"фараби əлемі" атты халықаралық ғылыми конференция материалдары
БЫЖЫ ӨЗЕНІНДЕГІ ҚАБЫРШАҚСЫЗ КӨКБАС БАЛЫҒЫНЫҢ
жүктеу/скачать 2,79 Mb. Pdf көрінісі
|
|
БЫЖЫ ӨЗЕНІНДЕГІ ҚАБЫРШАҚСЫЗ КӨКБАС БАЛЫҒЫНЫҢ МОРФОБИОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ Əсемахун Ж. Ж. əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті centurion101196@gmail.com Быжы өзені – Балқаш провинциясының Балқаш округына жататын Балқаш-Алакөл учаскесінің құрамына енеді (Митрофанов,1986) жəне Алматы облысындағы Алтынемел жотасы тауының солтүстік-батыс баурайынан бастау алады, ол Қаратал өзенінің салаларының бірі болып табылады. Быжы Қоғалы жəне Байтерек атты кішігірім өзендерінің қосылуынан пайда болады. 2017 жылдың тамыз айында зерттеу жұмыстарына сынама ретінде 30 дана қабыршақсыз көкбас балығы ауланды. Мофобиологиялық анализ классикалық ихтиологиялық əдістеме бойынша жүргізілді. Зерттеу жұмыстары кезінде балықтардың негізгі биологиялық көрсткіштері: L - абсолютті ұзындығы, мм; l - құйрық қалақшасынсыз ұзындығы, мм; Смит бойынша ұзындығы, мм; Q - толық салмағы, г; q - кіші салмағы, г; меристикалық белгілері жəне пластикалық белгілері алынды. Алынған сандық мəліметтерді статистикалық өңдеу Мicrosoft Excel бағдарламасымен жүргізілді. Тұқытектестер тұқымдасына жататын Diptychus dybowskii Kessler, 1874 - қабыршақсыз көкбас немесе осман Орта Азия таулы өзендерінде кең тараған түр. Қазақстан жерінде Балқаш жəне Сырдария су бассейндеріне тəн, алайда Зайсан, Алакөл, Сасықкөл көлдерінің өзендерінде де кездеседі. Балықтар негізінен таулы өзендердің жоғарғы ағыстарында мекен етеді, өзеннің жазық даладағы бөліктеріне сирек түседі. Қабыршақсыз көкбастың кəсіптік маңызы жоқ, ол тек əуесқойлық немесе спорттық балық аулаудың нысаны болып табылады. Быжы өзенінде мекендейтін балықтардың арасында біршама көп кездеседі. Бірақ осы суқоймасындағы оның морфобиологиялық көрсеткіштері аз зерттелген. Зерттелген балықтардың салыстырмалы түрде морфобиологиялық көрсеткіштері төмендегідей болады: Q орташасы 16,34 г (2.6-38.7), q - кіші салмағы, 1.35 г (2.2-31.7), L орташасы 120,67 мм (72- 160), l - ұзындығы, 99,47 мм (57-135), Смит бойынша ұзындығы, 108,87мм (61-149). Зерттеу барысында қабыршақсыз көкбастың 30 данасының 6,6% (немесе 2 данасы) аналық, ал 93,3% (немесе 28 данасы) аталық даралар болды. Балықтардың жыныстық жетілу стадиялары: IV стадияда 24 аталық, ІІІ стадияда - 3, ІІ стадияда 1 дана болса, аналықтардан IV стадиясында 2 данасы болды.. Зерттеу нəтижелері қабыршақсыз көкбастың Быжы өзеніндегі көрсеткіштері табиғи ареалдағы белгілерінен (Сидорова, Тимирханов, 1988) аса үлкен ауытқуға ұшырамағанын көрсетті. Ғылыми жетекшісі: б.ғ.к., доцент Б.Есжанов |