нашем сознании и время от времени «оживают» как некий ритуал,  о чем свидетельствует мифоним во

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  2  (52),  2015 ж.
Э О Ж  378.016:821.512.122
ЩАЛАМГЕРДЩ ЭДЕБИ  ШЫГАРМАШ ЫЛЫЩ  ЭЛЕМ1
А.Д. И браева -  ф.г.к.,Абай атындагы К,аз¥ПУ-дыц ага ощытушысы,
Ацдатпа.  Мащалада  щаламгердщ  шыгармашылыщ  элемше  щатысты  мэселелер  сeз  етшед1.  Тащырыптан 
бастап,  материал  жинау,  оны  eндеу,  адркем  шындыщ  пен  eмiр  шындыгыныц  аращатынасы  щарастырылган. 
Протип  пен  адркем  бейне,  щолжазба  жэне  mыгарманыц  турл1  нусщаларыныц  арасындагы  ерекшелжтердщ 
барлыгы  щаламгердщ  эдеби  шыгармашылыщ  элемше  экелетш  щарастырылган.  Мундагы  ощигалар  желта  мен 
кешпкерлер1  жазушыныц  eз  eмiрiнде  орын  алган  жагдайларымен,  басынан  eткерген  ощигаларымен,  ^ртен- 
бшген адамдарымен салыстырыла отырып  щаламгердщ жазушылыщ  ш еберлт,  ондагы кешпкерлердщ  eмiрдегi 
прототиптер1,  кешпкерлер  eмiр  сурген  заманныц 
шындыгы,  романныц  жазылу  тарихына  арщау  болган 
мэселелер щарастырылады.  Осы мэселелерд1 талдай келе, романга тащырып болган ощиганыц eзегi, непз1 щайдан 
бастау алганына кeз жетшзем1з.
ТYЙiн сездер:  шыгарма, тащырып, кeркемдiк ерекшелш, шыгармашылыщ зертхана.
Б елгш   б!р  шыгарманыц  жазылуы  узащ  !здешстщ  н эти ж ес  екен!  аныщ.  Алгашщыда  тащырыптыц 
белгшену!,  турл!  арналардан  мэл1меттердщ  топтастырылуы,  жиналган  деректерд!  щорытып,  бел гш  
б!р  идеяга  багындыра  отыра  кeркем  жинащтау  н е п з в д е   жазылары  аныщ.  Осындай  жазу  урд!с!нде 
жазушыныц  eзiндiк  устанган  багыты,  тэж !р и бес  айщындалады.  Ал  щалыптасщан  eзiндiк  ер ек ш ел т  
ешб!р  щаламгерге  ущсамауы  эбден  мумкш.  Муныц  себеб!  эр  адамныц  eзгеге  ущсамас  мшез!  тэр!зд! 
eзiндiк 
дэстур!, 
тэж1рибес!мен 
тшелей 
байланысты 
болуы 
мумкш. 
Каламгердщ 
эдеби 
шыгармашылыщ  элем!  дегенде  ец  алдымен  жазушыныц  осындай  eзiндiк  тэж!рибесш  атауга  болады. 
Бул  шыгарманы  жазу  туралы  ойтурткшщ  пайда  болуынан  бастап,  соцгы  н ук тес  щойылганга  деш нп 
кезецд!  щамтиды.  Шыгармага  тащырып  табу,  турл!  арналардан  материал  жинау  дагдысы,  деректерд! 
сурыптау  тэр!зд!  мэселелермен  щатар,  жазушыныц  eмiр  жолы,  эдебиетке  келу  жолы,  б ел гш   б!р 
шыгармасыныц  жазылу  тарихын  сeз  етерде  осы  шыгармасымен  тащырыптас,  eзге  туындылармен 
сабащтастыгы,  eзi  тустас  щаламгерлермен  шыгармашылыщ  байланысын  терец  мецгеру  щажет.  Бул 
жазушыныц  шыгармашылыщ  тэж!рибесш щ  ушталуына  eз  эсерш   типзген  туындыларын  айщындау 
уш ш  щажет.
Жазу  урд!сш деп  щаламгердщ  кeцiл-кYЙi,  жазу  машыгы,  талап-талгам  децгеш   деген  мэселелер  де 
шыгармашылыщ  элемше  щатысты  болып  келед!  Шыгармашылыщ  жумыс  устш деп   эр  щаламгердщ 
eзiндiк  жазу  т э с ш   щалыптасатындыгы  аныщ.  Б!р  щаламгерлер  шыгарманы  жазу  устш де  сурет 
салганды  унатса,  енд!  б!реулер!  эн  салганды  унатады.  Ж азу  у с т в д е п   кeцiл-кYЙге  щатысты  щойылган 
суращтарды  щаламгердщ  кейб!р!  щатты  уната  щоймайтындыгы  бел гш .  Бул  жеке  шыгармашылыщ 
щупиясына  щатысты  мэселелерге  eзгелердiц  куэ  болганын  щаламагандыщтан  туындаса  керек.  Бул 
мэселелер  б!р  жазушыныц  жекелеген  шыгармасына  щатысты  кeзщарасын  танытумен  щатар,  сол 
шыгарманыц щундылыгын таныту ушш,  щаламгерлш тэж1рибе  алмасуга эк елед!
Шыгармада  суреттелетш  дэу!р  шындыгын,  сол  кезецнщ  элеуметпк  сипатын  аныщтап  алуда 
жазушы  жиналган  деректерд!  !р!ктейд!  0м !р   дерегш   жинащтап,  сурыптаудан  eткiзу  шыгарманыц 
идеясымен  байланысты  жузеге  асады.  Бул  жиналган  мэл!меттердщ  шыгармага  барлыгы  б!рдей 
пайданыла  б е р м е й п н д т н   кeрсетсе  керек.  Екшш!  жагынан  eмiр  шындыгы  жазушы  елегшен  eтiп 
барып,  кeркем  шындыщща  айналатындыгын  байщатады.  0м !р   шындыгын  тутастай  кeркем  e ^ p  
зацдылыгына  орай  игерудеп  жазушы  ш еберлш   эр  алуан.  Шыгарма  егер  тарихи  тащырыпща  арналар 
болса,  тарихи  кезецге  щатысты  турл!  ецбектер,  мурагаттыщ  жазбалармен  щатар,  куэгерлердщ 
естелштерш  кещнен  щолдануы  эбден  мумкш.  Ал  жоспар  жасауда  жиналган  материалдар  екшеленш, 
!р!ктеледг
Бул  ретте,  кeркем  бейнеш   толыщщанды  етш  танытудыц  белестер!  ретшде  кешпкер  болмысын 
прототип  непз1нде  суреттеу  болып  табылмащ.  Болашащ  кешпкердщ  жалпы  б т м ! ,  тулгасын 
танытатын  eмiр  дерегш   зерттеп,  ой  елегшен  eткiзу  суреткерлер  тэж!рибес!мен  тыгыз  байланысты. 
^ р к е м   бейнеге  туптулга  болатын  адамныц  бойындагы  кейб!р  мшез-щулыщ  алынбай,  оныц  орнына 
басщаларда  кездесетш   ic-эрекеттер  суреттелу!  мумкш.  Бул  кeркем  eнердегi  жинащтау,  типтенд!ру 
тэр!зд!  мэселелер!мен  байланысты,  сондай-ащ  шыгарманыц  алдына  щойган  мащсаты,  идеясымен 
-------------------------------------------------------------------------   1 2 7 -------------------------------------------------------------------------

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  2  (52),  2015 г.
байланысты  болса  керек.  П рототипт  керкем  образга  айналдыруда  каламгердщ  езш дш   калыптаскан 
тэжiрибесi  бар.
Ш еберлiк  угымы  тек  тек  жазушы  таланты  угымымен  шектелмеуi  тиiс.  Бул  жерде  ой  мен  сез 
жуйеш,  жазушы  сез  саптамы,  шыгармага  сюжет  табу,  композиция  куру  мэселелерi  де  карастыруга 
болады. 
Муныц  барлыгы 
eмiр  дерегiнiц  керкем  шындыкка  уласу  жолына  алып  келедi. 
Каламгерлердщ  бурын-соцды  жарык  керген  туындыларын  ецдеп,  шыцдай  тусудегi  шыгармашылык 
iзденiстерi  де  каламгердщ  эдеби  шыгармашылык  элемше  алып  келдь  Автордыц  жарияланган 
шыгармасына 
тыц 
толыктырулар 
енгiзiп, 
кайта 
карауыныц 
себебi 
жазушыныц 
eзiндiк 
жауапкершiлiгiнде  болуы керек.
Бул  аталган  мэселелердiц  кай-кайсысы  болса  да  каламгердщ  шыгармашылык  элемше  бойлауга 
алып баратын багыттар.  Эркайсысы да жеке  алдына зерттеуге турарлыктай улкен мэселелер.
Резюме 
А.Д. Ибраева.  Творческая лаборатория писателя
В  статье расматривается проблемы творческого  лаборатории  писателя.  Определение темы,  сбор материалов 
из  разных  источников,  превращения  жизненной  правды  в  художественную  правду,  поиски  в  изучении 
характера  персонажа  -   все  эти  уровни  произведения  показывают  свойственный  писателю  художественный 
почерк.  Сюжеты  и  герои  здесь  сопоставлялись  с  событиями  в  жизни  писателя,  приключениями  и  людьми, 
знавшими  его,  рассматривается  острота  пера  писателя,  прототипы  героев,  реальное  время,  при  котором  жили 
герои произведений,  вопросы,  ставшие темой истории его  написания.  Анализируя эти вопросы, убедимся в том, 
что откуда берется идея и начало событий, которые лежат на основе романа.
Ключевые слова:  произведения, тема, художественная особенность, творческая лаборатория.
Summary 
A.D. Ibraeva.  Creative Laboratory writer
Input a word in the article the problem of the creative laboratory of the writer.  Definition of the topic, the collection 
of materials  from different  sources,  transformations  truth of life  in the  artistic  truth,  the  quest to  explore  the  nature  of 
the character - all these works  show the typical levels writer artistic  handwriting.  Plots and heroes were  here compared 
with events  in life  of writer,  by  adventures  and people,  knowing him,  the  sharpness  of feather of writer,  prototypes  of 
heroes, real time, the heroes of works, questions becoming the theme o f history of his writing, lived at that, is examined. 
Analysing these questions, we will make sure in that from where undertakes idea and beginning of events that lie on the 
basis of novel.
Keywords:  artwork, theme, art feature, art laboratory.
Э О Ж  880.1
М.  ЭУЕЗОВТЩ  ПРОЗАЛЬЩ  Ш Ы ГАРМ АЛАРЫ НДАГЫ  ЕЖЕЛГ1 Ж Ы Р-АЦЫ ЗДАРДЫ Ц
ЦОЛДАНЫ ЛУЫ  (1920-1930 ЖЖ.)
^.М ы рзаханк;ызы 
-  
Абай атындагы Цазац улттыц педагогикалыц университеттщ
2 курс магистранты
Ацдатпа.  Макалада  М.Эуезовтщ  прозалык  шытармаларында  ежелп  жыр-ацыздардыц  колданылу  жайы 
талданады.  ¥лы  жазушы  еткен  тасырдыц  20-30  жылдарында  казак  халкыныц  тасырлардан-тасырларта 
жалтасып  келе  жаткан  халык  ауыз  эдебиеттщ  улплерш  (фольклорын)  жинауга,  бастыруга  жэне  зерттеуге 
елеулi  улес  коскан  каламгер.  Сондай-ак  ол  халык  мурасы  -   ежелп  жырларды,  ацыз-эцгiмелердi  езшщ 
эцпмелервде  шебер колдана бшген.  Осы аркылы ол ез шытармаларында ежелден азаттык ацсатан казак елшщ 
тагдыр-талайын  суреттейд^  шытарманыц  керкемдш  куатын  арттырады.  Сондыктан  бул  мэселе  элi  де  терец 
зерттеудi талап етедг
ТYшн сездер:  фольклор, жыр-ацыздар, сюжет, керкемдж.
128

Абай атындагы Цаз¥ПУ-дыцХабаршысы,  «Филология гылымдары» сериясы, №  2  (52),  2015 ж.
М .Эуезовтщ   1920-30  жылдарда  жазылган  еж елп  жырлар  мен  ацыздар  сюжеттерш  аркау  еткен 
немесе  солардыц  сарындары  мен  мотивтер!  аясында  суреттеуге  курылган  «Коргансыздыц  кун!», 
«Кыр  суреттерт,  «Кыр  эц п м ел ер т ,  «Кыскы  тун»,  «Кыскы  кунп  дала»,  «Бурют  ацшылыгыныц 
суреттерЬ>,  «Каралы  сулу»,  «Жет!м»,  «Кексерек»,  «Текшенщ  бауырында»,  «Сыбанныц  моласында», 
«Тунг!  ауыл»  туындыларыныц  халык  таглымын  урпакка  ж етю зудеп   мацызы  ерекше.  Эйткеш 
халкымыздыц эдеби  муралары  ацыздар  мен эпикалык жырлардагы  рухани  кундылыктарды,  ел!м!здщ 
еткенш  тану  жолындагы  тарихи  деректермен  катар,  керкем  шыгармалардагы  улттык  дэстур 
ернектерш  бойына  жиган  типтш  жэне  дараланган  образдардыц  да  эдеби-эстетикалык  тургыдагы 
тагылымдык  мэш  зор.  Сондыктан  да  М .Эуезов  езш щ   «Коргансыздыц  кун!»  эцпм есш ен  бастап, 
«Кексерекке»  деш н п   осы  жылдарда  жазган  керкем  туындыларында  улттык  кешпкер  элемш   оныц 
туган  ел!  мен  жер!,  тел  эдебиет!  мен  мэдениет!,  кыскасы  кан  мен  тектен  тараган  халык  мурасыныц 
кершютерш  керкем  образдыц  тутас  бейнес!,  ю-эрекет!,  езге  де  касиеттер!  аркылы  жан-жакты  да 
терец алып суреттеген.
М .Эуезов  шыгармашылыгына  зер  салсак,  оныц  еж ел п  жыр-ацыздарды  аркау  еткен  керкем 
прозаларыныц  н е п з п   туган  кезецдер!  семейлш  ж эне  ташкентпк  кезецдер  екенше  кез  жетюзем!з. 
Оныц  б!р!нде  каламгер  еж елп  эпикалык  сюжеттер  непз!нде  драматургиялык  шыгармалар  жазу  мен 
«эдебиет  еск ш гш   жинап»  бастыруга  баса  кецш  белсе,  екшшюшде  ацыз-эцпмелер  сарынын 
пайдалана  отырып  этномэдени  кундылыктарды  аркау  еткен  прозалык  шыгармалар  тудыруга  куш 
салган.  1930  жылы  1  казанда  камауга  алынганга  деш н п   аралыктагы  М .Эуезовтщ   семейлш  жэне 
ташкентпк  эдеби  ортада  еткен  шыгармашылык  ем!р  жолында  жазып,  жариялаган  «Кыр  суреттерЬ>, 
«Кыскы  тун»,  «Кыр  эцпмелерЬ>,  «Кыскы  кунг!  дала»,  «Текшен!ц  бауырында»  «Тунг!  ауыл», 
«Уйлену»,  «Бурк!т  ацшылыгыныц  суреттерЬ>,  «Килы  заман»,  «Караш-Караш  окигасы»,  «Кексерек», 
«Каралы  сулу»,т.б.  керкем  туындылары  мен  кей!н  Кецес  ек!мет!н!ц  керкеменерд!  социалист!к 
реализм  курсауында  устаган  кезецде  де  кол  узбеген  фольклорлык  мотивтеп  шыгармалары  осы 
сез!м!зге дэйек.
Жалпы,  М .Эуезов  ез!н!ц  прозалык  ецбектер!н  драматургиялык  шыгармаларымен  канаттас  20-шы 
жылдардан  басталган.  Оган  жазушыныц  «Э з  жайымнан  маглуматындагы»  1919-20-шы  жылдардагы 
шыгармашылыгы  жайлы:  «Кыс  бойы  елде  болып,  жаз  тагы  елде  болдым.  Ондагы  жазганым 
«Бэйбш е-токал».  Келесi  кыста  1920-шы  жылдыц  аягында  «Коргансыздыц  кYнi»  деген  эцгiме 
жаздым.  Сол  кыста  ец  алгашкы  рет  «Е ц тк -К ебек п »  жаздым»,-  деу!  дэлел.  Эрине  осы  мезгшде 
жазылган 
«Ецлiк-Кебек» 
пьесасы 
мен 
«Коргансыздыц 
кYнi» 
эцгiмесiнiц 
келешек 
шыгармашылыгыныц  биiк  тугырына,  кундысы  мен  кунарлысына  айналатынын  каламгер  бiлмесе 
керек.
Ал  Мухтар  Эуезовтщ   халык  муралары  сарынында  жазган  керкем  эцг!мелер!  нег!з!нен  оныц 
баспасез  орындарында  кызмет  етш,  оган  ез!  де  атсалыскан,  баскаша  айтканда  баспасезд! 
керкеменерд!ц  насихатшысы  деп  бшген  осы  кезецдермен  тыгыз  байланысты.  М эселен,  М .Эуезов 
Семейде  1925  жылдыц  наурызынан  шыга бастаган  «Тац»  журналыныц техникалык редакторы  болып 
кызмет  етiп  кана  койган  жок,  онда  ез!н!ц  бiркатар  эцгiмелерiн  де  жариялады.  Семей  губерниялык 
аткару  комитетiнiц  тiлi  болган  «Тац»  журналы  эдеби  багыт  устанган.  Казак  баспасез!  тарихын 
зерттеген  Х.Бекхожин:  «Тац»  эдеби  журнал  болды.  Мундагы  ец  н е п з п   -   эдебиет  белiмi  едь  Бул 
белiмде  фольклорлык  муралар,  б ел гш   акын,  жазушылардыц  елецдер!,  эцгiмелерi  жарияланып 
турды»  [1,  10],-  деген.  Журналда  ел  емiрiнiц  саяси  шаруашылык  жагдайы,  эдеби,  мэдени  мэселелерi 
камтылып,  экономика,  оку-агарту женiндегi  макалаларга да орын  бершген.  «Тац» журналына Мухтар 
Эуезов  кеп  жазды.  Оныц  «Кайгылы  ж е^ м »,  «Казак  кызы»,  «БYркiтшi»  атты  шыгармаларынан 
Yзiндiлер  осында  жарык  кердi.  Мухтар  Эуезов  ел  аузынан  кептеген  ацыз-эцгiмелердi  жинап 
бастырды.
Жазушыныц  бул  шыгармаларыныц  кепш!л!г!  -   казак  турмысыныц,  салт-дэстуршщ  тецкер!ске 
дей!нг!  кезец!н  суреттейт!н  этнографиялык,  этномэдени  жэне  ежелг!  ж^
1
р-ацыздары  мол  сюжеттер 
мен сарындары  аралас  келетш  фольклорлык туындылар.  М эселен,  «Коргансыздыц кун!» М .Эуезовтщ  
баспа  бетш   керген  керкем  шыгармаларыныц  туцгышы.  Эцг!ме  алгаш  рет  Аргын  деген  купия  атпен 
«Кызыл  Казакстан»  журналыныц  1921-1922  жылдарындагы  3-4  сандарында  жарияланган.  Кей!н  бул 
шыгарма  1922 жылы  Орынборда жеке  ютап болып шыкты.
129

Вестник КазНПУ им.Абая,  серия «Филологические науки», №  2  (52),  2015 г.
Э ц п м е табигат,  ондагы дулей боран,  eзi де желдщ   eтiнде,  eзгеге  де  панасы жощ Арщалыщ тауыныц 
кeрiнiсiн  суреттеуден  басталган.  Осы  суреттеулердеп  «бауыры  кeбiнесе  бораннан  босамайтын», 
«будыры  жощ  жалацаш»,  «кeруге  де  аса  кeцiлсiз»  сeздерi  алдагы  болар  ощиганыц  да  щарацгы, 
щайгылы  болатынын  болжатщандай  болады.  М ундай  тэсшд!  М .Эуезов  кеш нп  эцпмелерш де  де  жш 
пайдаланады.
Жащында  гана  болган  аштыщ,  кешн  де  жалгасщан  элеумет  щамын  ж еудщ   жощтыгы  жазушы 
эцпмелерш   кeбiне  кeцiлсiз  мазмунга  икемдегенге  ущсайды.  0н ер д щ   eзi  eмiрден  туады  десек,  eмiр 
кeцiлдi  болмай,  erep   туындысы  да  куйзелюте  щала  туратыны  бел гш .  Жазушыныц  щарияга  щатысты 
айтщан  суреттеу!  одан  асып  жалпы  заманга  щатысты  болгандай:  «дэуреш   eтiп  кедейлш  басщан, 
кeцiлсiз  салщын  eмiрге  тускен  кэршер  болатын»  [2].  0ткеннщ   ш еж !р ес  мен  ощигасын,  оныц  ш !н д е п  
аты  Арщалыщтагы  кезецге  щойылган  Кушшбай  батырдыц  жайын  да  жетю зетш   -   осы  кэршер.  Н е п зп  
ощигага  деш н  айтылган  батыр  гана  емес,  ю с ш к п ,  намысты  ер  Кушшбай  тарихы  жайлы  айтылган 
ощига бастан-аящ ацыздыщ непзге  щурылган.  Сол арщылы улт тарихыныц ацызга айналган рухты  eткен 
жолын  азапты,  сурыщсыз,  r im i  трагедияга  толы  20-шы  жылдармен  мащсатты  турде  eзара  салыстыра 
суреттегеш айщын.
Осындай  сарындагы  жазушыныц  «Жас  щайрат»  журналында  жарияланган  «Кыр  суреттерЬ> 
эцпмеш нде  бар  щазащща  етене  таныс  жайлауга  кeшкен  щыр  елшщ  салтанаты  ерекше  шабытпен 
суреттеледг  Шуащты  кун,  жасыл  шалгын,  жастардыц  шат-шадымын  кeцiл  куй!,  щыз-келшшектердщ 
жол  бойы  шырщай  салган  эн!,  жарысщан  бозбалалар,  кeгалFа  т т т п   жатщан  ащ  шацщан  уйлер  дарщан 
щазащы  леппен,  м эй ек т  тшмен  баяндалады.  Э цп м е  сю ж еп н д еп   Мущаш  деген  щозы  бащщан  кедей 
баланыц  осы  щызыщтан  тыс  щалган  аянышты  тагдыры,  немересш   жогалтщан  сорлы  кемшрдщ 
Мущашты  !здеп щайтадан щыстауга аттануы,  эцпм енщ  осы арадан узшу! де жазушыныц фольклорлыщ, 
этнографиялыщ  шыгармага  элеуметпк  астар  б е р п с   келмегеншщ  айгагы  сиящты.  Э цп м е  «Жас 
щайрат»  журналынан  соц  еш  жерде  жарияланбады.  Тек  50  томдыщ  толыщ  басылымныц  2-томында 
гана щайта басылды  [3,  342].
Будан  eзге  «Кыр  сур еттер т  деген  атпен  басылган  М .Эуезовтщ   усащ  эцпмелер  топтамасы  да  бар. 
Олар:  «Кешю  д eц   басында»,  «Кысщы  тун»  жэне  «Кысты  кунп  дала»  атты  усащ  эцпмелер  тобынан 
турады.
«Кыр  суреттерЬ>  атына  лайыщ  щырдагы  даланыц  табигатын  бейнелеген  туынды.  Топтаманыц 
алгашщы  э ц п м е с   «Кешю  д eц   басында»  деп  аталады.  Жазушы  ш е б е р л т н   танытщандай,  эцпм енщ  
алгашщы  абзацынан-ащ  жаздыц  кешю  м езгш н д еп   табигат  raprnici  кeз  алдыцызга  келе  б ер ед! 
Жазушы  газбен   кeрген  кeрiнiсiн  сeзбен   салган  суретке  rarniprn  бергендей.  Табигат  та  ripi  жандай 
щозгалыста,  жанды  эрекетте  кeрiнедi:  «Зэр!  щайтщан  щызыл  кун  элшзденш,  таудан  асып,  уясына юрш 
барады.  Жущалац,  узыншащ  кeп  булт  щызыл  сецдей  болып,  батар  кунд!  ентелеп  щамап  тур»  [4]. 
Ощырманныц  eзi  кешю  д eц   басына шыгып алып  щарап тургандай жанды  raprnic.  Жазушы  жазгандай, 
«ум!т куткен щомагай кeз айналаны шарлайды»  [4].  Ощырман да суреткермен шесш,  айналаны  кeркем 
оймен  щабылдауга  щабшет  тапщандай  болады.  У ц ш п ,  угынып,  тусш ш   ощысацыз,  с!з  де  жазушы 
бейнелегендей  га р ш ю т   eз  болмысыцызбен  табигаттан  таба  алатын  секш дю з.  «Кыр  сур еттер т 
топтамасыныц к е л е с  э ц п м е с   «Кысщы тун» деп аталады.  Улкен таудыц ш !н д е п   щаhарлы  щыс  кeрiнiсi 

жүктеу/скачать 6,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: