Есенова камчат аугажыевна
жүктеу/скачать 7,45 Mb. Pdf көрінісі
|
6D010300 ДИССЕРТАЦИЯ ЕСЕНОВА К.А.
| негізгі қағидалары:
1. Бірлік – жүйе біртұтас және бөліктер жиынтығы ретінде қарастырылады. 2. Тұтастық – элементтер әр бағытта болуы мүмкін, алайда олар сонымен қатар өзара үйлесімді. 3. Қарқындылық – жүйенің бағытты немесе кездейсоқ факторлар әсерінен өзгере білу қабілеті; 4. Жүйе мен ортаның өзара тәуелділігі, яғни, ортамен өзара әрекеттесу процесінде жүйенің өз қасиеттерін көрсетуі. 5. Иерархиялық – яғни, бөліктерді саралау, жүйенің әрбір элементі ішкі жүйе ретінде, ал жүйенің өзі күрделі жүйе элементі ретінде қарастырылады. Бұл жүйе элементтерінің жиынтығы, олардың әрбірі нақты мағынаға ие, жүйенің басқа элементіне бағынуы, я болмаса, басқа элементті өзіне бағындыруы мүмкін. 6. Ұйымдастыру – құрамдас бөліктер мен оларды біріктіретін байланыстарды ретке келтіру. 7. Жүйенің жағдайы мен сипаттамасының көптігі – әрқайсысы жүйенің белгілі бір күйін суреттейтін түрлі үлгілер құрылымы. 8. Декомпозиция – объектіні әрқайсысы жүйенің жалпы мақсатынан туындайтын жекелеген мақсаты бар құрамдас бөліктерге бөлшектеу мүмкіндігі. 9. Тұтастық қағидасы бойынша жүйенің бар элементі біртұтас болып келеді. Яғни, олардың барлығы ортақ қағидалар, мақсаттар, міндеттерге бағынады. 10. Құрылымдылық нақты белгілері бойынша жүйе элементтерін жекелеген ішкі жүйеге біріктіру. Мұндай ішкі жүйелер өз кезегінде басқа ішкі жүйелермен түрлі байланыста болуы мүмкін. 11. Көптік жалпы жүйені түгел және әрбір элементті жеке сипаттау үшін көптеген түрлі модельдердің қолданылуын бағамдайды. Білім беруді басқару саласындағы жүйелік тәсіл мен жүйелік ойлаудың қызметтері: – мәселелер тудыратын ойлауды еңсеру; – болмыстық стереотиптерді анықтап, жою; – жүйелік ойлау қағидаларына сай басқару жолдарын түсіну; – жүйенің құрамдас бөліктерін жеке және бірге жұмыс істеуін түсіну жолдарын дамыту; – процестер мен құбылыстар жүйесіне қатысты сыртқы және ішкі өзара байланысын адекватты орнату; 64 – «Егер де...?» сұрағын қоя білу қабілетін жетілдіріп, жүйенің мінез- құлқын болжау; – жүйе құрылымын, оның элементтері арасындағы байланыс пен олардың функционалын өзгертуге дайындық қалыптастыру [129]. Білім берудегі басқаруға жүйелік тұғырды қолдану қажеттілігі: – басшылардың басқарушылық араласуын қажет ететін жеке бірліктегі және тұтас білім беру қызметімен байланысты құбылыстар мен білім объектілерін қарастыруда; – басқарудың тиімді әдістері мен технологияларын таңдауға арналған басқарылатын объектілер мен құбылыстардың классификациясы үшін сенімді негіз құруда; – дұрыс басқару шешімдерін қабылдау үшін білім беру практикасының көптеген жағдайлық фактілерін бірыңғай жүйеге біріктіруде. Жүйелік тұғырдың негізгі ұғымдары : жүйе, бірізділік, құрам, элемент, құрылым, байланыс, жүйені қалыптастырушы фактор, тәрбие беру жүйесі. Жүйелік тәсілдің негізгі әдістері: жүйелік талдау және модельдеу әдісі [130]. А.Эйнштейн адамдардың проблемаларды шеше алмаудағы мәселесін олардың сол проблеманың деңгейінде ғана ойлайтындығын айтып баққан: яғни, егер қазіргі жағдай қанағаттандырмай тұрса, өзге тәсіл қолданып, мәселені басқа көзқараспен қарау қажет. Білім менеджері үшін бұл маңызды жеке және кәсіптік сапа болып табылады. Осылайша, салыстырмалы аспектіде білім менеджерлерін дайындаудағы жүйелі тұғыр әрбір элементті бөлек оқып, оларды бір-бірімен салыстырып, сараптауға мүмкіндік береді. Сонымен бірге бұл тұғыр барлық ұқсастықтар мен айырмашылықтарды, қарама-қайшылықтар мен байланыстырушы сипаттамаларды, әр элементтің және бүкіл жүйенің даму динамикасын анықтауға көмектеседі. Салыстырмалы зерттеулердің жаңа міндеттерінің арасында – «жаһандану әлеміндегі» жергілікті мәдениеттердің сипаттамаларын анықтау, білімге әсер ететін контекстік факторларды талдау бар. Постмодерндік мәдениетте ұлттық, мәдени және жеке тұлғалық мәселесі өткір тұр. Саяси партиялар, ассоциациялар, ұйымдар мен білім беру мекемелері, сондай-ақ жеке тұлғалар өздерінің сипатын, тұлғалық қасиеті мен кейпін іздейді. Еуропа мен Ресейде постмодерндік мәдениет ерекшелігі болып табылатын ұжымдық сәйкестілік дағдарысы бар, яғни жеке мәдени ұқсастық артқан. Субъективті мәдениет жоспары бірінші кезекте тұр [131]. В.М. Межуев «мәдени еуроцентризмнің құлдырауы», яғни әртүрлі және бір-біріне ұқсамайтын мәдениетке тек бір еуропалық модельге сәйкес келетін әдістерді бағалаудың тәсілдері және өзге мәдениеттер туралы білімді дамытатын (оларды зерттейтін танымдық субъектіге жатпайтын) мәдениеттану ғылымының пайда болуына себеп болғанын айтады [132]. Салыстырмалы педагогикалық зерттеулерде мәдени көзқарас туралы М. Садлер: «Шетелдік білімді зерттеуде оның сипаттамасынан әлдеқайда 65 маңызды нәрсені ұмытпауымыз керек. Біздің ең басты назарымызда – қарапайым сипаттамадан бөлек, материалдық емес тиімділіктің нәтижесі ретінде кез келген сәтті білім жүйесін түсінуге күш салу. Мәдени дәстүрлердің басты бөлігі болып табылатын ұлттық рухты түсіну керек…, ең алдымен белгілі бір ұлттың көрінбейтін, терең жасырын рухани күштерін зерттеу қажет», – дейді [133]. Мәдениетті зерттеуге арналған заманауи педагогикалық салыстырмалы зерттеулердің дискурсы мәдениет пен білім арасындағы тығыз қарым- қатынасқа негізделген. Франция компаративисі Ле Тханх Кхоидың пікірінше, мәдениет салыстырмалы педагогиканың шеткі бөлігінде орналасқан және оны зерттеудің ерекше нысаны ретінде қызмет етпесе де, мәдени контекст жеке білім беру жүйесінің және басқа да білім беру жүйелерінің даму механизмдерінде көп нәрсені түсінуге мүмкіндік беретін «түсіндірме фактор» болып саналады. Қытай ғалымы Гу Мингуан мәдениет пен білімнің өзара байланысын талдай отыра: «Мәдениет пен білімнің байланысы, мәдениет пен білімнің маңызды ерекшелігі болып табылады. Яғни білім беру, бір жағынан мәдени дәстүрлердің ықпалы болып табылса, ал екінші жағынан, бұл мәдениетті қалыптастырудың ең маңызды құралы, басқаша айтқанда, білім мәдениетті қалыптастырады», – дейді. (Gu Minguan). Педагогикалық салыстырмалы зерттеулерге арналған мәдениеттану негіздемесін анықтауда Г. Мингуан әр ел мәдениетінің өзіндік формасы бар екенін түсіндіреді және ол педагогиканың негізгі бағыттары ретінде саясатта, білім беру жүйесінде жиі көрінетінін айтады [133, б. 34]. Ғалымның пайымдауынша, салыстырмалы педагогикалық зерттеулерде ең бастысы, ұлттық құндылықтарды түсіну қажет. Педагогикалық ойлау имиджі, бұл мысалы батыстық көзқарас пен шығыс мәдениетінің қатынасында байқалады. Әлеуметтік-мәдени детерминант тұрғысынан білім беру контекстінде салыстырмалы талдауды батыс компаративистері XX ғасырдың бірінші жартысында дамытты. Осылайша, И. Кэндэл кез келген білім беру жүйесінің ерекшеліктері негізінен ұлттық мәдениет түрімен алдын ала анықталатынын айтып, педагогика мен білімнің дамуына мәдени-салыстырмалы талдау жасауды ұсынған жүктеу/скачать 7,45 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|