарыштық ғылыми жобалар үшін қомақты қаражат құю төрт құбыласы түгенделген, дамыған мемлекеттердің қолынан келеді. Онда да әрбірінің емес. Ендеше, Қазақстанның ғарыш саласы үшін Марс пен Венерада не болып жатқаны, «Күн системасында қандай ауытқулар бар», «өзге ғаламшарлар мен жатпланета- лық тар бар ма» деген секілді сұрақтар уа- қыт ша қызықтырмауы керек. Демек, Қа- зақ стан ғарыш саласын дамыту бары сын- Бүгінде Байқоңыр қаласындағы Қазақ- стан азаматтары мен Ресей азаматтары ара сындағы «ала қойды бөле қырқу» жү- йесінің шуы бүгінде Парламентке дейін жет ті. Тіпті бүгінгі күні осы қысымға шыда- ма ған кейбір азаматтарымыздың Ресей аза маттығын алып жатқаны да жасырын емес. Басқаны айтпағанда, қазақ балабақ- ша ларының мүлдем болмауы, ал қазақ мек тептерінің жеткіліксіздігі, оқушылардың Р е сей оқулығымен оқытылып, Қазақстан- ның қақ ортасында, қаймағы бұзылмаған Қы зылорда өңірінде орналасқан Байқоңыр қаласындағы бүлдіршіндерінің «елім – Ресей, астанам – Мәскеу» деп сайрауына қарап, бұл қаладаға қордаланған мәселенің қаншалықты күрделенгенін байқауға болады. Тіпті өзгенің тарихын оқып, өзгенің Ән ұранын жаттап өскен баладан ертеңгі күні қандай азамат қалыптасуы мүмкін?! Та- ғы бір сорақы дерек: қаладағы орыс ті лін де оқытылатын мектептерді бітіретін қа зақ- стандық оқушылар РФ-ның бірыңғай мем- лекеттік емтиханын (ЕГЭ) тапсырады екен! Байқоңыр қаласында айналымда рубль ғана ақша ретінде мойындалады. Теңгемен есеп айырысқанның өзінде теңгенің рубльге шаққандағы төменгі бағамы есептеледі. Осыдан аузы күйген халық реті келсе, қалтасындағы ақшасын рубльге айналдырып алып жүруге тыры- сады. Сондай-ақ жұмысқа алу кезінде де Ресей Федерациясы азаматтығын алған аза маттарға – бағдаршамның «жасыл көзі». Сондықтан жақсы жалақы мен жақ- сы жұ мыс қалаған азамат мәжбүрліктен Ресейдің аза маттығын алуға тырысады. Аталмыш қа лада жұмыс істегеніне сегіз- тоғыз жыл өтсе де, әлі күнге қалалық да негізінен өз жерімізді зерттеу мәсе лесіне көп икемделгені дұрыс.
Атом өндірісін әскери мақсатта пайда- лануға болмайтыны секілді, ғарышты да әскери қақтығыс алаңына айналдыруға бол майды. Әрине, бұл БҰҰ деңгейінде қо- йылатын талап болу қажет. Себебі бұл сала ның да теріс мақсатта пайдаланылуы атомдық қарулардан кем зиян әкелмейді. Қазір ғарыш саласын әскери мақсатта дамытуға күш салып жатқан елдер де бар. Әс кери қорғаныс саласын жетілдіру жо- лын да АҚШ пен Иран секілді зымырандарға қарсы қорғаныс орнату үшін миллиардтар құю еліміз үшін тиімсіз болар еді. Оның үстіне, еліміз өзінің соңғы 20 жылдық тари хында ешбір әскери амбиция танытқан емес, бейбіт имидж қалыптастыруда. Ғарышты игеру саласын прагматикалық көз қарасқа салатын болсақ, нақты мемле- кет қазынасына пайда түсіріп, ел азамат- та рына игілік әкелетін жобалардың ғана маңыз
дылығы үстем. Мәселен, өткен жылы ресейліктердің қазақстандық қос ғарышкерді ұшырудан бас тартуын кейбір отандық баспасөз құралдары ұлттық трагедия етіп суреттеді. Әсілінде, бұл үшін сезімге беріліп, аталған салада көрші елмен «ат құйрығын кесісудің» тіпті де қа- жеттілігі жоқ. Себебі дәл қазір Қазақстанның ғарыш саласының дамуы дәл сол екі ғарышкеріміздің көкке көтерілуіне қарап қалған жоқ. Мұны Ұлттық ғарыштық агент- тігі де жақсы түсінетіндей. ҒАРЫШҚА ҚАНША АҚША БӨЛІНЕДІ? Әлемдік экономикалық дағдарысқа қа рамастан, барлық дерлік ғарыш дер жа- валары «жұлдызды» жобаларды қар жы- тіркеуге тұра ал май жүрген азаматтар да баршылық. Тір кеуг е тұрмаған халықтың әлеуметтік жәр дем ақыдан қағылатыны, тұрақты жұмысқа да тұра алмасы белгілі. Байқоңырдың мә селесі қаламен іргелес, біте қайнасып жат қан Төретам кенті мен Ақай елді мекендерін де шарпуда. Мәселен, бұл өңірлерде ем хана жоқ. Тұрғындар ауыра қалған жағ дайда Байқоңыр қаласына баруы керек. Ал қалаға ауырмақ түгіл, қапылған тығыз шаруаң болса да, түнгі 22:00-ден кейін ешкім кіріп, шыға алмайды. Осыдан кейін «Байқоңыр қай елдің қаласы» деген сауал еріксіз көмейге кептеледі...Айта берсек, қаланың қазақтарға қатысты мәселесі шаш етектен. Еліміз егемен мемлекет бо лып, нарыққа көшкен соң, елдегі тұрғын үй лер жекешелендірілді. Ал Байқоңырда мұндай жекешелендіру жүргізілген жоқ. Тұрғын үй ландыруды азайтудың орнына, ұлғайтып жат ты. Космостық бағдарламалар бюджеті осыдан бір жыл бұрын АҚШ-та – 16,8 млрд, Жапонияда – 5 млрд, Қытайда – 1,5 млрд, Ресейде – 1,2 млрд долларды құрағандығы өзін-өзі байқатып тұр. Осы- лай NASA америкалық агенттігі ғарыш са- ла сына салған әрбір доллардың 5-6 дол- лар болып қайтатындығын хабарлаған. Мамандардың бағалауынша, соңғы жыл- дары Ресейдің ғарыштық зымыран сала- сындағы пайдасы – үш есеге, ал оның қайтымы екі есеге өскен. Ендеше, біз де елдің индустриялық-ин- новациялық даму стратегиясының жүзеге асуына, ғарыш индустриясы кластерінің құ р ылуы мен дамуына, халықаралық ма- ңызды серпінді жобалардың іске асуына, әлемдік ғылыми және ғылыми-техникалық кеңістікте кірігуіне ықпал ететін отандық ғарыш саласын жасауға міндеттіміз.
Соңғы жылдары еліміз Қазақстан да бұл бағытта тартынып жатқан жоқ. Сөйте тұра, ғарыштық жобалардың барлық салалары бойынша далақтай бермей, не- гізгі бағыттар бойынша ғана жұмыс жасау қа жеттігін түсінеді. ҚР Ұлттық ғарыш агент- ті гінің төрағасы Т.Мұсабаев Қазақстандағы ғарыштық саланы қалыптастыру страте- гия сы мен еліміздегі ғарыш саласын дамы- ту дың мемлекеттік басқару реформасы қоры толығымен Ресейге беріліп кеткендік- тен, бірде-бір пәтерді қайтарып ала алмай- мыз...Аты таныс, қылығы бейта ныс қалада ғы қазақ тілінің шетқақпай кө ріп отырғаны да рас. Сондай-ақ жалақы төлеуде де «ала-құ лалық» жетерлік. Ресей компа ния ларында жұмыс істейтін қа зақ- стандық аза мат тардың жалақысы төмен. Өйткені құ пия, аса жоғары мамандарды қажет ететін жұ мыстарды ресейліктер істейді. Қазақ стандықтардың еншісіне тиетіні қалған-құтқан жұмыстар ғана. Бұл жерде қазақстандық халықтың құ- қының шектелуіне алып келіп отырған бас- ты мәселе екіжақты келісімдер кезінде «ба рымызды бүтіндеп, жоғымызды түген- деп» алуға тырыспауымыз. Жоғарыда біз тек кейбір әлеуметтік мәселелерді ғана сана малап шықтық. Өйткені бір мақалада оның бәрін тізіп шығу мүмкін емес. Ендеше Сондай-ақ Үкімет басшысы Кәрім Мәсімов Туризм және спорт министрлігіне жаңа басшы етіп Талғат Ермегияевті таныстырды. «Мен жұмыс істеп кетеміз деп ойлаймын. Бұл ұжымды білемін. Біздің алдымызға қойылып отырған міндетті орындаймыз деп ойлаймын. Сізді де, Темірхан Айдарханұлын да жерге қаратпау үшін тырысамыз», – деді Талғат Ермегияев. 2008 жылдың ақпанынан бері Т.Ермегияев ҚР Туризм және спорт министрлігінің вице- министрі қызметін атқарған. Оған дейін «2011 жылғы VII қысқы Азия ойындарының ұйымдастыру комитетінің атқарушы ди- рек циясы» АҚ директорлар кеңесінің төр- ағасы қызметін атқарған. Сондай-ақ «Қа- зақ стан теміржолы» АҚ (2002-2006 жж.) басшылығында, «Алма ты құрылыс» ХК бірінші вице-президенті (2006-2008 жж.), 2008 жылғы ақпаннан маусымға дейін ҚР Туризм және спорт министрлігінің бірінші вице-министрі қызметінде болды. бо йынша ғарыш саласына 2020 жылға де- йін жыл сайын 316 миллион АҚШ доллары көле мінде қаржы қажет болатынын айта- ды. Ғарыштық жүйені дамытуға бағыт тал- ған стратегияны жүзеге асыру барысында 2020 жылға дейін орбиталық топталған 12 ға рыштық аппарат құрылатындығын, соны мен қатар еліміздің спутниктік байла- ныс каналдарына сұраныс қанағаттан ды- рылып және өңірлер көп бағдарламалық телехабарлармен қамтамасыз ету жоспар- ланған. Яғни ғарыш саласын дамытуда еліміз ең алдымен байланыс мәселесіне көп көңіл бөледі. Еліміздің азаматтары «Қаз сат» ұлттық жүйесін пайдалану – елі- міз дегі байланыс саласын бірнеше есеге арзандатады» деп үміттенеді. «Қазсаттары- мыздың» жоғалып кетуіне қарамастан, Қазақстанның төл жерсеріктерін ұшыру дан тайынбауы – осының бір дәлелі. Ғарыш сала сының тағы бір мүмкіндігі – табиғи ка- таклизмдерді алдын ала болжау мүмкіндігі. Дегенмен бұл саланы айтулы ғарыштық державалардың өзі толық игеріп болған жоқ. Әлемде болып жатқан түрлі стихиялы апаттар адам шығынын болдырмау мақ- сатында табиғи болжамдарға қаржы құю- дың зая еместігін көрсетіп жатыр. Ға рыш- тағы жалпы саны 23 жерсерігін, әлемдегі ғарыштық ұшулардың 40 пайызын қам- тамасыз етіп отырған Ресей де ғарыш саласында кенже қалып қоюымыз мүмкін деген қаупін жасырмайды. «осынау қордаланған мәселелерді қалай шешуге болады, Байқоңырды жалға бере оты рып, өз мүддемізге сай жұмыс істеу мүм кін бе» деген сауалдар төңірегінде Бай- қо ңырдың мәселесіне «бас ауыртып» жүр- ген Мәжіліс депутатын сөзге тартқан едік.
ЖОСПАР
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|