Ф а рғо н а давлат у н и в е рс и те т и ҳузуридаги



Pdf көрінісі
бет7/33
Дата16.05.2022
өлшемі1,17 Mb.
#34621
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   33
субординар,  суперординар,  элатив,  суперлатив,  эмфасайзер,  эмплифайер, 

даунтонер,  оддий,  қиёсий,  орттирма  каби  атамалар  ва  улар  ифодалаган 

тушунчаларга ўз мунсабатини кўрсатиб ўтади.

Тадқиқотда 

интенсификация/деинтенсификация 

категориясининг

метатили 

(терминлар 

тизими) 


ҳақида 

фикрлар 


баён 

қилинган. 

Унда 

интенсификация/деинтенсификация 



категориясига  оид  мавжуд  миллий, 

байналмилал  атамалар,  улар  орасидаги  дублетлик,  синонимлик  муносабатлари,

16  Раимжонов З.Х. Француз ва ўзбек тилларида интенсивлик категориясининг чоғиштирма тадқиқи: Филол.фан. 

бўйича (Ph.D) дисс. ... автореф. - Тошкент, 2019. - Б.11 - 19.

17 Туранский И.И. Содержание и выражение интенсивности в английском языке: Автореф. дисс. ... доктора 

филол. наук. - Нижний Новгород:  1992. - С. 24.



16


уларни  унификация  қилиш  (тартибга  солиш,  бир  хиллаштириш)  масалалари 

кўриб  чиқилади.  Тадқиқотчи  ушбу  ўринда  ўзи  томонидан  кенг  маънода 

қўллаётган 

интенсификация/деинтенсификация 

атамасинининг 

мазмун- 


мундарижасини  изоҳлайди.  Бунга  кўра,  “интенсификация/деинтенсификация” 

термини  бу  тадқиқотда  кенг,  яъни  ўзида  белгининг  озайиши,  кўпайиши  билан 

боғлиқ  бўлган  кучайиш/сусайиш, 

чўзилиш-қисқариш, 

баландлаш-пастлаш, 

тезлаш-секинлаш, 

қаттиқланиш-юмшоқланиш, 

торайиш-кенгайиш 

каби 


тушунчаларни ўз ичига қамраб олади.

Тадқиқотчи  ушбу  ўринда  интенсификация/деинтенсификация  семанти- 

касини 

ўз 


ичига 

олган 


турли 

сатҳ 


бирликлари 

учун 


фоноинтен- 

сема/фонодеинтенсема, 

морфоинтенсема/морфодеинтенсема, 

лексоинтен- 

сема/лексодеинтенсема  каби  атамаларни  келгуси  тадқиқотлар  учун  тавсия 

этади.


Тадқиқотда  интенсификация/деинтенсификация 

категориясининг  унга 

ёндош бўлган ҳодисаларга муносабати кўриб чиқилган.

Интенсификация/деинтенсификация категорияси,  бир  томондан,  объектив 

категориялар:  сифат,  миқдор,  меъёр,  иккинчи  томондан,  субъектив-прагматик 

категориялар 

ҳисобланувчи 

экспрессивлик, 

эмоционаллик, 

баҳолаш, 

образлилик, таъкидлаш каби ҳодисалар  билан боғлиқ.

Тадқиқотчи  бу  ўринда  Галькина-Федорук,  И.В.Арнольд,  И.Туранский,

С.Родионова,  Н.Лукьянова,  С.Кадысева каби тилшуносларнинг  бу масалага  оид 

қарашларини танқидий ўрганиб, қуйидаги хулосаларга келади:

а)  эмоционаллик,  бир  томондан,  ҳис-туйғу  сифатида  психик  ҳодиса, 

иккинчи  томондан,  эмоция  кучайиш/кучсизланиш  хусусиятига  эга.  Ҳис-туйғу 

интенсификация/деинтенсификацияси  эмоционал  гап  ва  унинг  вариантларини 

ҳосил қилади;

б)  образлилик  рамзийлик  бўлиб,  интенсификация/деинтенсификациянинг 

юқори даражасига эга;

в) 

баҳолаш 


интенсификация/деинтенсификация 

даражаларининг 

мазмуний асосини ташкил этади;

г)  таъкидлаш  лисоний  ифодага  алоқадор  бўлиб,  интенсификация/деин­

тенсификация асосида шаклланади;

д)  экспрессивлик  (таъсирчанлик)  эмоционаллик,  образлилик,  баҳолаш, 

таъкидлаш  асосида  шаклланади  ва  ўзида  интенсификация/деинтенсификация 

даражаларини намоён қилади.

Тадқиқотда  интенсификация/деинтенсификация  категориясининг  ҳозирги 

даврда  мавжуд  бўлган  лингвоцентрик  ва  антропоцентрик  лингвистика 

йўналишидаги  муаммолари  кўриб  чиқилган.  Унда  формал  мантиқнинг 

учинчиси  истисно  қонуни  методологиясига  асосланган,  аналитик  усул  етакчи 

бўлган  анъанавий,  шунингдек,  диалектик  мантиқнинг  оралиқ  учинчи  қонуни

17



методологияси  асосида иш кўрган  систем-структур  тилшуносликнинг ўзига хос 

жиҳатлари  ва  уларда  интенсификация/деинтенсификация  категориясининг 

ўрганилиш  хусусиятлари  ҳақида  гап  боради.  Тилни  унга  ёндош  бўлган 

экстралингвистик  ҳодисалар 

билан 

узвий 


боғлиқликда 

тадқиқ 


этувчи 

антропоцентрик  лингвистика  томонидан  интенсификация/деинтенсификация 

категориясининг  қандай  ўрганилиши  хусусида  фикр  юритилади.  Интенсифика­

ция/деинтенсификация  категориясининг  лингвоцентрик  (анъанавий  ва  систем- 

структур  тилшунослик)  ва  лингвокогнитив  (антропоцентрик)  муаммолари 

аниқланади.

Диссертациянинг  иккинчи  боби  “Интенсификация/деинтенсификация 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   33




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет